مراسم بزرگداشت روز معلم با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر عنایت‌الله ملکی تبار رئیس مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی، دکتر محمدعلی نادی معاون علوم تربیتی و مهارتی، دکتر پیام نجفی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان و جمعی از معلمان و مدیران مدارس سما این دانشگاه برگزار شد.
دکتر طهرانچی با تبریک روز معلم گفت: خداوند اولین معلم عالم است و بعد از او انبیا به این جایگاه رفیع رسیدند و سپس معلمی از حکما و بزرگان به ما ارث رسیده است. این روز بزرگ را پاس می‌داریم و به همه معلمان مدارس سما و اساتید دانشگاه آزاد اسلامی تبریک می‌گوییم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به موضوع «دانشگاه، مدرسه ـ تحولات اجتماعی فناورانه و تعلیم و تربیت» اظهار کرد: این روزها اتفاقات جدی در دانشگاه آزاد اسلامی در حال انجام است، تا پیش از این مدرسه و دانشگاه دو خط جدا از هم بودند، اما امروز این دو خط در دانشگاه آزاد اسلامی به هم رسیده و قرار است در هم تنیده شده تا در مقابل تحولات اجتماعی فناورانه نقش آفرینی کند. در این راستا به این نتیجه رسیده‌ایم که اگر مدرسه‌ای بی‌پشتوانه و دانشگاهی بی‌عرصه داشته باشیم، در نظام تعلیم و تربیت جایگاهی نخواهیم داشت.
وی با اشاره به تأثیرات فضای مجازی در تحولات اجتماعی خاطرنشان کرد: فضای مجازی سال‌ها در زندگی همه ما ظاهر شده، اما با آمدن کرونا و طی دو سال فضای مجازی همه شئون آموزشی ما را فراگیر گرفت. این که کرونا اتفاق یا مهندسی شده بود را نمی‌دانیم، اما می‌دانیم که فضای مجازی قبل و بعد از کرونا نقش آفرینی متفاوتی در زندگی ما ایجاد کرد. کرونا باعث شده مسیری که باید سال‌ها طول می‌کشید تا به سرانجام برسد، به یکباره وارد زندگی ما شود. البته فقط در مورد فضای مجازی اینچنین نبود، بلکه آزمایش و تست‌های داروها و واکسن‌های نوین که در حالت عادی مراحل آن ۱۵ سال طول می‌کشید، در ایام کرونا به یکباره مجوز گرفت تا از استانداردهای پزشکی عبور کند و در زندگی ما وارد شود، به همین دلیل کرونا فضای جدید برای تست و آزمایش ابزارها و فناوری‌های بشر به وجود آورد.
دکتر طهرانچی ادامه داد: غربی‌ها سال‌های زیادی بود که می‌خواستند بگویند می‌توانیم در فضای مجازی زندگی مطلق داشته باشیم، اما ارتباطات انسانی مانع این جریان بود و اجازه نمی‌داد، اما کرونا باعث شد تا فضایی به وجود آید که فرزندان از طریق فضای مجازی با پدر و مادر خود دیدار و گفت‌وگو کنند و مردم از هم فراری بودند، در این فضا حاکمیت فضای مجازی وارد زندگی‌ها شد، علاوه بر این نظام رسمی آموزش و پرورش نیز پذیرفت تا دانش آموزان به این فضا کوچ کنند، به همین دلیل عصر معاصر را می‌توان به دوره قبل و بعد از کرونا تقسیم کرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در مقابله با تحولات اجتماعی فناورانه جهان سه رویکرد می‌توان داشت، افزود: برخی در مقابله با تحولات اهل توقف هستند و به هیچ وجه آن را در زندگی خود راه نمی‌دهند، گروهی دیگر اهل وادادگی بوده و گروه سوم اهل مواجهه فعال هستند. شهدا کسانی هستند که در زندگی اهل برخورد و مواجهه فعال بودند، به همین دلیل هرگز نمی‌میرند، چرا که کسانی که اهل مواجهه فعال باشند، مصداق آیه شریفه «وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا ۚ بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ» می‌شوند. ما نیز باید انتخاب کنیم که جزء کدام گروه و دسته می‌خواهیم باشیم.
