• جلسه: 901
• |
• تاریخ تصویب: 29 خرداد 1403
• |
• تاریخ ابلاغ: 30 تیر 1403
• |
• شماره مصوبه: 236
• |
• شماره ابلاغ: 7815

«سند ملی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی»

---

مجمع تشخیص مصلحت نظام
قوه قضائیه
وزارت راه و شهرسازی
وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت کشور(سازمان امور شهرداری­ها و دهیاری­های کشور)
سازمان تبلیغات اسلامی
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور
شورای عالی شهرسازی و معماری
شورای عالی استان­ها
شورای فرهنگ عمومی
مرکز رسیدگی به امور مساجد
سازمان هاو نهادهای عمومی دولتی و انقلابی

«سند ملی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی» که در جلسه901 مورخ 1403/03/29 شورای عالی انقلاب فرهنگی و بر اساس مصوبه جلسه 476 شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است؛ به شرح ذیل برای اجراء ابلاغ می‌­گردد:

مقدمه
«نكته­ای كه به نظر من جا دارد جمع شما به خصوص به آن بپردازد؛ مسأله نشانه‌هاي فرهنگ كشور در بناها و كارهاي عمراني كشور است؛ يعني هم در شهرسازي، هم در بناهاي گوناگوني كه در كشور ساخته می‌شود، اثر فرهنگ ملي و اسلامي در آنها ملاحظه شود؛ بي­هويت و بي‌ريشه و چهل تكه نباشد؛ آن چنان كه متأسفانه تا حالا اين گونه بوده است» (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19/09/1380).
در این راستا و با ابتناء به قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران و تأسی از رهنمودهاي امام راحل^(ره) و مقام معظم رهبری^{(مدظله‌العالی)} و به منظور تجلی فرهنگ الهی و حکمت هنر اسلامی در معماري و شهرسازي به مثابه یکی از مهمترین عناصر کالبدی در تمدن­سازی و بستر سلوک اسلامی و زمینه­ساز تعالی انسان و کیفیت سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی شهروندان و به منظور بازیابی، احیاء و تقویت هویت اسلامی- ایرانی در شهر و معماری معاصر، تحقق شهر و معماری فاخر، دستیابی به معماری و شهرسازی با هویت اسلامی- ایرانی به عنوان بستر تحقق تمدن نوین اسلامی و حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی- فرهنگی به‌مثابه نشانه‌های اصیل معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی و همچنین در اجرای اقدامات ملی 20 و 21 راهبردهای کلان 3 نقشه مهندسی فرهنگی مبنی بر «رعايــت موازين، احكام و ارزش­هاي اصيل اســلامي ـ ايراني در معماري خانه و مجتمع­هاي مسكوني، شهرسازي و اماكن عمومي» و «تهيه و تصويب ســند جامع الگوي اســلامي- ايراني شهرسازي و مسكن»؛ «سند ملی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی» به شرح ذیل تصویب می­گردد:
فصل اول- کلیات

