رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بر لزوم توجه به ارزشها در مسیر تدوین کتاب‌های درسی تاکید کرد و گفت هنر سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی این است که بتواند به شکل هنرمندانه به سه رکن مفاهیم، مهارتها و ارزشها پاسخ دهد.
برنامه گزارش عملکرد نه ماهه دفتر تألیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری، با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، برگزار شد.
در ابتدای جلسه، حسن ملکی، ضمن تشکر از اقدامات انجام شده در دفتر تألیف نظری، بر لزوم ارائه گزارش ساختارمند تأکید کرد، و گفت: علی‌رغم تلاش‌هایی که همکاران محترم در این دفتر انجام داده‌اند، از دو گزارش گذشته این دفتر، چندان راضی نبودم زیرا ساختار گزارشی ارائه شده، چندان مطلوب نبود، و مورد نقد و بررسی قرار گرفت. البته بدیهی است که نقدهای انجام شده، به معنای عدم انجام کار نیست زیرا علی‌رغم انجام کارهای قابل توجه، گزارش‌ها، بدون ساختار ارائه شده بود لذا بسیار خرسندم که مجدداً این فرصت برای شنیدن عملکرد همکاران و گزارش کارها، فراهم شده است.
وی افزود: دفتر تألیف نظری از جمله بخش‌های بسیار مهم سازمان است؛ همانطور که مقام معظم رهبری سازمان پژوهش را قلب آموزش و پرورش نامیدند، بنده از آن پیام حکیمانه استفاده می‌کنم و دفتر تألیف نظری را قلب سازمان پژوهش نام‌گذاری می‌کنم. مشخص است که این نام‌گذاری، نشان دهنده مسئولیت سنگین همکاران در دفتر تألیف نظری است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: به نظر من، در هر دفتری یک کانون مرکزی وجود دارد که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. به عنوان مثال، در دفتر انتشارات و فناوری، حال و هوای آموزشی، بر سایر عرصه‌ها غلبه دارد به همین خاطر نیز، هنگام ورود به این دفتر، حس هنری بر افراد مستولی می‌شود لذا کار دارای سبقه هنری است. در دفتر فنی و حرفه‌ای اما، ما شاهد محوریت مهارت هستیم لذا اگر این عنصر از دفتر گرفته شود، روح کار از بین می‌رود.
ملکی ادامه داد: من فکر می‌کنم که در دفتر تألیف نظری، تعلیم و تربیت رسمی و همه جانبه، روح کار به شمار می‌رود چرا که این دفتر به شکل همه جانبه از دوران پیش دبستانی تا پایان مقطع متوسطه را پوشش می‌دهد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: همانطور که مطلع هستید، مطالب کتاب درسی در تمام دنیا، سخن حاکمیت به شمار می‌رود و دارای حساسیت‌های بی‌شماری است. به همین خاطر مطالب درسی در یک کتاب، می‌تواند بر تعاملات یک کشور و بخش سیاست خارجی نیز، تأثیرگذار باشد.
ملکی بر لزوم توجه متوازن در عرصه برنامه‌ریزی درسی تأکید کرد و گفت: ضروری است که بین اجزاء دفتر، و در بعد کمی و کیفی توازن وجود داشته باشد لذا باید مراقب باشیم که در یک بخش دچار زیاده‌روی نشده، و از بخش‌های دیگر غافل نشویم. در واقع به تعبیر قرآن کریم، ضروری است که کارها را به شکل رشید به معنای رشد متوازن و همه جانبه، پیش ببریم. در این راستا لازم است که برنامه‌های گروه‌های مختلف، ساحت‌های چندگانه سند تحول و بنیادین را به صورت تیمی دنبال کنند لذا امیدوارم که شاهد این روند در دفتر تألیف نظری، باشیم.
در ادامه جلسه، بهنام نیک نژاد مدیر طرح و برنامه سازمان، گزارشی از عملکرد نه ماهه اول دفتر تألیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری به شکل آماری ارائه کرد و گفت: متعاقب جلسات قبلی که در این راستا داشته‌ایم، پیشرفت اقدامات، در دفتر تألیف نظری محسوس است. در این دفتر، باز طراحی و اجرای برنامه ویژه مدرسه تحت عنوان بوم مطرح شده است که در دست پیگیری است. بدیهی است که به دلیل بیماری کرونا، بخش‌هایی از زمان‌بندی‌های دفاتر محقق نشد اما کارها در شرایط خوبی قرار دارند.
