کتاب «اصول بیمه اسلامی» تألیف مجید رضایی دوانی و مرتضی رضایی علاوه بر بررسی بیمه از نظر فقهای شیعه، دیدگاه اهل سنت و تلاش‌های آنان را در تأسیس بیمه تکافل بررسی کرده است.
کتاب «اصول بیمه اسلامی» تألیف مجید رضایی دوانی و مرتضی رضایی در ۱۵۸ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۲۶ هزار تومان از سوی سازمان سمت با همکاری دانشگاه مفید و شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
نویسندگان در ابتدای این کتاب در پیشگفتار آورده‌اند: «از آن زمان که انسان از بهشت نعمت‌ها به زمین هبوط کرد (بـقره/۳۵ و ۳۶، اعـراف/۱۹ـ۲۵ و طه/۱۱۷ـ۱۲۳)، زمین سختی‌های خود را به او نشان داد، خوف و ناامنی و اضطراب زندگی او را فراگرفت و او در پی امنیت و رفع ناامنی ظاهری و باطنی عمر را سپری کرد. در این میان پیامبران برای تأمین امنیت باطنی انسان مأمور شدند، به او خانة امن و سلامت را وعده دادند و او را به روشی که امنیت و اطمینان برای او به ارمغان می‌آورد هدایت کردند تا آنکه با دلی مطمئن (فجر/۲۷ـ۳۰) وارد سرای سلامت شود (ق/۳۴، حجر/۴۶) و برای همیشه در آن مقام بماند (زمر/۷۳). معرفت و ایمان به خدا و انجام عمل صالح راه نجات انسان است (انعام/۸۱ و۸۲، سبأ/۳۷) و آنان که راه هدایت پیامبران را رها کنند و از صراط مستقیم بلغزند، بی‌تردید نـاامنی وجود آنان را تا لـحظة ورود به سرای عذاب فرا خواهدگرفت (سبأ/۵۱ـ۵۴ و فاطر/۳۶). بعد مادی زندگی انسان نیز تحولات و خطر و ناامنی را در دل خود جای داده و او را به سوی ایجاد آرامش در زندگی دنیوی رهنمون است. او راه‌های کسب امنیت را طی می‌کند و با انجام دادن فعالیت‌های مختلف درصدد آگاهی از آینده و کاهش خطرهاست. انسان در پی قرن‌ها تلاش برای مقابله با خطرهای گوناگون، به روش‌های مختلفی از پذیرش زندگی اجتماعی، تشکیل دولت و نهادهای مختلف برای محافظت از او، پس‌انداز اموال و غیره دست یافته است.»
در ادامه نیز درباره بیمه آمده است: «بیمه در عصر حاضر از تکامل‌یافته‌ترین روش‌های پیشگیری و مقابله با خطر و کسب آرامش است و توسعه و تحولات چند قرن اخیر آن در کنار تحولات صنعت و اقتصاد شرایط بهتری را برای انسان رقم زده است. بیمه در چند قرن اخیر در همه عرصه‌های زندگی نفوذ کرده و به عنوان پدیدة عمومی ظهور یافته است. با توجه به حضور گستردة بیمه در زندگی انسان و لزوم آشنایی با آن و از سویی جدید بودن قرارداد بیمه در کشورهای اسلامی و ضرورت استفاده از منافع آن، بررسی فقهی بیمه، مد نظر اندیشمندان اسلامی قرار گرفته و دیدگاه‌های مختلفی درباره آن مطرح شده است. در چند دهه اخیر مسائل فقهی مربوط به بیمه به عنوان یکی از قراردادهای جدید حتی به رساله‌های عملیه کشیده شده و مورد توجه عمیق قرار گرفته است. با توجه به ابعاد گسترده حقوقی، فقهی و اقتصادی بیمه و حضور فعال آن در بازارهای مالی، آشنایی با بیمه و مسائل آن برای دانشجویان رشته‌های مختلف از جمله حقوق و اقتصاد امری لازم است. از همین رو در دروس رشته‌های مذکور به عنوان درس اختیاری یا اصلی تعبیه شده و نوشتة حاضر برای آشنایی دانشجویان با بیمه و مباحث فقهی و اقتصادی به صورت درسنامه نگاشته شده است. مباحث بیمه بسیار گسترده است و در این نوشته مختصری از مباحث اولیه مطرح می‌شود. از آنجا که بیمه به عنوان یک قرارداد باید متناسب با فقه و حقوق اسلامی باشد در دهه‌های اخیر برخی از اندیشمندان نوعی از بیمه را با عنوان تکافل یا بیمه اسلامی طراحی کرده‌اند که نیازهای بیمه‌ای را در میان مسلمانان پوشش می‌دهد. این شیوه عمدتاً در جهان اهل سنت با استقبال مواجه شده است، ولی فقهای شیعه بیمة متعارف را پذیرفته، آن را با فقه اسلامی تطبیق داده و در چهارچوب اصول اسلامی آن را بازتعریف کرده‌اند. در این کتاب بیمه با تعریف پذیرفته‌شده در فقه شیعی مطرح و دیدگاه اهل سنت و تلاش‌های آنان در تأسیس بیمه تکافل نیز بررسی می‌شود. دروس اولیه به شناخت موضوع بیمه، ماهیت، آثار و ویژگی‌های آن اختصاص یافته، اهمیت و جایگاه آن در اقتصاد امروز و نقش ریسک و خطر در بیمه تبیین شده و پس از آن به شناخت احکام شرعی آن پرداخته شده است وماهیت فقهی قرارداد بیمة متعارف و اصول حاکم برآن بررسی می‌شود. بیمه تکافل و امتیازات و شرایط آن نیز در دروس پایانی مطرح می‌شود.»
کتاب از ۱۰ درس تشکیل شده است، نویسندگان در درس نخست مفهوم، اهمیت و جایگاه بیمه در اقتصاد امروز را بررسی کرده و درس دوم را به تحولات تاریخی بیمه اختصاص داده‌اند. درس سوم به ماهیت بیمه و انواع آن پرداخته و در درس چهارم ارکان، ویژگی‌ها و اصول بیمه بحث شده است. درس پنجم مدیریت ریسک و بیمه بررسی شده و درس ششم به اصول و مبانی فقهی حاکم بر قراردادها اختصاص یافته است. عنوان درس هفتم تطبیق بیمه تجاری با عقود شرعی معین است و نویسندگان در درس هشتم کتاب به بیمه و قواعد حاکم بر معاملات می‌پردازند. درس نهم کتاب شرایط بیمه را توضیح داده و در نهایت درس دهم بیمه تکافل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
کتاب حاضر برای دانشجویان رشتة اقتصاد اسلامی به عنوان منبع اصلی در «اصول بیمه اسلامی» در مقطع کارشناسی تدوین شده است. این کتاب همچنین می‌تواند برای دانشجویان رشته‌های بیمه، اقتصاد بازرگانی، فقه و حقوق و حقوق خصوصی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و کارشناسان صنعتِ بیمه سودمند باشد. امید است علاوه بر جامعة دانشگاهی سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند.
منبع:ایکنا
