دکتر سعیدرضا عاملی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس همایش، نخستین سخنران کلیدی این همایش بود. دکتر عاملی بررسی نظام جهانی را در دو چشم‌انداز در خور طرح دانست: از منظر کشورهای دارای قدرت و اثرگذاری جهانی (ازجمله کشورهای سنتی نظیر امریکا، اروپا و روسیه و قدرت‌های نوظهوری چون برزیل، هند، اندونزی، چین، آفریقای جنوبی که کشورهای بریکس نام گرفته‌اند)، و از منظر تمرکز جهان به‌منزلة پیوستاری یکپارچه به قدرت و چالش‌های قدرت جهان.
دکتر عاملی به «قدرت جهان» اشاره کرد که نخبگان و مردم جهان و جامعه آن را شکل می‌دهند و سخنان خود را بیشتر متمرکز بر این منظر کرد و قدرت و بی‌قدرتی انسان را به‌واسطة نیروهای بزرگ جهانی متأثر از عوامل زیر بشمرد:
 

این استاد علوم ارتباطات از هشت چالش مهم جهانی و ناظر بر «قدرت جهان» و مسائل مهم جوامع انسانی سخن گفت:

1. چالش نگرشی دوفضایی‌شدن انسان امروز؛ انسانی که پا در زمین و دل و جان در فضا دارد. ازجمله تغییرات رخ‌داده در هستی انسان دوفضایی‌شده عبارت است از رفاه‌زدگی و افزایش توقعات از زندگی و افزایش احساس فقر، انتقال قدرت از حاکمیت‌ها به افراد، ذهنیت‌های جدید حاصل از پخش‌شدن انسان در جهانِ داده‌ای بدون ایجاد مسیر قطعی در ذهن، تحرک‌پذیری و کنده‌شدن از مکان (مکان ثابت است ولی فضا ثابت نیست)، برون‌سپاری ذهن و وابستگی به فناوری، ناپایداری و تغییرپذیری هویت، خودمحوری و تنهاشدن، قبیله‌گرایی و انشقاق‌پذیری و پیامد هوش مصنوعی.

2. نقش فناوری در افزایش تسهیلات و پیشرفت و درعین‌حال افزایش تنهاشدگی انسان. انسان در ذیل هوش مصنوعی احساس نداشتن یافته است. بر پایة برآوردها، هوش مصنوعی 3 تا 4 درصد ذهن انسان را بازتولید می‌کند ولی ذهن فعال هوش مصنوعی بسیار قوی‌تر از هوش انسانی عمل می‌کند. هوش مصنوعی تراکم داده‌ها و تراکم ظرفیت‌های جهانی را در خود جمع کرده است. لذا، هوش مصنوعی، هم‌زمان قدرت آزادی از محدودیت‌های گذشته را عطا می‌کند، و در عین حال، مخاطره‌ای جدی برای آزادی بر نگرش، سبک زندگی و نوع هستی‌انسان محسوب می‌شود. 40 درصد اطلاعات در فضای مجازی گمراه‌کننده و نادرست است.

3. پیری جمعیت، بحران غذا و فروپاشی خانواده. بر اساس گزارش دلویته، تا سال 2025، افراد بالای 65 سال در جهان حدود 840 میلیون نفر (11 درصد جمعیت جهان و 21 درصد جمعیت اروپا) خواهند بود. از 1 میلیارد نفر افزایش جمعیت در سال 2025، 300 میلیون نفر 65 سال به بالا خواهند بود. رشد جابه‌جایی جمعیت نیز مطرح است. با رشد باروری در آفریقا، 25 درصد جمعیت در آفریقا خواهند بود، درحالی‌که تراکم منابع و امکانات همچنان در شمال باقی است.
در جهان، یک‌سوم کودکان در محرومیت شدید به‌سر می‌برند، 15 درصد کودکان از دو محرومیت، 3 درصد از سه محرومت و کمتر از 1درصد از چهار تا پنج محرومیت در رنج هستند. کمی بیش از نیمی از کودکان جهان دچار محرومیت هستند. از هر سه کودک زیر 5 سال، دو کودک (478 میلیون کودک) فقر غذایی دارند. از هر سه کودک زیر 5 سال، یک کودک (202 میلیون کودک) با فقر غذایی شدید زندگی می‌کنند.
خانواده نیز دچار بحران‌های شدیدی است که از همه مهم‌تر بحران فراگیر طلاق است. میانگین مدت ازدواج دوم در مردان 3/7 سال و در زنان 8/6 سال است. کمترین آمار طلاق در گواتمالا بوده است. میانگین اولین طلاق در زوج‌های جوان 30 سالگی است. در امریکا، تقریباً 45 درصد ازدواج‌های اول به طلاق ختم می‌شود که میانگین هزینة آن 15 هزار دلار است. 76 درصد امریکایی‌ها طلاق را به‌لحاظ اخلاقی قبول دارند (اخطار پذیرش اجتماعی طلاق). از هر سه طلاق، یک طلاق با روابط اینترنتی شروع شده است.