وی ادامه داد: در بخش برگزاری نیست‌ها و نقد و بررسی، اقدامات مختلفی انجام شده و نشان می‌دهد که نزدیک به ۳۳ درصد، کارها بر مبنای برنامه زمان‌بندی، انجام شده است.
در ادامه معصومه نجفی پازوکی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی آموزش عمومی و متوسطه نظری به ارائه گزارشی از جزئیات عملکرد این دفتر پرداخت و گفت: برگزاری نشست، نقد و بررسی پژوهش و تحقیق، غنی‌سازی کتاب‌های درسی، رمزینه‌های سریع پاسخ، طراحی و تدوین، و اجرا و ارزشیابی، از جمله برنامه‌های این دفتر هستند لذا کلیه اقدامات این دفتر بر روی این بخش‌ها متمرکز شده است.
وی ادامه داد: از آنجایی که بحث پژوهش و تحقیق قبلاً جزء روال دفتر تألیف نبود، فرایندهای این بخش، عملاً مجدداً شکل گرفت، به همین خاطر نیز، روندهای اداری، مقداری باعث تعلیق در پروسه کار شد البته با این وجود، برخی از پروژه‌ها به صورت کامل انجام شده‌اند اما همانطور که اشاره کردم به دلیل روال اداری هنوز در این بخش مستندسازی، انجام نشده است. در واقع تا امروز ۱۹ پژوهش در این دفتر انجام شده، که در نوع خود بی‌سابقه بوده است.
مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی آموزش عمومی و متوسطه نظری افزود: پس از تدوین الگوی اشاعه برنامه درسی آموزش غیرحضوری، اقدامات اجرایی آن نیز، آغاز شده است لذا سعی کردیم که بازه‌های زمانی مشخص را برای این بخش مد نظر قرار دهیم تا از زمان مورد نظر فاصله نگیریم. در بخش نشست‌ها نیز بالغ بر ۷۵ درصد برنامه محقق شده است. همچنین در بخش حفظ و نگهداری زبان فارسی، همکاری‌های تنگاتنگی با فرهنگستان انجام شده است.
نجفی پازوکی درباره بخش غنی سازی کتاب‌های درسی، گفت: این بخش یکی از مهم‌ترین اقدامات دفتر تألیف است بر همین مبنا نیز تمام کتاب‌های درسی توسط کمیته کنترل کیفی مورد بررسی قرار می‌گیرند و در نهایت توسط مدیریت دفتر و گروه نقد و بررسی شوند. با توجه به عناوین گسترده کتاب‌ها در این بخش، زمان زیادی صرف این بخش شد. در این مسیر ویرایش صوری و کنترل و جایگزینی واژگان فرهنگستان نیز مورد توجه قرار گرفت و به مرحله اجرا رسید.
وی ادامه داد: کارگروهی در راستای کودکان با نیازهای ویژه تشکیل شد که در آن کودکان نیازهای ویژه، در مدارس معمولی مورد توجه قرار گرفتند، و برنامه‌ای نیز برای این بخش آماده شد. در رابطه با بحث مناطق دو زبانه نیز جلسات متعددی شکل گرفت که به شکل‌گیری کارگروه مختص این امر منجر شد لذا امیدواریم که اقدامات این بخش، در این کارگروه دنبال شود.
در ادامه جلسه سیدمحمد دلبری معاون برنامه ریزی درسی دوره ابتدایی درباره مدرسه عشایر نیز گفت: گزارشی درباره برنامه درسی عشایر تدوین شد، و در ادامه مسیر، بر مبنای نظرات ارائه شد، تغییراتی در آن صورت گرفت. در حال حاضر، این کار آماده است لذا امیدواریم که بتوانیم کار را، طی چند هفته آینده و پس از اعتبار سنجی ارائه کنیم. در بخش کتاب‌های دوره ابتدایی، نیز امیدواریم که به زودی تعیین تکلیف شوند و تغییرات مد نظر به مرحله اجرا برسند.
وی افزود: ما تاکنون بر مسئله کتاب درسی تأکید داشته‌ایم بنابراین حرکت امروز به سمت بسته‌های تربیت و یادگیری، کار بسیار سختی است که نیازمند یک تغییر ساختاری در بدنه سازمان پژوهش است. بدیهی است که در مسیر مورد نظر، باید بستر تولید را متفاوت دنبال کنیم زیرا بدون تغییر ساختار، با چالش‌های بسیار زیادی رو به رو خواهیم شد.