1. مفاهیم و تعاریف
   1. هویت اسلامی- ایرانی: به معنای تعلق و تعهد افراد ایرانی به باورها و ارزش‌های دینی اسلامی، انجام رفتارها و مناسک فردی و جمعی دین­دارانه، داشتن تجربه و حس دینی در بستر سرزمین، تاریخ، دولت و فرهنگ ایران است.
   2. شهرسازی اسلامی: مشتمل بر مبانی نظری و تئوری­های مربوط به اصول و ارزش‌هایی است که باید در طراحی، برنامه­ریزی و ایجاد محیط زندگی مسلمانان رعایت شوند و بر روابط انسان با محیط (طبیعی و مصنوع) و با سایر همنوعان خویش (جامعه) حاکم باشند. این اصول و ارزش­ها از تعالیم اسلامی استخراج خواهند شد و دربردارنده عوامل مهم فرهنگ ملی که با آن­ها در تضاد و تناقض نباشند نیز هستند. اجمالا باید گفت که منبع اصلی اصول حاکم بر کلیه اعمال مسلمانان و از جمله شهرسازی آن­ها قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) هستند.
   3. شهر اسلامی- ایرانی: به شهری اطلاق می‌شود که «مکان تحقق تمدن» بوده و از نظر مفهومی منبعث از اصول دین مبین اسلام و در مصداق؛ مبتنی بر ویژگی‌های بستر طبیعی، فرهنگی و تاریخی ایران بوده و در هر یک از بازه‌های زمانی متناسب با ویژگی‌ها و نیازمندی‌های مراتب گوناگون معنوی و مادی جوامع انسانی و با استفاده بهینه از علوم، فناوری و مهندسی شکل می­گیرد.
   4. معماری اسلامی: معماری اسلامی، بازآفرینی و ساماندهی حکیمانه، عادلانه‌ و منصفانه فضای زیست انسان‌ها با مواد و صورت‌های مُلکی، تأمین‌کننده نیازهای مادی و بسترساز نیازهای روحی انسان‌ها و در جهت سعادت آن‌ها است.
   5. معماري اسلامي- ایرانی: دارای وجوه معرفتي، معنوي و عملكردي است که شامل نقش طبيعت و گسترش آن در زندگي روزمره، امتداديافتن معماري مسجد در همه الگوها و فرم­ها­ي شهري، ارتباط معماري با هستي در زمينه كيهان‌شناسي، تقدس بخشي به فضا، بيان متانت و آرامش و سخاوت و غناي باطني در شهر اسلامي، رمز و رمزگرايي، نور و رنگ در فضاي معماري اسلامي، واقع گرايي، وحدت و يكپارچگي است. معماري اسلامي مظهر تبلور معنويت اسلامي و كليدي براي درك معنويت است.
   6. شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی: عبارت است از معماری و شهرسازی که مبتنی بر آموزه‌های حکمت اسلامی و متناسب با بوم ایرانی شکل بگیرد. آموزه‌های حکمت اسلامی به عنوان مبنا و ترسیم وضع مطلوب و ویژگی­های بوم ایرانی به عنوان شرایط موجود (تابع زمان و مکان) در شکل‌گیری چنین آثاری ایفای نقش می‌کنند.
   7. شاخص­های شهرسازی اسلامی- ایرانی: عبارتند از؛ رعایت عدالت، خانواده­محوری، حقوق شهروندی، حفظ حقوق و کرامت انسانی و روابط همسایگی، حفظ حریم امن و خصوصی، معنويت مؤمنانه، دسترسی به منابع و مواهب طبیعی مناسب، حفظ سلامت محیط زیست، صیانت از حق محرمیت و عدم اشراف، حفظ حقوق سالمندان و حقوق معلولان، رعایت اصول اقلیمی و محیطی، امنیت، نفی تجمل­گرایی در ساخت و ساز، نمادهاي دين و اخلاق، توجه به مسائل بومی- محلی، استفاده از فناوری، ممنوعیت بیگانه‌گرایی در نمادها، قانون‌مداری، آرامش روحي، غفلت­زدایی و تجلی هویت الهی، سهولت زندگي، حفظ هويت و اصالت شهرها، ارزش­هاي ديني ايرانيان، زيبايي، استحکام بناها، آسان­سازي خدمت­رساني و توسعه فضاي سبز.
2. مسائل و چالش­های حوزه شهرسازی و معماری
   1. بی‌هویتی شهرهای کشور در اثر عدم نمود شاخصه‌ها و نمادهای هویت اسلامی- ایرانی در مقایسه با نمود مظاهر غربی.
   2. غلبه تفکر «شهر ماشین‌محور» در سطوح مختلف مدیریتی، برنامه­ریزی و طراحی شهری برخلاف رویکرد انسان محور و کرامت انسانی اسلامی
   3. عدم آگاهی مردم از مزایای شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و در نتیجه؛ عدم مطالبه آن به واسطه فرهنگ‌سازی ضعیف
   4. تقلیل مفهوم خانه به آپارتمان‌های خوابگاهی خالی از مؤلفه­های بنیادین سکونت و زیست اسلامی
   5. تعارض بلند مرتبه­سازی و برج سازی در شهرها با اصول و بایسته­های فرهنگ اسلامی- ایرانی
   6. عدم تعادل فضایی در توزیع خدمات شهری در مناطق و نواحی مختلف شهرها برخلاف اصل عدالت اسلامی
   7. عدم توجه به هویت اسلامی- ایرانی در بازسازی و احیاء بافت­های فرسوده و قدیمی شهرها
   8. کمبود فضاهای فرهنگی- مذهبی عمومی در شهرها به ویژه فضاهای مذهبی در توسعه‌های جدید شهری (مجتمع‌ها، برج‌ها، شهرک‌ها و غیره)
   9. توزیع نامناسب جمعیت در بافت‌های شهری و معضل حاشیه‌نشینی ناشی از عدم برنامه­ریزی متعادل و متناسب با عدالت اسلامی
   10. عدم تناسب قوانین وضع شده موجود در زمینه شهرسازی و معماری با اصول سبک زندگی اسلامی- ایرانی
   11. عدم تناظر طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری با اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و ارزش‌های فرهنگی- هویتی
   12. فقدان برنامه جامع در زمینه آموزش صحیح و جامع شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در سطح آموزش عالی
   13. از بین رفتن ساختار و هویت محله­ای مسجد محور در شهرهای کشور و محرومیت مردم از اثرات مثبت آن
   14. عدم بهره‌برداری لازم و کافی حکمت و هنر اسلامی و ارزش­های متعالی و تجربیات تاریخی در معماری و شهرسازی معاصر ایران

