رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در پیامی به مراسم بزرگداشت سومین سال ارتحال علامه حسن‌زاده آملی، گفت: تحصیل‌کنندگان حوزه، تک‌بعدی بار نمی‌آیند بلکه در حوزه علم و عمل با هم پیوند می‌خورد که نمونه بارز آن علامه حسن‌زاده آملی است.
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد؛ رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در پیامی به مراسم بزرگداشت سومین سال ارتحال علامه حسن‌زاده آملی که در فرهنگستان علوم برگزار شد، گفت: تفاوت‌های بسیاری بین نظام علمی و آموزشی و تربیتی و تحقیقی حوزه با نظام آموزشی و علمی دانشگاه‌ها وجود دارد. عمده تفاوت‌ها در قالب سنت‌های ثابت و پیوسته و آزموده و ثمربخش در حوزه‌هاست و از سویی سنت‌ها در زمینه مسائل علمی و تحقیقاتی و آموزشی و تربیتی حوزه‌ها پیشینیه هزار ساله دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: مجموعه حوزه‌های علمیه شیعه به خصوص از سمت ایران و عراق و منطقه شمال به تکمیل یکدیگر کمک رساندند. ویژگی‌هایی در حوزه‌های علمیه در تربیت دانش‌پژوهان مورد توجه است از جمله اینکه تحصیل‌کنندگان حوزه، تک بعدی بار نمی‌آیند و اگر جامع‌الاطراف نباشند و ذی‌فنون تربیت نشوند، دست کم در حوزه‌های مرتبط هم، دستی دارند.
وی تصریح کرد: برخی از افراد که از استعداد خاصی برخوردار باشند، احیانا ذی‌فنون هم بار بیایند، اگر چه ممکن است در ادبیات مدرن کنونی ذی‌فنون‌بودن حُسن نباشد اما مدتی است که همگان متوجه نقص علم مدرن شده‌اند زیرا بخشی از آن مستند به این است که علوم تجزیه شدند و جزءگرایی افراطی بر علم غالب شده و غفلت از سایر افعال یک مسئله موجب کوته‌عمری نظریه‌ها شده است.
وی گفت: این عیب علم مدرن است، در حوزه‌های علمیه طلاب اگر نه ذی‌فنون لااقل جامع‌الاطراف بار می‌آیند و با موضوعات مختلف انس می‌گیرند. علامه حسن‌زاده آملی از جمله شخصیت‌هایی است که در عصر فرضیه‌نگری و جزءگرایی، شخصیت جامعی دارد. ما او را فیلسوف می‌بینیم، آن‌گاه که بر مسند تدریس فسلفه نشسته و هم او را عارف می‌بینیم آن‌گاه که بر کرسی تدریس عرفان نظری تکیه زده و هم سالک واصل می‌بینیم آن زمانی که او را در متن ریاضت‌های سختی که تحمل کرده و در عمرش و آن سلوکی که دارد مشاهده می‌کنیم.
فقیه، عارف و اصولی آشنا با شعر
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، افزود: علامه حسن‌زاده آملی هم فقیه و هم اصولی و در عین حال ادیبی از جنس ادبای کهن و تاریخ‌ساز است که در شعر و هم در نثر و نظم دست دارد و اینکه برخی از متون فاخر ادبی را ایشان خودش تکمیل کرده است. علامه حسن‌زاده آملی، دقیق و امین است و در میان اشعارش شاهکارهای شعری و ادبی یافت می‌شود؛ در عین اینکه با علوم دفتری و با علم تعلیمی و غیر تعلیمی و تالیفی و معرفتی و ملکوتی آشناست.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران، تصریح کرد: او با همه علوم اصلی ما که در حوزه‌ها معمول است در حد اعلا آشناست و در بسیاری از علوم جز نوادر عصر خودش به شمار می‌رود، تربیت این شخصیت جامع در نظام آموزشی جدید مدرن اتفاق نمی‌افتد و از نظام جامع آموزشی حوزه بر می‌آید. علم و عمل توامان به موازات هم و دوشادوش یکدیگر باید پیشرفت کنند، طالب علم، سالک عمل هم است و اصولا تحصیل علم در گرو عمل به آن چیزی است که فراگرفته است و اگر عمل کرد می‌تواند به کمالات علمی دست یابد.
