"باسمه تعالی"
 

جلسه 236 شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی با ریاست دکتر سعیدرضا عاملی و با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.

اسلامی سازی علوم انسانی باید به اصلاح نگاه اسلامی در این حوزه‌ توجه کند
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر اظهار کرد: اولاً، در این آیین‌نامه ارتقا، باید اصول ده‌گانه و مأموریت چهارگانه علوم انسانی به‌طور کامل لحاظ شود. این اصول علاوه بر آن ده اصل تصویب‌شده‌ای که داریم، باید در چهار ساحت فرهنگ، آموزش، پژوهش و مدیریت مورد توجه قرار گیرد. به‌عنوان‌مثال، اگر ما اصل خانواده محوری را در ساحت فرهنگ بگنجانیم، نباید این اصل در ساحت آموزش و پژوهش نادیده گرفته شود. این نکته بسیار مهم است که این ده اصل باید در همه چهار ساحت موجود در نظر گرفته شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در دانشگاه‌ها دروس عمومی داریم که هرکدام مأموریت‌های خاص خود را دارند، مانند دروس معارف. علاوه بر اهمیت آموزش و پژوهش در این دروس، باید به مسئله تربیت دینی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

استاد خسروپناه بیان کرد: معلمان و اساتید این دروس باید متوجه این موضوع باشند که گاهی اوقات، دانشجویان با مسائل شبهه‌آمیز دست‌به‌گریبان هستند که می‌تواند اثرات مخربی بر روحیه و حتی زندگی آن‌ها داشته باشد. آمارهایی از برخی دانشگاه‌ها نشان می‌دهند که تعدادی از دانشجویان به دلیل این شبهات، به شدت دچار مشکلات روحی می‌شوند. وظیفه اساتید معارف است که در این زمینه توجه ویژه‌ای داشته باشند و ما باید در ارزیابی‌های خود، امتیازات لازم برای انجام این وظیفه را در نظر بگیریم.

وی با بیان اینکه باید در خصوص مأموریت‌های چهارگانه، بازنگری‌هایی انجام شود، عنوان کرد: در گذشته، ما به دنبال اسلامی سازی علوم انسانی بودیم، ولی در این طرح، این مفهوم به ارزش‌های اخلاقی و تعالیم اسلامی تقلیل یافته است. به نظرم، اصطلاح «اسلامی سازی» باید دقیق‌تر بیان شود و نه‌تنها به اخلاق‌مداری و ارزش‌های اخلاقی محدود نگردد. اسلامی سازی باید به معنای اصلاح و تصحیح علوم انسانی از منظر اسلامی باشد، نه‌تنها به معنای تطابق با برخی ارزش‌ها.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: توضیحات بیشتری در این زمینه لازم است تا از انحراف مفهوم «اسلامی سازی» جلوگیری شود. نباید این مفاهیم را به‌سادگی و بدون دقت کافی به کار ببریم. به‌طور خاص، هدف ما این است که اگر فردی در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی فعالیت کند، امتیاز ویژه‌ای دریافت کند، نه اینکه فقط نداشتن مقاله در این زمینه موجب عدم ارتقا گردد.

تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی با اهداف کیفی و بومی‌سازی
دکتر سعیدرضا عاملی در این جلسه با تسلیت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، در خصوص تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر اظهار کرد: این موضوع بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به شورای تحول واگذار شده است. تدوین پیش‌نویس این آیین‌نامه، با اصول مشخصی از سوی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور انجام گرفته است.

وی ابراز امیدواری کرد که تا 25 آذر پیش‌نویس نهایی آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر برای ارائه آماده شود.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی گفت: تدوین این آیین‌نامه نیازمند دقت ویژه‌ای است، چراکه حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر دارای ظرافت‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را از سایر حوزه‌ها، مانند علوم تجربی، متمایز می‌کند. 

دکتر عاملی ادامه داد: یکی از تفاوت‌های عمده این حوزه‌ها با علوم تجربی، اهداف آموزشی آن‌هاست. آموزش در علوم انسانی بیشتر بر توانمندی‌های کیفی، ازجمله فهم اجتماعی، تحلیل کنش‌های رفتاری و درک نظام‌های مرتبط با مدیریت و راهبردهای اجتماعی و فردی متمرکز است. این ویژگی‌ها نیازمند روش‌های آموزشی و پژوهشی متفاوتی است که در آیین‌نامه ارتقا باید به‌طور ویژه لحاظ شود. 