فصل دوم- چشم انداز، اهداف، راهبردها و اقدامات:

1. چشم انداز

نیل به الگوی شهرسازی و معماری تأمین‌کننده کرامت انسانی و تجلی‌بخش فرهنگ و سبک زندگی و نشانه‌های شهرسازی و معماری اسلامی - ایرانی و تحقق شهر و معماری هویت‌مند

2. اهداف کلان:

2-1- احیاء و تقویت هویت اسلامی- ایرانی در شهرسازی و معماری
2-2- تجلی هویت اسلامی - ایرانی در کالبد شهرسازی و معماری
2-3- ساماندهی سیما و منظر شهری با تأکید بر نمادها و نشانه‌های اسلامی

3. اهداف خرد، راهبردها و اقدامات:

هدف ۱- شکل‌دهی نظام حقوقی متناسب با شهرسازی و معماری با هویت اسلامی- ایرانی
راهبرد- تدوین و بازنگری اسناد، قوانین و ضوابط موجود در زمینه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی مبتنی بر رویکرد اسلامی- ایرانی

1. بازنگری مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص ضوابط و شاخص‌های لازم جهت بازیابی هویت شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی (مصوب ۱۴/۱۲/۱۳۹۱)، با تدبیر ضمانت اجرایی آن
2. تمهید بازنگری و به‌روزرسانی قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با قید اضافه‌شدن اعضای حقیقی و حقوقی تخصصی با رویکرد اسلامی- ایرانی به شورا و بازبینی وظایف آن
3. بازنگری ضوابط و مقررات ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری (مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران) مبتنی بر رویکرد شهر اسلامی- ایرانی
4. اصلاح آیین‌نامه کمیته سیما و منظر شهری (کمیته‌نما) با رویکرد تشویقی نسبت به رعایت اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
5. تهیه برنامه راهبردی ارتقا هویت بصری برای تمامی شهرهای کشور با تأکید بر محورها و میادین اصلی شهرها و با اولویت کلان‌شهرهای کشور
6. ایجاد زمینه‌های قانونی و اجتماعی براساس تقدم مصالح اجتماعی بر منافع فردی و جلوگیری از سودجویی‌های فرصت‌طلبانه در عرصه شهرسازی و معماری با همکاری قوای سه‌گانه و با پیگیری شورای عالی شهرسازی و معماری
7. تهیه برنامه ملی فرهنگ‌سازی عمومی در حوزه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در شورای فرهنگ عمومی با ملاحظات فرهنگی و اقلیمی مناطق مختلف کشور
8. تهیه آیین‌نامه طراحی و ساخت مسجد و نمازخانه با رویکرد اسلامی- ایرانی به پیشنهاد مرکز رسیدگی به امور مساجد
9. تدوین مبحث مستقل در مقررات ملی ساختمان با موضوع شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و ابلاغ آن
10. اصلاح قانون سازمان نظام مهندسی و اضافه شدن مقررات مربوط به آموزش شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در راستای عمل به بند یک ماده 2 و 15 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
11. اصلاح آزمون‌های نظام مهندسی با افزودن سؤالات محتوایی و فرهنگی با موضوع نقش هویت‌اسلامی در خلق آثار معماری و شهرسازی، توسط اساتید ذی‌صلاح