وی یادآور شد: چه بخواهیم و چه نخواهیم یک فضای دوگانه حادث شده است که شامل فضای حقیقی و فضای مجازی است و زندگی وارد فضای دو ساحتی جدید شده است. مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی در بحث جوامع و محیط‌های تربیتی فرمودند که این محیط‌ها شامل خانواده، نظام آموزشی و جامعه می‌شود و درون آنها نیز محیط کار و محیط رفاقت قرار دارد. اکنون برای دانش آموزان ما جامعه دو ساحتی، خانواده و محیط آموزش مطرح است. فضای آموزش و تربیت شامل کلاس درس، محیط رفاقتی، محیط دانش‌آموزی و محیط کار می‌شود. اما نکته‌ای که رخ داده، این است که معیشت باعث شده معلم به فضای سازمان کوچ کند، معلم در کلاس است، اما دلش در کلاس نیست، دانش‌آموزان نیز از محیط کلاس به محیط رفاقتی رفتند، به همین دلیل دیگر حکمرانی آموزشی را «سازمان دانشگاه»، «مدرسه» و «محیط آموزشی در مدرسه» نمی‌تواند حکمرانی فرهنگی کند.
دکتر طهرانچی با بیان اینکه محیط رفاقتی و عمومی و زندگی در تسخیر فضای مجازی قرار گرفته است، اظهار کرد: ورود به جهان شبکه‌ای همه شئون تربیتی را هدف قرار داده و باعث شده معلم و دانش آموز، استاد و دانشجو به محیط‌های رفاقتی و سازمانی بروند. استاد از محیط آموزشی به محیط کار و معلم هم به سازمان مدرسه هجرت کرده و مسأله آنها ارتقاء خود و معیشت شده است، به همین دلیل دیگر جدایی دانشگاه از مدرسه و اتخاذ روش‌های تقلیدی راهگشا نیست و باید تعریفی دیگر داشته باشیم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با طرح این پرسش که چگونه باید محیط تعلیم و تربیت را احیا کرد، به چالش‌های پیش روی این حوزه اشاره کرد و گفت: کوچ معلمان و استادان از محیط آموزشی به محیط کار، تسخیر محیط رفاقتی، دانش‌آموزی و دانشجویی توسط نظام شبکه‌ای و در برگیری محیط زندگی و محیط آموزشی توسط محیط رفاقتی، چالش‌های پیش‌رو در محیط تعلیم و تربیت است. پیش از کرونا مدرسه تنها محیط رسمی آموزش بود، اما پس از کرونا محیط غیررسمی وارد شد و نهاد اجتماعی به شدت متأثر از فضای دو ساحتی شده است.
وی با تأکید بر لزوم توجه به تربیت اجتماعی برای حضور موفق در زندگی اجتماعی ادامه داد: ما سه محیط تربیتی «خانواده»، «مدرسه» و «مدرسه و دانشگاه» داریم، «خانواده» محیط تربیت عاطفی، «مدرسه» محیط تربیت فردی و «مدرسه و دانشگاه» محیط تربیت اجتماعی است و این سه باید با هم کار کنند، اما واقعیت این است که دوره سوم تعلیم و تربیت درگیر حاشیه است و اساساً تربیتی برآن حاکم نیست، برای تربیت این دوره باید مدل یکپارچه داشته باشیم، چرا که با مدل فعلی که هفت ساله سوم شامل دوره متوسطه دوم و مقطع کاردانی یا کارشناسی دانشگاه است، نمی‌شود مدل یکپارچه تربیتی داشت، بنابراین لازم است که یک دوره ۳+۴ طراحی کنیم. در این رویکرد نهاد برآمده از مدرنیته و با نگاه تقلیدی نمی‌تواند دستگیر ما باشد. مدرسه محیط محدود، مدیرمحور، آموزشی تربیتی فردی و همگن است، در حالی که دانشگاه یک محیط باز، دانشجومحور، اجتماعی علمی و مختلط نا همگن است، به همین دلیل هفت ساله سوم تبدیل به هفت سال ویران کننده شده است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اهمیت موضوع انتخاب در زندگی گفت: سؤالی که مطرح است این است که آیا مدلی برای وارد شدن بچه‌ها در محیط اجتماعی مجازی و محیط دو ساحتی داریم؟ وضعیت موجود دوگانه فیلترینگ VPN است، در حالی که رویکرد اسلام صیانت، تقوا و خودکنترلی خدامحور است. کدام مدل را داریم که در آن بچه‌ها یاد بگیرند که بتوانند ببینند و نبینند. ما نیازمند مدل تربیت اجتماعی برگرفته از دین هستیم که در آن بینش، گرایش، دانش و توانش به همراه قدرت انتخاب شاکله جوانان را شکل دهد، حضرت علی (ع) در نامه ۳۱ نهج‌البلاغه تأکید می‌کند که باید حواسمان به دل و خرد جوانان باشد، ما ارزش‌های حاکم بر زندگی را چگونه با جوانان انتقال می‌دهیم، واقعیت این است که نگاه‌های مادی مانند رفاه، درآمد، شغل، اعتبار دانشگاه و رشته‌های خاص تصورات غلط را در ذهن جوانان می‌نشاند و در این نگاه، نگاه توحیدی، نگاه به روزی، نگاه به عزت و ذلت، محبوبیت اجتماعی و اینکه تلاش مقدمه حصول نتیجه است، جایی ندارد، مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمودند که ما به دنیا آمده‌ایم تا با زندگی کردن قیمت پیدا کنیم نه اینکه با هر قیمتی زندگی کنیم.