محمدحسین وفائیان معاون برنامه ریزی دوره متوسطه نیز در ادامه جلسه، ضمن تقدیر از همکاران دفتر تألیف گفت: طی چند ماه گذشته، علی‌رغم حجم بالای کارها، همکاران این دفتر به شکل دلسوزانه، پروژه‌ها را دنبال کردند که جای تقدیر و تشکر دارد، زیرا بدون همراهی آنان، قطعاً هیچ هدفی محقق نمی‌شد.
وی افزود: اگر دفتر تألیف را، نظیر بیانات مقام معظم رهبری، قلب سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بدانیم، باید به دلالت‌های آن نیز توجه کنیم، لذا اگر چنین انگاره‌ای از دفتر داریم، باید به اقتضائات این بخش نیز در سطح اجرایی و نظری بیندیشیم زیرا در صورت تغییر نگاه تفاوت‌هایی جدی شکل خواهد گرفت.
علی محبی، معاون برنامه ریزی درسی و تولید بسته های تربیت و یادگیری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی نیز در ادامه جلسه، از تلاش گسترده دفتر تألیف نظری تشکر کرد، و گفت: تلاش‌ها و نوع فعالیت‌های این دفتر، متنوع، پرحجم و حساس و پیچیده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد که فرایندها و سیستم پشتیبانی ما، بنا بر اقتضائات و فرهنگ سازمانی، علی‌رغم دلسوزی‌ها و تلاش همکاران، نتوانسته سهولت لازم را برای فعالیت‌های این بخش میسر کند.
وی ادامه داد: یقیناً در این مسیر برنامه ریزی دقیق و علمی لازمه کار است بنابراین همکاران، باید با برنامه ریزی، تلاش بی‌وقفه و کنترل و ارزیابی کار را دنبال کنند تا در آینده دچار مشکلات اساسی در این بخش نشویم.
معاون سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد: مسئله دیگر این است که یک سری از اقدامات این دفتر، نظیر سایر دفاتر، شامل اقتضائات روتین است لذا باید این بخش‌ها نیز، در برنامه‌ها مورد توجه قرار گیرد اما در بخش دیگری از کارها نیز، باید به برنامه‌های مسئله محور، در راستای پاسخگویی به مسائل اساسی نیز، پرداخته شود.
وی تأکید کرد: به نظر می‌رسد که علی‌رغم برنامه ریزی زمانی دقیق در ابتدای سال، کارها مبتنی بر این امر به سمت جلو سوق پیدا نمی‌کند و عموماً دستخوش تغییراتی می‌شود لذا باید به این امر و هر گونه اصلاحی در پروسه کار توجه داشته باشیم.
گرافیک کتاب‌های درسی نیازمند بازبینی است
حجت‌الاسلام حمید محمدی، مشاور عالی رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ضمن تسلیت ایام فاطمیه، از تلاش‌های انجام شده تشکر کرد و گفت: من فکر می‌کنم، طی یک سال اخیر، روحی تازه در سازمان شکل گرفته، که باعث ایجاد روند خوبی، در مسیر پیش رو شده است. در دفتر تألیف نظری نیز، با توجه به روندی که دنبال شد، اتفاقات مبارکی رخ داد، تا جایی که به شدت از طرف دفتر مقام معظم رهبری، مورد توجه قرار گرفت البته من فکر می‌کنم که در سایر گروه‌ها نیز این اراده وجود دارد اما باید یک مجال مناسب برای شکل دادن به این روند، مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: به نظر می‌رسد که اگر از عملکرد چاپ و ساز و کارهای آن مطلع باشیم، می‌توانیم فرصت بیشتری برای دفاتر تألیف مد نظر قرار دهیم. بدیهی است که بسیاری از تغییرات پس از دریافت بازخوردها و مراحل اجرایی، برای دفاتر امکان‌پذیر است لذا شاید لازم باشد که برای این امر اقدام کنیم و تغییراتی زیرساختی‌تر را دنبال کنیم.