هدف ۲- تأمین زیرساخت­های دانشی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
راهبرد - ایجاد و همگرا کردن شبکه اساتید و دانشجویان حوزه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
 تدوین «منشور شهرسازی و معماری اسلامی» با رویکرد تمدنی و پرهیز از تشبه به تمدن غرب به منظور همگرایی با شهرسازان و معماران جهان اسلام و وحدت مراکز دانشگاهی و حوزوی و تقریب مذاهب اسلامی

1. ایجاد نهاد مردمی بین‌المللی از طریق ارتباط‌گیری با اساتید و پژوهشگران حوزه معماری و شهرسازی اسلامی در کشورهای خارجی با رعایت قوانین و مقررات مربوطه
2. تأسیس انجمن علمی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در سطح کشور برای همکاری و هم‌افزایی پژوهشگران و اساتید شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
3. ایجاد بانک اطلاعاتی از کلیه اساتید و پژوهشگران شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و اقدامات علمی و اجرائی آنها جهت هم‌افزایی و همکاری بین پژوهشگران و بهره‌برداری علمی

هدف ۳- دستیابی به طرح­ها و برنامه­های متناسب با اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
راهبرد 1- اصلاح ساختار فرآیند تهیه و تصویب طرح‌های معماری و شهرسازی مبتنی بر رویکرد شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی با رعایت تشریفات قانونی مربوطه

1. شفافیت و سیستمی شدن فرآیندهای تهیه و تصویب طرح‌ها و برنامه‌های حوزه معماری و شهرسازی به‌ویژه طرح جامع و تفصیلی شهرها
2. تشکیل کمیته فنی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران متشکل از یک فقیه و متخصصان معماری و شهرسازی اسلامی جهت بررسی و ارزیابی طرح‌ها و برنامه‌های معماری و شهرسازی کشور با رویکرد اسلامی- ایرانی
3. تشکیل کمیته فنی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در کمیسیون ماده 5 متشکل از یک فقیه و متخصصان معماری و شهرسازی اسلامی جهت بررسی و ارزیابی طرح‌ها و برنامه‌های معماری و شهرسازی با رویکرد اسلامی- ایرانی
4. تشکیل کمیسیون تخصصی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در شوراهای اسلامی شهر جهت تهیه، کنترل و ارزیابی طرح‌‌ها و پایش مصوبات شورا با رویکرد اسلامی - ایرانی
5. مردمی‌سازی و افزایش مشارکت مردم (به صورت مستقیم و جمع‌سپاری و نیز از طریق نمایندگان شوراهای اسلامی شهر و روستا) در فرآیندهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، فرآیندهای تصویب برنامه و نیز نظام اجرایی

راهبرد 2- استفاده از ظرفیت­های برنامه­ای موجود جهت تحقق اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در طرح­ها

1. بهره­گیری از ظرفیت طرح­های ویژه بافت­های تاریخی و فرسوده در راستای احیاء و روزآمدن نمودن اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
2. تهیه طرح­ها و برنامه­های حفاظت و احیاء بافت­های تاریخی با ارزش با تأکید بر احیاء کیفیات و اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
3. بهره‌برداری از فرصت توسعه و ساخت شهرها و شهرک‌های جدید در راستای پیاده‌سازی اصول و الگوسازی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
4. حمایت از توسعه زیرساخت‌ها و خدمات و مراکز سکونتی و فعالیتی در مناطق جنوب و شرق کشور در جهت آمایش سرزمین و تحقق سیاست‌های اقتصاد دریامحور

راهبرد 3- متناسب‌سازی محتوای طرح‌ها و برنامه‌های معماری و شهرسازی با اصول و کیفیات شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

