سومین نشست تخصصی کنگره جهانی حضرت رضا(ع) با محوریت «بن‌مایه ها و نظریه های عدالت و نفی ظلم مبتنی بر تعالیم رضوی» با حضور چهارتن از اندیشمندان و صاحب‌نظران حوزه مطالعات اسلامی برگزار شد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر فهیمه فرهمندپور، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و استاد دانشگاه تهران در ابتدای سومین نشست تخصصی کنگره جهانی حضرت رضا(ع) مقاله خود با عنوان "الزامات و اقتضائات نگاه تمدنی به عدالت با تاکید بر مسائل زنان و خانواده در معارف رضوی" را ارائه کرد.
رئیس شورای فرهنگی اجتماعی خانواده و زنان در این باره گفت: با دین و محتواهای دینی سه نوع مواجهه می‌توانیم داشته باشیم، یکی فهم و تبیین فردی است، در سطح دوم شما دین و آموزه های دینی را در سطحی بالاتر در راستای مناسبات بین فردی تطبیق می‌دهید و سطح سوم مواجهه با محتوای دینی در سطح تمدنی با محوریت توجه به آرمان‌های مشترک جمعی است.
این استاد دانشگاه تهران در ادامه به سه ویژگی مهم جریان تمدنی پرداخت و ادامه داد: جریان تمدنی تحقق تدریجی دارد، به شدت نیازمند یک دال مرکزی یا محور گفتمانی است تا برای مقایسه بین تمدن‌ها بتوان از آن استفاده کرد و از مسیر هم افزایی جمعی و بهره گیری از همه ظرفیت ها بویژه ظرفیتهای انسانی محقق می‌شود.
فرهمندپور اضافه کرد: تمدن محصول تدریجی فعال شدن همه ظرفیتهای جمعی با محوریت دال مرکزی است.
وی در ادامه نگاه اسلام به تمدن سازی را مورد بررسی قرار داد و گفت: آموزه‌های اسلام غایت نهایی‌اش سعادت فرد نیست، بلکه تحقق تمدن متعالی انسانی الهی است، اگر حتی فرد متدینی باشید و همه موارد دینی را رعایت کنید اما تبیین فردی داشته باشید و جزئی از جریان تمدن ساز اسلامی نباشید اسلام به غایت خودش نزدیک نمی‌شود.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه تمامی ابعاد تمایزات تکوینی و تشریحی در دامنه کلان تمدنی قابل فهم است، متذکر شد: واحد تمدن ساز در اسلام فرد نیست بلکه خانواده است، اساسا خانواده واحد پیش‌ران جریان تمدن سازی است و فرد با ازدواج و تشکیل خانواده در مسیر نقش آفرینی تمدن قرار میگیرد.
فرهمندپور ادامه داد: اگر اسلام قرار است تمدن ساز باشد به دال گفتمانی نیاز دارد و عدالت این ظرفیت را دارد که دال و گفتمان تمدن باشد؛ وقتی ظلم بیاید آن دال مرکزی تمدن را از دست می‌دهید به همین علت است که در روایت آمده است الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظلم. وی افزود: باید در خانواده فهم درستی به مسائل داشته باشیم و از نگاه و سوگیری فردی عبور کنیم و در دامنه فهم تمدنی موضوعات را ببینیم. این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده تشریح کرد: گاهی دوگانه ای که برای خانه و جامعه می‌سازیم و میگوییم مثلا زنان در خانه باشند بهتر است یا در جامعه اشتباه است چون در این دوگانه هر پاسخی بدهید خطرناک است. ما باید به سمت تعریف نقش های تمدنی برویم و یک بار دیگر نقش‌ها را تعریف کنیم.
ارتباط زیبایی شناسی و عدالت: ضیافت و تجربه زیسته رضوی
دکتر جعفر مروارید، استاد دانشگاه فردوسی مشهد که خود ریاست جلسه را نیز بر عهده داشت در ادامه این برنامه مقاله خود با عنوان «ارتباط زیبایی شناسی و عدالت: ضیافت و تجربه زیسته رضوی»را ارائه داد.
وی در توضیح آن بیان کرد: در رساله صیانت سقراط و افلاطون از سیر زیبایی در عالم صحبت می‌کنند و در نهایت در بالاترین درجه ما ایده زیبایی را داریم که با ایده خیر و فضیلت همراه است. اما در نقطه مقابل نگاه سقراط و افلاطون نگاه دیگری است که این دو مفهوم یعنی زیبایی و فضیلت را از هم جدا می‌کنند و از شخص زیبا دفاع می‌کنند. استاد دانشگاه فردوسی با بیان اینکه از همین نگاه، نگاه جزئی گرایانه کشف شد، عنوان کرد: کل تلاش افلاطون و سقراط ترسیم جامعه فضیلت مند است، ما مفهوم کمال را هم از این رساله در میابیم و در واقع کمال بازگشت به خود اصیل است.
مروارید در ادامه افزود: در نگاه رضوی، ما نتایج حکمت عملی را می‌بینیم و امام مردم را خطاب قرار می‌دهند و از محاسن کلام صحبت می‌کنند، گویی علاوه بر حق عدالت، حق زیبایی شناسی هم مورد تاکید قرار گرفته است. وی در ادامه با اشاره به حدیث رضوی "إنّ النّاسَ لَو عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لَاتَّبَعُونا"[ اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌شناختند ، بی‌شک از ما پیروی می‌کردند]، اظهار کرد: معارف اهل بیت زیبا باید ترسیم شود و مردم این زیبایی را تشخیص دهند.