4. تخریب و آلودگی محیط‌زیست که بزرگ‌ترین مشکل جهان و مخاطره برای سلامت انسان است. در سال 2023، مجمع جهانی اقتصاد، در دو سطح، چالش‌های جهانی را بررسی کرده است؛ یکی در سطح دوران پساکووید، و دومی طی ده سال آینده. بنا به اعلام این مجمع، در ده سال آینده چالش محیط‌زیست نخستین چالش جهانی خواهد بود. چالش دوم تأمین هزینه‌های زندگی است.

5. افزایش تورم همراه ‌با رکود اقتصادی، به‌خصوص در دوران پساکووید19. تخمین‌زده می‌شود که قیمت انرژی در سال 2023، در مقایسه با ژانویة 2022، 46 درصد بیشتر از میانگین شود. در کشورهای اروپایی تا 4 برابر افزایش داشته است. پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی جهانی در سال 2023، 7/2 درصد کاهش یابد. پیش‌بینی‌های اخیر صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که تورم جهانی از تقریباً 9 درصد در سال 2022، به 5/6 درصد در سال 2023 و 1/4 درصد در سال 2024 برسد. بدهکارترشدن خانواده و کوچک‌شدن سبد زندگی امری است که در جهان اتفاق افتاده است.

6. کاهش سرمایة اجتماعی ناشی از فقر و عدم‌توازن با تأکید بر ضعیف‌شدن امید به آینده، هم‌دلی و هم‌بستگی. 80 درصد احساس می‌کنند که به‌سمت فاجعة محیط‌زیستی پیش می‌رویم. 83 درصد معتقدند برای تصمیم دربارة سلامت شخصی، به آزادی عمل بیشتری نیاز دارند. 73 درصد آرزو دارند بر سرعت سپری‌شدن زندگی خود کنترل بیشتری داشته باشند. با رشد فناوری، زندگی نیز سرعت پیدا کرده است. طبق آمارهای OECD، تا سال 2020، 8/1 میلیارد نفر (23 درصد جمعیت جهان) در بسترهای شکننده با شرایط حاکمیتی، امنیتی، اجتماعی، محیطی و اقتصادی ضعیف زندگی کرده‌اند. جامعة ناراحت بزرگی در جهان شکل گرفته است که مسئلة جهانی بزرگی است.

 

7. سلامت در پساکووید19. در سال 2023، 9/1 میلیون نفر در گروه سنی 5 تا 24 سال، از دنیا رفته‌اند. در سال 2021، 5 میلیون کودک زیر 5 سال جان خود را از دست داده‌اند. مرگ اطفال همچنان مسئلة بزرگ جهانی باقی است. در 25 سال آینده، احتمال بروز بیماری‌های همه‌گیر جهانی 47 تا 57 درصد وجود دارد. به پیش‌بینی کارشناسان، بیماری‌های غیرواگیر نظیر بیماری‌های قلبی و عروقی، تا سال 2040، 80 درصد مرگ را در کشورهای کم‌درآمد در پی خواهد داشت. این رقم در سال 1990، 25 درصد بوده است. هزینه‌های مرتبط با بیماری‌های روانی نیز افزایش خواهد داشت و تا 20 سال آینده به 16 تریلیون دلار خواهد رسید.

8. پنهان‌شدن جنگ در تصویر دموکراسی و ظهور دموکراسی‌خواهی‌های زوری. در انقلاب‌های رنگین و مسائل اخیر در کشور، با طرح مطالبة دموکراسی، خشونت‌های نمادین ترویج می‌شود.

دکتر عاملی در جمع‌بندی سخنان خود راه‌حل این چالش‌ها را استفاده از لایة مردمی و نخبگانی دانست تا بتوان با خلاقیت مسائل را حل کرد و گرفت: «به‌عنوان فردی که تفکر الهی را دنبال می‌کنم، معتقدم که بسیاری از چالش‌هایی بزرگ در بازگشت به دین و توجه به نگاه جامع‌نگر خداوند به زندگی بشر رفع‌شدنی است. تا به این نگاه برنگردیم، داستان فیل مولاناست. هر بار تصویری از این فیل مسائل جهان و حل مسائل جهان شکل می‌گیرد ولی فیل واقعی نیست.»