وی افزود: به‌عنوان نمونه، در حوزه پژوهش، علوم انسانی و علوم اجتماعی بر روش‌های خاص خود متکی هستند. برخلاف علوم تجربی که از آزمایشگاه به‌عنوان ابزار اثبات استفاده می‌کند، در اینجا ابزارهایی نظیر پیمایش‌های اجتماعی و تحلیل‌های کیفی در اولویت قرار دارند؛ بنابراین، آیین‌نامه باید انعکاس‌دهنده این تمایزات باشد. 

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با بیان اینکه این آیین‌نامه اهداف مشخصی را دنبال می‌کند، گفت: برخلاف برخی آیین‌نامه‌ها که صرفاً چارچوب‌های شکلی را مدنظر قرار می‌دهند، در اینجا 16 هدف تعریف‌شده که کاملاً با نگاه کیفی علوم انسانی و علوم اجتماعی همخوانی دارد. 

دکتر عاملی اعلام کرد: این آیین‌نامه با اهداف کلانی همچون بومی‌سازی، روزآمدی، کارآمدی و اسلامی سازی علوم انسانی تطابق دارد و از اصول مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی پیروی می‌کند. این ارتباط و پیوندها در جدول‌ها و مستندات به‌طور دقیق مشخص شده است. 

تدوین آیین‌نامه ارتقا در علوم انسانی با تأکید بر اخلاق‌مداری و همکاری علمی با کشورهای اسلامی

در ادامه سحر کوثری معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور درباره در خصوص تدوین آیین‌نامه ارتقا در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر گزارشی را ارائه داد.

وی چهار موضوع اصلی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی را اخلاق‌مداری و ارزش‌های اسلامی، بومی‌سازی و توجه به مؤلفه‌های ایرانی، کارآمدی و روزآمدی و توجه ویژه به تحکیم علوم انسانی، اجتماعی و هنر با رویکرد اسلامی اعلام کرد و گفت: این اصول و سیاست‌ها هدف‌گذاری‌های اصلی آیین‌نامه پیشنهادی را تعیین می‌کنند. اهدافی مانند تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی و ایجاد امید در دانشجویان، ایجاد پویایی و نشاط در محیط‌های آموزشی، تأکید بر تحقیق و پژوهش‌های بنیادی و کاربردی با رویکرد آینده‌نگر و توجه به اخلاق، شایستگی علمی و مسئولیت اجتماعی اعضای هیئت‌علمی در آیین‌نامه موردتوجه قرارگرفته است.

دکتر کوثری ادامه داد: در آیین‌نامه پیشنهادی، تأکید ویژه‌ای بر نقش اعضای هیئت‌علمی در ایجاد تغییرات اجتماعی و حل مسائل جامعه و جهان اسلام در نظر گرفته شده است. به‌طور خاص، در بندهای مختلف، امتیازهایی برای همکاری علمی با کشورهای اسلامی و ایجاد شبکه‌های علمی مجازی با این کشورها در نظر گرفته شده است.

وی افزود: ازآنجاکه در آیین‌نامه جدید تأکید زیادی بر اخلاق‌مداری و ارزش‌های اسلامی‌شده است، برای هر بخش از این اصول، سازوکارهای مشخصی جهت ارزیابی و اعطای امتیاز در نظر گرفته‌شده است. برای نمونه، در مورد تأثیرگذاری اجتماعی، اگر یک عضو هیئت‌علمی در حل مسائل جامعه نقش مؤثری ایفا کند، این فعالیت در بخش‌های مختلف آیین‌نامه مانند مقالات، مسئولیت اجتماعی و اجرای پروژه‌های علمی مشهود خواهد بود.

معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور عنوان کرد: در نهایت، این آیین‌نامه پیشنهادی با تأکید بر همکاری حوزه و دانشگاه، ایجاد امید در بین دانشجویان و ارتقاء شایستگی‌های علمی اعضای هیئت‌علمی به‌ویژه در زمینه‌های علوم انسانی و اجتماعی، به دنبال تحقق اهداف کلان علمی و فرهنگی کشور است.