پیمان صالحی امروز (دوشنبه) در نخستین همایش ملی مرجعیت علمی به سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب در سال ۹۳ در حوزه علم فناوری اشاره کرد و افزود: حضرت آیت الله خامنه ای جهاد مستمر علمی با هدف کسب مرجعیت علم و فناوری در جهان را اولین نکته در این سیاست ها دانسته اند و در ذیل لوازم رسیدن به آن را مشخص کرده و نقشه راهی برای تحقق آن بیان کردند.
وی همچنین با یادآوری بیانات رهبر معظم انقلاب در سال ۸۴ اظهار داشت: در این سال هم اندیشی ملی تحقق مرجعیت علمی با محوریت مرکز نشر آثار نشر حضرت آیت الله خامنه ای آغاز شد.
دبیرکل شورای عالی عتف همچنین گفت: یکی از بخش های مرجعیت علمی موضوع برتری علمی است، بخش دیگر آن این است که باید در لایه پاسخگویی اجتماعی و بازخورد آن در اجتماع ظهور و بروز یابد و بخش دیگر ارزش افزوده اقتصادی و کارآفرینی است.
صالحی ادامه داد: مدل مفهومی چند سطحی مرجعیت علمی مستخرج از بیانات رهبر معظم انقلاب؛ شامل بخش های مختلفی مانند مداخله، مراقبه، زیرساخت، نهادسازی، راهبری و مداقه است که مرجعیت علمی زبان فارسی از زیرمجموعه های بخش های این مدل است.
رتبه های علمی ایران
معاون وزیر علوم به آمارهای علمی کشور اشاره کرد و گفت: جایگاه ایران در پایگاه نمایه سازی اسکوپوس ۱۵ و در وب آو ساینس ۱۷ است، در ۲۰ سال از رتبه ۵۳ به ۱۵ رسیدیم، ولی چند سال است که روی رتبه ۱۵و ۱۶ باقی مانده ایم. همچنین از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۲ در اسکوپوس ۷۴ میلیون و ۲۳۱ هزار سند از کل دانشمندان دنیا ثبت شده است و ایران در حوزه شیمی رتبه ۱۴، در مهندسی شیمی ۱۵ ولی در حوزه هنر و علوم انسانی رتبه ۴۴ را دارد که باید برای بهبود آن تلاش کرد.
صالحی یادآور شد: همچنین ایران از جهت رتبه علم در کشورهای اسلامی، در اسکوپوس رتبه اول و در وب او ساینس رتبه دوم بعد از ترکیه را دارد. اگر بخواهیم در زمان اجرای قانون برنامه هفتم توسعه به رتبه چهاردهم جهان برسیم، کشورهای رقیب ایران، در کشورهای اسلامی عربستان سعودی و ترکیه و در کل جهان هلند هستند.
وی به یکی از بحث های رهبر معظم انقلاب مبنی بر ضرورت گسترش زبان فارسی به عنوان یکی از زبان های علمی جهان اشاره کرد و اظهار داشت: بر ابن اساس هر کس خواست تازه های علمی جهان را فراگیرد، باید مجبور باشد زبان فارسی یاد بگیرد. امروز ۸۲۷ نشریه داخلی در حوزه علوم انسانی منتشر می شود که باید برای نمایه سازی آنها تلاش کنیم.
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: تعداد نمایه شده ایران در اسکوپوس ۳۶۴ نشریه علمی است که از این تعداد ۱۹۵ نشریه متعلق به وزارت بهداشت و ۱۵۱ نشریه متعلق به وزارت علوم است و از این تعداد ۱۳ نشریه هم به زبان فارسی است.
یه گفته صالحی پایگاه مجلات با دسترسی باز موسوم به دواج/DOAJ پیش نیاز نمایه شدن در اسکوپوس و وب آو ساینس است. به همین دلیل تلاش شده نشریات داخلی در دوآج نمایه شوند و امروز ۸۳۳ مجله از جمهوری اسلامی نمایه شده است، فقط در سال ۲۰۲۳ از نظر تعداد مجلاتی که در دواج نمایه شده ایران رتبه چهارم را از بین ۱۳۹ کشور در این پایگاه، دارد.
وی یادآور شد: همچنین ایران سال گذشته رتبه نهم از نظر تعداد نشریات را کسب کرد، زبان فارسی در میان ۸۰ زبان در پایگاه مجلات دواج، نهمین زبان است. در مجموع ۴۳۲ نشریه به زبان فارسی و ۴۴۴ نشریه انگلیسی در این پایگاه نمایه شده است.
فریب تولید ناخالص داخلی بالا را نخوریم
معاون پژوهشی وزارت علوم به رابطه علیت بین هزینه تحقیق و توسعه و رشد اقتصادی کشورها اشاره و تاکید کرد: تولید ناخالص داخلی در ایران وابسته به نفت و مواد معدنی خام است؛ ولی پیچیدگی اقتصادی به این معناست که چگونه می توان تولید ناخالص داخلی را با ساخت سخت افزارها و فناوری های پیچیده و پیشرفته افزایش داد؛ بنابراین نباید فریب تولید ناخالص داخلی بالا را بخوریم. زیرا عربستان هم تولید ناخالص داخلی بالا دارد که از فروش نفت حاصل می شود.
صالحی ادامه داد: همچنین در سال ۲۰۲۰ بر مبنای شاخص پیچیدگی اقتصادی، ژاپن دارای شاخص پیچیدگی اقتصادی ۲.۴۸، عربستان دارای شاخص ۷۴ درصد و ایران دارای شاخص منفی ۳۵ درصد بوده است. در حالیکه دانشگاه ها توانایی تحقق بهترین پیچیدگی اقتصادی را دارند.
وی به بازدید روز گذشته رهبر معظم انقلاب از آخرین دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در محل نمایشگاه دائمی این نیرو اشاره کرد و گفت: در این دیدار اشاره شد توانمندی های موشکی و پهپادی با همکاری دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و شرکت های دانش ینیان به دست آمده است که نشان از توانمندی های پژوهشگران دارد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با یادآوری بودجه تحقیق و توسعه در قانون برنامه ششم توسعه اظهار داشت براساس این قانون؛ چهار درصد از تولید ناخالص داخلی بودجه باید به بخش پژوهش اختصاص یابد که ۲ درصد آن از بخش دولتی و ۲ درصد دیگر آن از بخش خصوصی است که این 2 درصد بخش دولتی هیچگاه محقق نشد.
صالحی تاکید کرد: مرجعیت علمی بدون حمایت مالی محقق نمی شود، دانشگاه ها و پژوهشگاه ها به خوبی نیروهای انسانی پرورش می دهند که در همه جای دنیا هم در این زمینه می شنویم و گفته می شود.
وی ادامه داد: کشش بازار ایران با پیچیدگی اقتصادی پایین، توانایی جذب ظرفیت دانشگاه ها را ندارد و ما باید ظرفیت تقاضا را به سمت تعادل ببریم. همچنین قوانین خوبی داریم که اجرا نشده است مانند اختصاص چهار درصد بودجه تولید ناخالص داخلی به پژوهش و اگر بتوانیم در اجرای قوانین فعال شویم مرجعیت علمی که خواست رهبر معظم انقلاب است، محقق می شود.