همایش بین‌المللی «غالب دهلوی؛ پاسدار زبان فارسی» توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با همکاری بخش فرهنگی سفارت هند در ایران، در تالار دکتر شهیدی فرهنگستان برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در همایش غالب دهلوی با اشاره به پیشینه دیرسال زبان فارسی در پهنه گسترده‌ای از جهان دیروز، گفت: توجه به میراث فرهنگی، زبانی و ادبی زبان فارسی در سرزمین‌هایی فراتر از مرزهای کنونی ایران همواره در برنامه کاری فرهنگستان بوده است و ما علاقه‌مند هستیم که تاریخ زبان و ادبیات فارسی را در قلمرو پهناور ایران فرهنگی، ازجمله شبه‌قاره هند بدانیم و بشناسیم و به جهانیان بشناسانیم.
وی افزود: ازاین‌رو، نزدیک به سی سال پیش تصمیم گرفته شد تا در گروه دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره در فرهنگستان زبان و ادب فارسی راه‌اندازی شود تا با گردآوری و بررسی پیشینه زبان فارسی در سرزمین پهناور شبه‌قاره، کوشش کنیم تا این گنجینه ارزشمند از گزند فراموشی در امان باشد.
حداد عادل در ادامه با اشاره به روند شکل‌گیری گروه شبه‌قاره گفت: این گروه از زمان تأسیس فرهنگستان سوم شکل گرفته و یکی از دستاوردهای آن تألیف دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره است که تاکنون پنج جلد آن منتشر شده است و در آینده بسیار نزدیک سه مجلد دیگر آن نیز منتشر خواهد شد و بر اساس پیش‌بینی و برنامه‌ریزی همکاران گروه، ویراست نخست این دانشنامه تا سه سال آینده کامل خواهد شد. همچنین در گروه شبه‌قاره مجله علمی تخصصی در حوزه شبه‌قاره تدوین و منتشر می‌شود.
وی گفت: پیش از این سلسله همایش‌هایی درباره زبان و ادب فارسی در هند در گروه شبه‌قاره برگزار می‌کردیم که می‌توانیم به همایشی درباره همایون و سفر او به ایران و بازگشتش و همایش داراشکوه با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی اشاره کنم. خوشحالم که پس از دوران بیماری کرونا، با برگزاری همایش غالب دهلوی دوباره روند برگزاری این همایش‌ها از سر گرفته شده است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی غالب دهلوی را شاعری بزرگ و پرآوازه در هند و پاکستان خواند که از میراث پرشکوه زبان و ادب فارسی در هند بهره برده است. غالب دهلوی گوی سبقت را در شعر از امیرخسرو دهلوی ربوده است و همچون عموم شاعران پارسی‌گوی مقیم و مهاجر آنجا، بر میراث ادبی و زبانی زبان فارسی در هند افزوده است.
حداد عادل گفت: معرفی هرچه بیشتر غالب دهلوی به فارسی‌زبانان بسیار ارزشمند است. او یکی از سرمایه‌های زبان فارسی در شبه‌قاره است که آن گونه که باید معرفی و شناسانده نشده است. امیدوارم با برگزاری این همایش غالب بیش از گذشته معرفی شود.
او در بخش دیگر سخنانش گفت: مقالاتی که در همایش غالب دهلوی خوانده می‌شوند به‌زودی در قالب کتابی منتشر می‌شود و در دسترس علاقه‌مندان گذاشته خواهد شد. امیدوارم این همایش و کتاب‌هایی که به مناسبت برگزاری این همایش تألیف شده‌اند به معرفی بیشتر غالب دهلوی در ایران کمک کند.
حداد عادل با اشاره به دوره‌ای که غالب دهلوی در آن زندگی می‌کرده است، گفت: زمانه زندگی غالب مقارن با قوت گرفتن استعمار انگلیس در هند بوده است. در این دوره تاریخی مقابله و ستیز با زبان فارسی در هند گسترش یافته است. پس از این دوره شاهد افول زبان فارسی در هند هستیم و غالب دهلوی آخرین شاعر بزرگ در دوره گورکانی است. پس از او زمان افول زبان فارسی در هند فرامی‌رسد و به تعبیری غالب واپسین تابش خورشید زبان فارسی در هند قبل از غروب است. البته پس از غروب خورشید زبان فارسی در هند شاهد مهتاب زبان فارسی در هند هستیم اما زبان فارسی دیگر آن تابش و قوتی که در زندگی اجتماعی و سیاسی مردمان هند داشت، از دست داد.
وی افزود: غالب دهلوی در دوره‌ای که سبک هندی در ایران دیگر مورد توجه نبود به این سبک شعر می‌سرود البته او در سبک عراقی هم شعر دارد. در دوره‌ای که او در هند به سبک هندی شعر می‌سرود، در ایران سبک بازگشت مورد توجه شاعران بود. گرایش غالب به سبک هندی گونه‌ای بسیار ملایم و معتدل از این سبک بوده است.