دکتر طهرانچی ادامه داد: همانطور که خداوند در قرآن کریم از «هَلْ یَسْتَوِی» مثال زده، جوانان ما نیز باید بدانند که خبیث و طیب با هم مساوی نیست و باید نابرابری‌ها را به آنها یاد بدهیم. اینکه چرا برخی از جوانان در انتخاب همسر به طلاق می‌رسند، به این دلیل است که به آنها انتخاب را یاد نمی‌دهیم. ما کجا جوان را در معرض انتخاب گذاشته و انتخاب درست را به او یاد می‌دهیم؟ قدرت انتخاب در کنار شاکله فرد تعیین کننده است، اما ما اینها را به جوان یاد نمی‌دهیم و بعد می‌گوییم که چرا ناهنجاری در اخلاق به وجود آمده؟
وی با اشاره به آیه ۳ سوره انسان خاطرنشان کرد: انتخاب دو جهت دارد و اساساً دنیای ما، دنیای انتخاب است و قدرت انتخاب مدل می‌خواهد که آیا مبنای انتخاب براساس علاقه است یا قضا و قدر الهی و دعا یا فضای جامعه. وقتی ما به عناصری معتقدیم که غرب به آنها اعتقادی ندارد، پس با کدام تقلید غرب می‌توان تربیت درستی داشت. آیا علائق جوانان براساس آرزوها و جاه طلبی‌هاست، یا آرمان و ارزش‌ها؟ براساس توهمات، تخیلات و خودخواهی‌هاست؟ یا استعداد و توانمندی و همت؟ واقعیت این است که در دوره‌ای که متاورس آمده یا بازی‌های کامپیوتری، غضب و توهم را تقویت می‌کند، باید مدل تقویت عقل داشته باشیم، وگرنه جوانان ما در توهم زندگی خواهند کرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: ما نیازمند الگوی تعلیم و تربیت اسلامی هستیم که خدامحور بوده، انسان مدار با کرامت انسانی باشد، پیچیده در مقابل پیچیدگی‌های اجتماعی بوده و چند وجهی، پاسخگوی سریع التغییر حوادث اجتماعی و پاسخگوی ارتباطات گسترده شبکه‌ای باشد. واقعیت این است که این الگو را نمی‌توان بدون ارتباط دانشگاه و مدرسه ساخت. به همین دلیل به دنبال مدارس الگو در دانشگاه آزاد اسلامی هستیم.
دکتر طهرانچی در پایان خاطرنشان کرد: مدل دانشگاه آزاد اسلامی دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی که نگاه پایه و عرصه دارد و مدارس سما جزیی از محیط عرصه است، این مدارس در مدل جدید، مدیر و رئیس مدرسه خواهند داشت که مدیر امور اجرایی و رئیس مدرسه امور محتوایی و خلق الگو را دنبال می‌کنند. ما به دنبال کنشگری فعال در عرصه تعلیم و تربیت هستیم. به همین دلیل به اندازه توانمان اراده به اصلاح داریم، در این مسیر توفیق از خدای بزرگ می‌طلبیم و بر او توکل داریم.