1. الزام رعایت ضوابط مصوب موجود در زمینه معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی در تهیه طرح‌ها و برنامه‌های شهرسازی و معماری
2. تهیه پیوست فرهنگی برای طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ معماری و شهرسازی با هماهنگی و تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
3. تهیه و ارائه الگوهای پایه معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی جهت کاربست آنها در طرح‌ها و برنامه‌ها
4. تهیه و ارائه راهنماهای طراحی شهری و معماری بر مبنای اصول و کیفیات شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی جهت هدایت و کنترل طرح‌ها و برنامه‌ها
5. توجه به اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و بعد فرهنگی معماری و شهرسازی در تهیه همه طرح‌های تخصصی مثل طرح‌ جامع، طرح تفصیلی، طرح جامع مسکن، طرح بافت‌های فرسوده و...
6. پیشگامی نهادهای حاکمیتی و انقلابی در رعایت و کاربست اصول و کیفیات شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در فعالیت‌‌های عمرانی مربوطه
7. به مسابقه گذاشتن طراحی پروژه‌های بزرگ مقیاس معماری و شهرسازی دولتی و عمومی با تأکید بر توجه به اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی با نظارت معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی

راهبرد 4- حمایت و تقویت مهندسین مشاور و گروه­های متشکل معماران و شهرسازان جوان و متعهد به مبانی و اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

1. تشکیل و حمایت از شرکت­های دانش‌بنیان در زمینه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
2. اختصاص درصدی از بودجه پروژه­های معماری و شهرسازی نهادهای حاکمیتی، ویژه استعدادیابی و توسعه دفاتر کوچک طراحی معماری و شهرسازی با استفاده از ظرفیت­های نوآورانه همچون مسابقات، فرآیندهای نوآوری باز، رویدادهای کارآفرینی، جمع سپاری و...
3. اخذ گواهینامه بازآموزی و دانش‌افزایی در زمینه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی توسط شرکت‌های مهندسی مشاور به عنوان شرط ارتقاء رتبه

هدف ۴- دستیابی به الگوهای عینی از شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در مرحله اجرا
راهبرد 1- اصلاح فرآیندهای اجرایی و نظارتی حوزه ساخت‌وساز با رویکرد اجرایی‌سازی اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی، با رعایت قوانین و مقررات مربوطه

1. تشکیل کمیته نظارت بر اجرایی سازی قوانین و ضوابط موجود در حوزه معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی در وزارت راه و شهرسازی
2. برگزاری دوره‌های دانش‌افزایی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی برای مدیران و کارشناسان معماری و شهرسازی و دفاتر فنی سازمان‌ها و ادارات مربوطه مانند شهرداری‌ها، ادارات راه‌وشهرسازی، میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و...
3. قرار گرفتن اصول و ضوابط شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی به عنوان یکی از ملاک‌های مهم تصمیم‌گیری کمیسیون‌های ماده 5 و ماده 100
4. اختصاص شعب قضایی ویژه رسیدگی به جرایم ارتکابی در حوزه‌های معماری و شهرسازی توسط رئیس قوه قضاییه
5. اصلاح نظام مالی شهرداری‌ها و جلوگیری از درآمدزایی شهرداری‌ها با نقض اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و نیز التزام شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به کاهش درآمدهای ناپایدار وابسته به ساخت‌وساز از طریق بازگرداندن مابه‌التفاوت افزایش درآمدهای ناشی از ساخت‌وساز نسبت به سال پایه (1402) به خزانه‌داری کل کشور
6. ایجاد سامانه و نظام رتبه‌بندی شهرها و شهرداری‌های کشور بر اساس میزان تحقق کیفیات و اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

راهبرد 2- الزام پیمانکاران و مجریان به رعایت اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در پروژه‌های معماری و شهرسازی، با رعایت قوانین و مقررات مربوطه

1. کنترل رعایت ضوابط شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی به هنگام صدور پروانه ساختمان
2. اعطای پایان کار به پروژه‌ها و طرح‌ها به شرط رعایت ضوابط و مقررات مصوب شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

راهبرد 3- حمایت از طرح‌ها و پروژه‌های شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در مرحله اجرا

1. پیشنهاد وضع مقررات مربوط به معافیت‌های مالی و بسته‌های تشویقی برای شرکت‌های تعاونی مسکن، انبوه‌سازان، مجریان، سرمایه‌گذاران و پیمانکاران طرح‌های متناسب با اصول و معیارهای شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
2. ایجاد یک نظام رتبه‌بندی بر اساس پایبندی به ضوابط معماری و شهرسازی اسلامی برای پیمانکاران، مجریان و دفاتر معماری و معرفی و تشویق رتبه‌های برتر

راهبرد 4- الگوسازی اجرایی و عینی در تحقق شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

