در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، در خرداد 59 این ستاد در مرداد همان سال به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تاسیس کرد.
پس از تبدیل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه این نهاد در آذرماه سال 65 مورد تجدید نظر قرار گرفت و با حذف وظیفه مشارکت در مدیریت اداره دانشگاه‌ها و تاکید بر انجام فعالیت‌های فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاه‌ها به تصویب رسید.
بار دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به شرایط جدید دانشگاه‌ها در آبان ماه سال 69 مصوبه ای را به تصویب رساند که در آن جهاد دانشگاهی به عنوان پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی، خدماتی کشور معرفی شد.
از آن زمان تاکنون جهاد دانشگاهی به عنوان نهاد مولود انقلاب اسلامی در راستای تولید دانش‌بنیان فعالیت می‌کند و هر سال گام بلندتری را در این مسیر برمی‌دارد، چند سال اخیر هم که از سوی مقام معظم رهبری بر تولید و اقدامات دانش‌بنیان تأکید بیشتری شده است، جهاد دانشگاهی در رأس تمام نهادها فعالیت‌های دانش بنیان خود را تشدید کرده است.
اما این نهاد نیز با مشکلات و موانعی رو به روست که در صورت حل این مشکلات، عملکرد موثرتر و موفق‌تری خواهد داشت؛ شاید اینکه مسوولان و جهادگران جهاد دانشگاهی انتظار برگزاری جلساتی با مسوولان کشور را داشته باشند انتظار چندان زیادی نباشد ولی برای انجام همین مساله باید تلاش زیادی صورت گیرد، در حالیکه می‌توان همین تلاش و زمان را برای کار و تولید بیشتر انجام داد.
در زمینه برنامه‌هایی که امسال جهاد دانشگاهی برای تحقق فرمان مقام معظم رهبری در نظر دارد و همچنین درباره مشکلات پیش روی این نهاد با حمیدرضا طیبی رئیس جهاد دانشگاهی به گفت‌وگو نشستیم.

آنچه در این گفت‌وگو می‌خوانید:
برنامه‌های جهاد دانشگاهی برای تحقق فرمان مقام معظم رهبری
چالش‌های موجود در مسیر تولید فناوری‌ها
رئیس جمهور خواستار حضور قوی جهاد دانشگاهی در حل مشکلات فناورانه کشور
پروژه‌های جدید جهاد دانشگاهی در سال 1401
* برنامه‌های جهاد دانشگاهی برای تحقق عنوان سال

فارس: رهبر معظم انقلاب اسلامی شعار سال ۱۴۰۱ را «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامگذاری کردند، با توجه به اینکه جهاد دانشگاهی یکی از نهادهای موثر در حوزه دانش‌بنیان است برنامه این نهاد انقلابی برای تحقق عنوان سال چیست؟
طیبی: ابتدا باید بگویم از اینکه مقام معظم رهبری عنوان سال را مانند همیشه بسیار بجا و صحیح انتخاب کردند، بسیار خوشحالم زیرا توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در حال حاضر برای کشور یک امر ضروری است، جهاد دانشگاهی نیز در این حوزه برنامه‌هایی داشته و امسال با توجه به فرمان مقام معظم رهبری مهم‌ترین برنامه ما برای تحقق عنوان سال به قرارداد رساندن فناوری‌های دانش‌بنیانی است که تولید فناوری آنها با موفقیت به پایان رسیده و عقد قرارداد تولید انبوه آنها می تواند حجم اشتغال بسیار زیادی ایجاد کند.