استاد دانشگاه فردوسی بیان کرد: جهان را اگر اثری هنری ببینیم معارف اهل بیت زیباست چون شیوه جاودانه شدن را به ما می آموزد، ذات جهان را باید هارمونیک ببینیم، اگر جهان را زیبا ببینیم تحمل رنج برای ما آسان می‌شود تا بتوانیم جاودانه شویم و این در مقابل فلسفه شوپنهاور است. مروارید خاطرنشان کرد: به دنیا بیایید زندگی کنید و هستی را جاودانه ببینید این راز زیبا دیدن جهان است.
خوانش اکتشافی از نهضت توحید در گفتار رضوی
دکتر حازم طارش حاتم الساعدی استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام الکاظم(ع) از کشور عراق دیگر سخنران این نشست بود که درباره مقاله "خوانش اکتشافی از نهضت توحید در گفتار رضوی" توضیحاتی ارائه داد.
وی گفت: امام رضا (ع) در برابر انحرافات فکری، اعتقادی و انحرافات اخلاقی که توسط حکومت اعمال می‌شده است ایستادگی کردند، زیرا آن حضرت معتقد بودند رفتار ظاهری انسان بازتابی از مبانی فکری اوست.
این استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام الکاظم(ع) ادامه داد: این نگاه بیانگر حقیقت قابل فهم توسط امام رضا (ع) است، این حقیقت الگوها و مظاهر عام، ما را به کاوش در عدالت و بازتاب هایی که در دنیا دارد، وا می‌دارد.
الساعدی همچنین گفت: بررسی گفتمان رضوی بر اساس الگوهای حقیقت ما را به اثبات این استنباط می‌رساند که گفتمان رضوی یک گفتمان توحیدی است.
وی در ادامه بیان کرد: مظاهر و اشکال این گفتمان بر حسب موقعیت‌ها و افراد متفاوت است و این همان عدالت الهی است و با الزام امت به اطاعت از ائمه(ع) عین عدل است.
استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام الکاظم(ع) با بیان اینکه ایمان ثابت و عقیده ثابت مظهر حقیقتی است که امام نمی‌تواند از آن دور شود و تجلی رفتار در کلام و فعل و اراده است، این تجلی زیبایی شناختی زا همان تجلی توحیدی دانست که عدالت بر آن ظاهر می‌شود.
الساعدی تشریح کرد: در پرتو این فرضیه و این مکتب شناختی، در ریشه یابی انسان کامل و بار معنایی آن در گفتمان رضوی و تأثیراتی که بر ابعاد انسانی دارد آشکار می‌شود.
وی همچنین گفت: گفتمان رضوی ما را به ایجاد رفتار نمونه که مبتنی بر زمینه های شناختی با ابعاد قرآنی است راهنمایی می‌کند.
ملل اسلامی باید در عدالت و ارزش‌های اسلامی الگو باشند
خطیب دکتر عادل پور، نماینده سازمان دیانت ترکیه در جمهوری اسلامی ایران آخرین سخنران این نشست تخصصی بود که به ارائه نکاتی در خصوص مقاله خود پرداخت.
وی قرآن را کتاب مظلومی دانست چراکه کسی برای جواب سوالاتش سراغ آن نمی‌رود و با اشاره به مشکلاتی که این روزها گریبانگیر کشور ترکیه و سایر کشورهای خاورمیانه است، گفت: ریشه های عدالت در امنیت است، عدالت مطابق فطرت است ولی چیزهاییکه ما برای دین میگوییم مناسبتی با فطرت جامعه ندارد، تعریف واحدی از عدالت نیست این ما را محبوس کرده است، این عدالتی که امروز میگوییم مطابق فطرت انسان نیست در این ها ضعف است.
نماینده سازمان دیانت ترکیه در جمهوری اسلامی ایران عدالت را مهمترین موضوع و راس تعالیم همه کتب آسمانی برشمرد و متذکر شد: اسلام دین عدالت است، دولتی که عدالت ندارد برای انسان‌ها جوابگو نیست، مردم مهاجرت می‌کنند و از راه دریا جانشان را به خطر می‌اندازند تا خود را به سرزمین هایی برسانند که فکر می‌کنند آنجا یک دارالسلام است.
عادل پور عدالت در مورد زنان را مورد تاکید قرار داد و گفت: انسان فطرتا منفعت طلب است و باید مقرراتی بگذاریم که با این خواسته فطری در تعارض نباشد و در عین حال عدالت را هم برقرار کند.عدالت باید در همه جنبه های حیات انسان جاری و ساری باشد.
نماینده سازمان دیانت ترکیه در جمهوری اسلامی، اهل بیت را ترجمان اسلام ناب و قرآن توصیف کرد و اظهار داشت: باید فقه عدالت ایجاد شود، فقهی که الان به دست ما رسیده مربوط به قبل است و علما با توجه به ملاحظاتی که در حکومت پادشاهی وجود داشته نمی‌توانستند در این فقه حرفی از عدالت اجتماعی بزنند.
وی با بیان اینکه فقه ما فقهی است که در کتاب‌ها آمده است و برای دنیای امروز قابل استفاده نیست، تاکید کرد: ما ملل اسلامی باید در عدالت و ارزش‌های اسلامی الگو باشیم.