1. حمایت از پژوهش‌های نوآورانه و فن‌آور در زمینه تکنیک‌های ساخت بومی (صنعت ساختمان‌سازی)
2. اجرای طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی و ساختمانی مبتنی بر اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی به‌ویژه توسط نهادهای عمومی، دولتی و انقلابی
3. حفاظت، مرمت و احیاء شواهد و الگوهای شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی، موجود در بناها و بافت‌های واجد ارزش تاریخی و میراث فرهنگی کشور به عنوان امانتی از نسل‌های گذشته
4. ارتقاء کیفیت شاخص‌های عدالت در مسکن و شهرسازی نظیر کاهش دوره انتظار برای مسکن متناسب با نیاز خانواده، سکونت پایدار و کاهش نسبت اجاره‌نشینی، کاهش نگاه سوداگرانه و سرمایه‌ای به زمین و مسکن، توسعه مسکن معیشت‌محور و مولد، ارتقاء کیفیت سکونت، کاهش بدمسکنی و بی‌مسکنی، توسعه متوازن منطقه‌ای، کاهش تراکم جمعیتی و ساختمانی در کلان‌شهرها، احیای روستاها و شهرهای کوچک، افزایش دسترسی به خدمات محله‌ای، و مناسب‌سازی شهر برای گروه‌های مختلف اعم از توان‌یابان جسمی و ذهنی، جانبازان، سالمندان، زنان و کودکان و رصد دائمی آن در شهرها و مجتمع‌های سکونتی
5. نهادینه‌سازی روابط سلسله مراتب خدمات و فضاهای شهری از مقیاس ملی و منطقه‌ای (سند آمایش سرزمین) تا مقیاس شهری، محله و واحد همسایگی و توسعه روابط و تعاملات خانه، مسجد، مدرسه، محله و مراکز آموزشی، درمانی، ورزشی، اجتماعی و اقتصادی با محوریت مساجد، حسینیه‌ها، تکایا، حرم‌های اهل بیت^{(علیهم‌السلام)} و امام‌زادگان واجب‌التعظیم، مقبره‌الشهدا و سایر مراکز مذهبی
6. التزام به کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در سکونت‌گاه‌ها (به ویژه اعتیاد، حاشیه‌نشینی، طلاق و مهاجرت از روستاها) و شهرسازی و معماری تسهیل کننده‌ سبک زندگی خانواده‌محور و اسلامی - ایرانی
7. حفاظت از محیط زیست و اجتناب از هرگونه آسیب‌رساندن به آن، با التزام به شهرسازی و معماری سازگار با اقلیم (به ویژه در جهت کاهش مصرف آب) و ایجاد امکان ارتباط مستمر انسان با نشانه‌های الهی در بستر شهر و معماری اسلامی - ایرانی

هدف ۵- ارتقاء سطح آگاهی عمومی مردم و جامعه تخصصی در حوزه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
راهبرد 1- آگاهی بخشی عمومی در خصوص مسائل و آسیب­های معماری و شهرسازی منبعث از نگاه سرمایه‌داری و الگوهای غربی و نقد عمومی فرایند نوسازی در حوزه معماری و شهرسازی

1. ساخت مستندها و برنامه‌های تلویزیونی با موضوع نقد اقدامات مغایر با اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی از جمله تظاهرات تجملی و بیان مشکلات و مضرات خانه‌های آپارتمانی و برج نشینی
2. ساخت مستندها و برنامه‌های تلویزیونی تاریخی با موضوع نقد طرح‌های عمرانی و ساختمانی غیرهویتی زمان پهلوی و نقد حریم‌زدایی و عفاف‌زدایی از معماری به ویژه معماری خانه‌ها.
3. ترغیب، گسترش و حمایت از نهادها و تشکل‌های علمی- فرهنگی مردم پایه و فراهم‌کردن زمینه‌های نظارت همگانی و مطالبات مردمی در ارتقاء کیفیات شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در محیط‌های شهری و روستایی

راهبرد 2- ترویج و آگاهی‌بخشی ویژگی‌ها و جاذبه­های شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