آیت‌الله رشاد گفت: دانشگاه ما از این فرصت مهم باید بهره می‌گرفت و ویژگی‌های ممتاز نظام آموزش حوزه را اقتباس می‌کرد، در دوران کرونا که مراکز دانشگاهی مجازی شد، آسیبی در آموزش ندید چرا که در دانشگاه اساس تعلیم است، اما در حوزه، فراگیری اولویت دوم و تربیت نفوس اولویت اول است. بناست افراد عالم به دین و عالم دینی تربیت شوند و در مقام، معرفت فرا بگیرند و از مادیت و ملک فاصله بگیرند و روحانی شوند و از ظاهر و صورت عالم فاصله بگیرند و به عالم معنا و ملکوت دست یابند و مواجه موحدانه با عالم ملکوت پیدا کنند از این رو تربیت مقدم بر تعلیم است و این امر میسر نیست وقتی شاگر غیر حضوری در تماس باشد بلکه باید روبرو در محضر استاد بنشیند و رفتار استاد و گفتار و علوم او تاثیرگذار است.
پیوند علم و عمل در حوزه
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: اساتید با کتاب‌ها و آثارشان شناخته می‌شوند و ما بزرگانی چون محقق اصفهانی و میرزای نائینی و ... را داریم که این گونه بوده‌اند، اگر کتاب عالمی، شاخص شود او صاحب کتاب خود خواهد شد و با آن اثر، معروف می‌شود همانند صاحب جواهر که این‌گونه معروف شده است. یعنی پیوند میان علم و استاد و آموزش و تعلیم و تربیت در حوزه وجود دارد که این حیثیت در محیط دانشگاه نیست و علامه حسن‌زاده آملی از کسانی است که عمری را نزد استادان بزرگی نشسته و ۲۵ سال در تهران در کنار مرحوم مطهری و علامه آیت‌الله جوادی آملی از تهران به قم هجرت می‌کنند و عمده دروس را در تهران گذرانده‌اند.
وی تصریح کرد: اگر در دیوان مرحوم علامه حسن‌زاده آملی ورود کنیم می‌بینیم با چه شیفتگی و شیدایی و عشقی و روحی از اساتید خودشان یاد می‌کند وقتی از فراغ و هجران و مرگ استادش سخن به میان می‌آورد گویی همه وجودش از این هجران و داغ سخن می‌گوید؛ همه ابیات سوز و گداز در فراغ استاد است این قدر وابستگی به استاد خود داشته است از جمله کسانی است که اساتید بزرگی را دیده است.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران بیان کرد: ایشان حکمای تهران را دیده و سال‌های طولانی در محضر علامه طباطبایی و دیگر اساتید بوده است و خدای متعال نیز به ایشان توفیق داده که بزرگانی را درک کند و هم خودش تبدیل شود به علامه بزرگ و آثار بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب ایشان منظومه‌ای از علوم اسلامی است. انسان به شگفت می‌آید که یک انسانی چقدر باید توانا و جامع باشد در هر فنی که وورد می‌کند با قدرت ورود کرده است و در هر موضوعی که نظر می‌دهد نظر دقیقی و بدیعی ارائه می‌دهد.
علامه اهل ریاضت بود
وی عنوان کرد: مجموعه آثار ایشان یک کتابخانه است کتابخانه جامعی که ناظر به عمده علوم مختلف است هر چند در حوزه متاخر برخی از علوم متروک شده و ایشان به برخی از علوم تسلط داشت که متاسفانه امروز در حوزه‌های علمیه رایج نیست و مهم‌تر اینکه ایشان مرد عمل نیز بود علوم را فرا گرفته و به آن عمل کرده بود. اهل ریاضت و تحمل شدائد و اهل تهذب بود بنده مکرر از لسان ایشان می‌شنیدم که می‌فرمودند من اگر شب خوبی نداشته باشم، روز خوبی ندارم اگر شبی توام با دعا و نیایش و تلاوت نداشته باشم روز خوبی نخواهم داشت.
آیت‌الله رشاد تصریح کرد: در دوران جوانی در دهه شصت برای زیارت ایشان بسیار به قم مشرف می‌شدم و ساعت‌ها در محضر ایشان بودیم و گاهی دیرقت به تهران باز‌می‌گشتیم. خاطرات بسیار زیادی از ایشان دارم و امیدواریم فرصتی ایجاد شود تا این خاطرات را به تفصیل بیان کنیم.