فارس: لطفا چند مورد از این فناوری‌ها را بفرمایید.
طیبی: تعدادی از این فناوری‌ها عبارتند از طراحی و ساخت سیستم رانش واگن‌های مترو، طراحی و ساخت دکل‌های حفاری نفت، ساخت بازوهای بارگیری نفت، تولید مته‌های حفاری پی دی سی، تولید مواد شیمیایی پرمصرف نفت، طراحی و ساخت کارخانجات نمک زدایی، ساخت دستگاه‌های لوله مغزی سیار، ساخت مبدل‌های فرکانسی موتورهای دور متغیر، تجهیزات اپراتور تلفن همراه و غیره
برای حوزه صنعت و تولید، همچنین جنین‌های مرغوب برای اصلاح نژاد دام‌های سنگین و ارتفاع بهره‌وری آنها در رفع وابستگی به واردات کره و گوشت قرمز، تولید بذور هیبریدی، تولید تور پرورش ماهی، تولید آفت کش‌ها و آنتی بیوتیک‌های گیاهی برای حوزه کشاورزی، تولید صنعتی زخم پوش‌ها، مکمل‌های ورزشی و داروهای گیاهی در حوزه پزشکی است.
* موانع موجود در مسیر تولید فناوری‌ها
فارس: تمام فناوری‌هایی که نام بردید از جمله فناوری‌هایی است که کشور به تمام آن‌ها برای تولید انبوه یا عقد قرارداد ساخت نیازمند است، چه موانعی برای تولید انبوه یا عقد قرارداد ساخت این فناوری‌ها وجود دارد؟
طیبی: ترکیبی از موانع وجود دارد، یکی از آنها عدم خودباوری مدیران و تغییرات زیاد آنهاست چرا که سال‌ها طول می‌کشد تا اعتماد یک مدیر و کارشناسان زیرمجموعه را نسبت به استفاده از تجهیز ساخت داخل جذب کنیم و با عوض شدن مدیر این سیکل طولانی باید از اول طی شود؛ سخت‌گیری کارفرمایان نسبت به کیفیت محصولات ساخت داخل و خواستن انواع گواهینامه‌های کنترل کیفیت بر اساس استانداردهای بین المللی و سهل گیری آنها نسبت به خریدهای خارجی‌.
ارگان‌های داخلی از محصولات خارجی فاقد گواهینامه کنترل کیفیت استفاده می‌کنند اما با اینکه محصولات داخلی در کاربرد واقعی تست می‌شود اما از این محصولات استقبال نمی‌کنند
 
با وجود اینکه ما آزمایشگاه‌های مرجع نداریم و محصولات ما در کاربرد واقعی یا فیلد تست می‌شوند باز خواستار این گواهینامه‌ها هستند و با اطمینان می‌گویم که بسیاری از تجهیزات خارجی که آنها خریداری می‌کنند فاقد این گواهینامه‌هاست.
طولانی بودن تصمیم گیری‌ها برای عقد قرارداد خرید از داخل نیز یکی دیگر از موانع موجود است.