1. تولید محتواها و برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی در راستای نشر اصول، ارزش‌ها، زیبایی‌ها و منافع شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و تبدیل تحقق معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی به عنوان یک مطالبه و ذائقه عمومی
2. اصلاح محتوای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان و اجرای برنامه‌ای تربیتی و اردویی در مدارس جهت آشنایی با زیبایی‌ها و اهمیت معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی در زندگی انسان
3. افزایش سطح آگاهی مردم از حقوق شهروندی، حقوق اجتماعی و اسلامی در زمینه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی
4. استفاده از ظرفیت تبلیغی حوزه‌های علمیه و سازمان تبلیغات اسلامی در راستای ترویج معماری و شهرسازی متناسب با سبک زندگی اسلامی
5. استفاده از آگهی نماها و تابلوهای تبلیغات شهری جهت ترویج ارزش‌های معماری و شهرسازی اسلامی توسط نهادهای متولی به‌ویژه شهرداری‌ها

راهبرد ۳- حمایت، تبلیغ و ترویج فعالیت‌ها و اقدامات اثرگذار در کشور در حوزه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی

1. ساخت مستندها و برنامه‌های تلویزیونی با موضوع معرفی معماران شاخص متعهد و بنام و معرفی آثار معماری و شهرسازی شاخص بعد از انقلاب اسلامی ایران
2. شناسایی مالکان، سازنده‌ها، معماران و افراد علاقمند به معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی و معرفی آنها به همراه ساختمان ساخته شده در برنامه‌های فرهنگی حوزه سبک زندگی تلویزیون به عنوان الگوهای موفق
3. برگزاری برنامه‌های استعدادیابی در حوزه معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی و کشف استعدادهای برتر در این حوزه
4. حمایت از سمن‌های حامی میراث تاریخی و فرهنگی شهرسازی و معماری و نشر اصول شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی توسط آن‌ها در جامعه

راهبرد ۴- گفتمان‌سازی در سطح متخصصین معماری و شهرسازی با رویکرد هویتی

1. برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در زمینه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی در سطح حوزه و دانشگاه
2. برگزاری مسابقات دانشجویی و تخصصی سالیانه در امور (طراحی‌ها، رساله‌ها و...) با هویت اسلامی- ایرانی
3. برگزاری جشنواره ملی و بین‌المللی معماری و شهرسازی فجر انقلاب اسلامی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

فصل سوم- سیاست‌گذاری، نظارت و اجرا

1. سیاست‌گذاری و نظارت کلان در حوزه شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی به‌عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
2. سیاست‌گذاری اجرایی، هماهنگی، راهبری اجرایی­سازی و پایش اجرای سند و ایجاد نظام مدیریت اجرایی و عملیاتی کردن سیاست‌های این سند در راستای ایجاد سبک و الگوی شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی با همکاری و هماهنگی وزارت راه و شهرسازی و سایر دستگاه‌ها ذی­ربط به عهده شورای عالی شهرسازی و معماری است.
3. تعیین وظایف هر یک از دستگاه‌ها و نهادها به‌منظور تحقق راهبردها و انجام اقدامات و همچنین اولویت‌بندی اقدامات و تعیین سازوکار هماهنگی میان دستگاه‌ها با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری انجام خواهد شد.
4. شورای عالی معماری و شهرسازی ضمن ارائه گزارش سالانه اجرای سند به شورای عالی انقلاب فرهنگی، حداکثر هر پنج سال یکبار روزآمدسازی سند را جهت تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد می­نماید.

این سند مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل در جلسه 901 مورخ 23/03/1403 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از تاریخ ابلاغ لازم الاجراء است.

محمد مخبر
سرپرست ریاست جمهوری و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی


رونوشت به انضمام يك نسخه مصوبه، به:

• دفتر مقام معظم رهبري (مدظله العالي)
• دفتر رئيس جمهور
• مجلس شوراي اسلامي
• شورای نگهبان قانون اساسی
• قوه قضائیه
• ديوان محاسبات كشور
• معاونت امورمجلس رياست جمهوري
• معاونت حقوقي رياست جمهوری
• اداره كل تدوين و تنقيح قوانين و مقررات نهاد رياست جمهوري
• دفتر بازرسي ويژه رئيس جمهور
• وزارت دادگستري (براي درج در روزنامه رسمي كشور)
• دبیرخانه شورای معین و امور شورای عالی انقلاب فرهنگی
• اداره کل حوزه ریاست دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
• و اداره کل امور حقوقی و تدوین مقررات ابلاغ مي‌شود.