حداد عادل با اشاره به این نکته که غالب دهلوی به دو زبان اردو و فارسی شعر می‌سرود و نثر می‌نوشت، گفت: غالب نویسنده توانمندی هم بوده و آثار ارزشمندی در نثر نیز از او به جا مانده است. از غالب به عنوان یکی از بهترین الگوهای شاعرانی که پس از او به عرصه آمدند، یاد می‌شود. پس از او شاعران بزرگی دیگری هم آمده‌اند و کمتر شاعری توانسته همچون او الگوی شاعران پس از خود باشد.
حداد عادل در ادامه سخنانش از غالب دهلوی به عنوان پشتوانه بزرگ اردوزبانان پاکستان یاد کرد و گفت: شعر غالب عاری از تعقید و تکلّف است و شعر او بسیار دلنشین و تازه است.
حداد عادل ادامه داد: در برگزاری همایش غالب دهلوی رایزنی فرهنگی و سفارت هند در ایران با فرهنگستان زبان و ادب فارسی همکاری کرده‌اند که قدردان آن‌ها هستیم.
غالب دهلوی در ایران به خوبی شناخته نشده است
در ادامه این همایش رودرا گوروا شریست، سفیر کشور هند گفت: مراتب تشکر خود را از فرهنگستان زبان و ادب فارسی ابراز می‌کنم که با همکاری با سفارت هند با برگزاری همایش غالب دهلوی جمعی از پژوهشگران آثار غالب را گرد هم آورده است. خوشحالم که در این همایش شاهد حضور و ارائه مقاله چهار متخصص برجسته هندی هستیم.
وی در ادامه گفت: غالب دهلوی آثار متعددی به زبان فارسی نوشته است اما متأسفانه او آن گونه که شایسته است در ایران شناخته نشده است. همان‌گونه که غالب محبوب و مورد تحسین اهل ادب و فرهنگ هند است، محبوب مردم عادی هند هم است. مردم در هند اغلب از معروف‌ترین اشعار او به عنوان عبارات رایج محاوره‌ای در موقیعت‌های خاص استفاده می‌کنند.
سفیر کشور هند ادامه داد: سوال این جاست که چه چیزی باعث محبوبیت غالب در هند شده است که موجب می‌شود هندی‌ها برای بیان شادی و غم یا شوق دلدادگی به معشوق و یا فراق معشوق به شعر او تکیه کنند.
او افزود: همان‌گونه که می‌دانید هند کشور چندمذهبی است و تقریباً تمام ادیان جهان در هند حضور دارند، کاملاً روشن است که چنین جامعه‌ای بدون ذهنیتی انعطاف‌پذیر که پذیرای آن یگانگی بنیادین همه سنّت‌های معنوی باشد، نمی‌تواند دوام بیاورد. این روح پذیری مذهبی در هیچ کجا بیشتر از شعر غالب آشکار نیست.
سفیر هند ادامه داد: غالب در آثارش به سنت‌های معنوی و جامع و سازگار هند که همواره بر یگانگی همه انسان‌ها و یکسانی بنیادین بین همه ادیان داشته تاکید داشته است.
او طبع غالب را بسیار لطیف خواند و گفت: غالب شاعری زیرک است و شوخ‌طبعی از ویژگی‌های اخلاقی اوست که در اشعارش نیز نمود داشته است. در دیوان او اشعار مطایبه‌آمیز متعددی به چشم می‌خورد و هندی‌ها این اشعار مطایبه‌آمیز غالب را و روایت‌های مطایبه‌آمیزی را که درباره او نقل می‌شود دوست دارند.
او در بخش پایانی سخنانش گفت: سخنوران ممتاز بسیاری در هند زیسته‌اند، اما غالب سبکی منحصر به فرد دارد و به همین دلیل مورد توجه مردم هند است.
در بخش نخست این همایش از دو کتاب «غالب دهلوی» تألیف مهدی فیروزیان و «مهر نیمروز» تألیف کریم نجفی برزگر رونمایی شد. همچنین با حضور رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سفیر هند و حجت‌الاسلام رضا غلامی، رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی و دبیر جشنواره بین‌المللی فارابی، جایزه بخش محقق و استاد برتر «اسلام‌شناسیِ» چهاردهمین دوره این جشنواره به دکتر آزرمیدخت صفوی، عضو افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیر پیشین بخش فارسی دانشگاه علیگر هند اهدا شد.
در ادامه این همایش، آزمیدخت صفوی، عضو افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمد سرور مولایی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چندرا شیکهر، مدیر بخش فارسی دانشگاه دهلی، مهرافشان فاروقی، استاد زبان اردو دانشگاه ویرجینیا، توفیق هاشم سبحانی، استاد دانشگاه پیام نور، دکتر احمد محفوظ، رئیس بخش اردو جامعه اسلامیه دهلی و تنی چند از پژوهشگران درباره غالب دهلوی به ارائه نکاتی پرداختند.