فارس: چرا تصمیم‌گیری‌هایشان زمان‌بر است؟
طیبی: متاسفانه دلیل عمده این طولانی شدن‌ها از دست رفتن زمان و فراهم آوردن شرایط برای خرید خارجی است؛ البته منکر برخی از مشکلات سازندگان داخلی مانند تاخیر در تحویل و گاهی گرانی برخی از تولیدات داخلی به ویژه نسبت به محصولات کشورهای شرقی نمی‌شویم ولی دلیل عمده این تأخیرات به خاطر تحریم، زمان‌بر بودن، دور زدن تحریم در خریدهای خارجی و افزایش هزینه‌ها در تامین قطعات و مواد اولیه و گرانی تامین منابع مالی از بانک‌های داخلی است، نبود منابع مالی برای اجرای پروژه‌های جدید یا نوسازی سیستم‌های در حال بهره‌وری از جمله موانع توسعه تولید داخل است.
* انتظار جهادگران و مسوولان جهاد دانشگاهی از مسوولان کشور
فارس: چه انتظاری از مسوولان و وزرای دولت سیزدهم برای حل مشکلات توسعه تولید ملی دارید؟
طیبی: اگر این سوال شما به این شکل مطرح می‌شد که آیا تا به حال در تمام دولت‌های جمهوری اسلامی تا به امروز مسوولان جهاد دانشگاهی را برای حل مسأله وابستگی‌های کشور و توسعه تولید به جلسات دعوت کرده‌اند یا شما را بابت عدم حل مشکلات فناورانه کشور مورد بازخواست قرار داده‌اند، در آن صورت تقریباً جواب ما خیر است.
همیشه ما خودمان در جهاد دانشگاهی نیازهای کشور را شناسایی کرده و فناوری‌های منتخب را تولید کردیم و بعد با پیگیری زیاد از مسوولان، استفاده از این فناوری‌ها را خواستار شدیم، بیشتر زمان مسوولان ما صرف حل مشکلاتی می‌شود که این مشکلات حاصل عدم پرداختن به حل آن‌ها با اتکا بر توان علمی و فناورانه داخلی و تولید محصولات با کیفیت ملی است.
با قاطعیت عرض می کنم به عنوان مثال اگر ما در جهاد دانشگاهی در سال ۱۳۷۵ فناوری تولید ملی یو پی اس و شارژرهای صنعتی را به دست نمی آوردیم با پیگیری فراوان آنها را در صنعت ایران و به ویژه صنعت نفت کاربردی نمی‌کردیم و سد تولید داخل آنها را نمی شکستیم تولید کننده های بخش خصوصی نیز به میدان می آمدند و هنوز این محصول خرید خارجی می‌شد، چنانچه در حال حاضر نیز تحت عناوین دیگر هنوز خرید خارجی می‌شود این درحالی است که پس از تولید این تجهیزات فناوری های پیشرفته ترین تجهیزات مورد نیاز صنعت مثل مبدل های فرکانسی ولتاژ بالا و پر قدرت صنعتی، سیستم انتقال برق دی سی و سیستم بسیار پیشرفته واگن‌های مترو را تولید کرده‌ایم.
* رئیس جمهور خواستار حضور قوی جهاد دانشگاهی در حل مشکلات فناورانه
در دولت سیزدهم نیز مانند دولت‌های گذشته هیچ وزیری ما را برای تولید فناوری‌های موردنیاز کشور احضار نکرده است، اگرچه با پیگیری و درخواست خودمان با رئیس محترم جمهور جناب دکتر رئیسی به فاصله بسیار کوتاهی پس از درخواست ملاقات، جلسه داشتم و وی خواستار حضور قوی جهاد دانشگاهی در حل مشکلات فناورانه کشور مانند مسأله آب شیرین کن‌ها و حوزه صنعتی و کشاورزی شد و به تازگی هم هیأت دولت بر استفاده از ظرفیت این نهاد در انجام فعالیت های شاخص و بزرگ تاکید کرد.
با درخواست اینجانب با وزرای نفت و کشور هم جلسه داشته‌ام و منتظر تحقق تفاهم‌نامه‌های صورت گرفته هستم، علاوه بر حوزه های نفت و ریلی کشور در سایر حوزه های صنعت کشاورزی، صنعت برق و فناوری های دانش بنیان و اشتغال آفرین تولیداتی داشته‌ایم و هم فناوری‌های دیگری در دست تولید داریم و هم توان تولید فناوری های جدیدی مانند قطارهای بین شهری بین شهری پرسرعت را داریم که استفاده از آنها می توانند تحول بسیار خوبی در تامین نیازهای ملی صادرات و ایجاد اشتغال مولد داشته باشد.
* آخرین وضعیت پروژه ساخت سیستم رانش و پروژه طراحی و ساخت یک رام قطار هفت واگنه ملی مترو
فارس: در حال حاضر پروژه ساخت سیستم رانش و پروژه طراحی و ساخت یک رام قطار هفت واگنه ملی مترو در چه وضعیتی است؟
طیبی: با لطف خداوند و حمایت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و فعالیت‌های جهادی این کار انجام شده است، هم پروژه سیستم رانش جهاد دانشگاهی و هم پروژه ساخت قطار ملی مترو با موفقیت به پایان رسیده و قطار ملی مترو زیر نظر یک شرکت مشاور خارجی در حال انجام آزمایشات سیر استاندارد است، علت انتخاب مشاوره خارجی از سوی معاونت علمی جلب اطمینان کارفرمایان آینده است.
در حال حاضر برای تامین منابع مالی حداقل ۱۰۵ واگن در حال تلاش هستیم و البته این تلاش بیش از حد زمان‌بر شده است و نگران هستیم با فشار موجود برای تهیه واگن مترو باز سراغ خرید خارجی از طریق گرفتن فاینانس بروند و یقیناً کشور فاینانس کننده می‌خواهد ۸۵ درصد تجهیزات را خودش تأمین کند البته اگر همه ظرفیت ساخت داخل پر شود و باز نیاز فوری برای کسری ضروری سراغ خارجی با حداقل میزان مورد نیاز برویم ایرادی ندارد ولی به شدت نگرانیم که فرایند های تکراری گذشته در خرید خارجی صورت گیرد، این پروژه یک افتخار ملی در طراحی و ساخت کاملاً بومی یک محصول دانش بنیان با فناوری پیشرفته و اشتغال آفرین است.
* آغاز پروژه‌های فناورانه جدید
فارس: آیا پروژه‌های فناورانه جدیدی را هم در سال ۱۴۰۱ شروع خواهید کرد؟
طیبی: بله، اولویت دوم ما به پایان رساندن فناوری‌های در دست تولید است و همه این پروژه ها دارای ویژگی دانش بنیانی و اشتغال آفرینی هستند.
پروژه تولید بچه ماهی برای پرورش در قفس وارداتی و تولید الکترو پمپ های درون چاه برای ازدیاد برداشت از چاه های نفت از جمله این پروژه‌ها هستند، قصد داریم یک پروژه بزرگ هم در زمینه قطارهای پرسرعت بین شهری، پروژه مرغ لاین تخمگذار و پروژه آب شیرین کن‌های بزرگ به روش اتمی معکوس را نیز در سال ۱۴۰۱ شروع می‌کنیم.