مشاور عالی رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: متأسفانه هنوز کتاب‌های ما از سطح گرافیکی بسیار پایینی برخوردار است بنابراین لازم است که در این عرصه با شکل و نگاه متفاوتی وارد عمل شویم و از افراد به روز، برای درک اقتضائات نسل امروز، استفاده کنیم. در این مسیر ما باید توجه داشته باشیم که نسل امروز با فضای مجازی، تعاملی تنگاتنگ دارد، لذا ما باید بتوانیم از ابعاد مختلف، در دانش آموزان نسل جدید، ایجاد انگیزه کنیم و به بررسی اقتضائات و علائق درست مخاطبانمان بپردازیم.
حجت الاسلام محمدی تصریح کرد: به نظر من این اراده تغییر در سازمان وجود دارد لذا تغییرات قطعاً، با رویکردهایی که تعریف شده، انجام خواهد شد اما لازم است که قدری جدی‌تر وارد عمل شویم. در بخش پژوهش گرایی و خردورزی نیز، ما بسیار در کتاب‌های درسی دچار کمبود و خلأ هستیم بنابراین لازم است که در این بخش به شکلی جهادی وارد عمل شویم و این نکته را در مرکز توجه قرار دهیم.
حجت الاسلام رضا ملائی سرپرست گروه پژوهش، برنامه ریزی درسی و تولید بسته های یادگیری حکمت و معارف اسلامی نیز، بر لزوم تلاش در مسیر پیش رو تأکید کرد و گفت: بدیهی است که تمام اقدامات سازمان شامل تولید، محتوایی و ...، باید متأثر از برنامه درسی سازمان باشد. مسئله اینجاست که ابعاد کار پیش رو بسیار گسترده‌تر از پیش‌بینی‌های ما در روز اول بود زیرا روزی که ما این کار را شروع کردیم، این حجم از پیچیدگی و چالش را پیش‌بینی نمی‌کردیم بنابراین برای به نتیجه رسیدن نیاز به صبر و حوصله بیشتری داریم.
مسعود تهرانی فرجاد رئیس گروه پیش دبستانی نیز در ادامه جلسه، بیان کرد: در راستای تربیت مربیان قرآن و پیش دبستان، تفاهم‌نامه‌ای با سازمان اوقاف به امضاء رسید، و متعاقب آن کارها در دست انجام است که کار مبارکی است و جای خرسندی دارد.
وی افزود: در دوره پیش دبستان نیز، کار به صورت جدی در کارگروه‌های مربوطه دنبال می‌شود اما لازم است که در بخش محتوای مجازی، همکاری و تعامل پررنگ‌تری بین دفتر تألیف نظری و دفتر انتشارات و فناوری شکل گیرد تا بتوانیم بازخورد بهتری را در این بخش شاهد باشیم.
محمدرضا سید صالحی رئیس گروه ریاضی بیان کرد: سنجش از جمله مباحثی است که کمبود آن همواره در مسیر کار نه تنها در سازمان ما، بلکه در ابعاد سراسری احساس می‌شود. متأسفانه این سنجش نه تنها در بخش دانش آموزان، بلکه در بین معلمان، مدیران و مسئولان نیز دیده می‌شود.
او ادامه داد: در مسیر پیش رو، ما باید از تأکید بر کمیت اجتناب کنیم و کیفیت را نیز در روند کار کاملاً مد نظر قرار دهیم زیرا تعدد کارها و قرار گرفتن موارد مختلف در مسیر کار، این خطر را به دنبال خواهد داشت.
سازمان باید به مفاهیم، مهارتها و ارزشها پاسخ دهد
حسن ملکی در بخش پایانی جلسه، ضمن تقدیر و تشکر از اقدامات انجام شده، به جمع‌بندی مباحث مربوطه پرداخت و گفت: وزیر محترم آموزش و پرورش نگاه خوبی به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی دارند زیرا در اغلب جلسات، بر این نکته که سازمان پژوهش، دارای مرجعیت علمی است، تأکید کرده‌اند بنابراین ما باید این نگاه را پاسخ دهیم و قدر بدانیم. بدیهی است که پاسخ درست به این دیدگاه با کار درست انجام خواهد شد، زیرا توانایی‌های علمی بسیار خوبی در دل سازمان وجود دارد که با برنامه ریزی، امکان عرضه به دست خواهد آورد.
وی ادامه داد: ما باید از مسیر تحول صیانت کنیم، و به ابعاد مختلف این مسئله توجه داشته باشیم. مشخص است که ما باید به مراقبت ارزشی بپردازیم زیرا ما با مبانی ارزشی خودمان زنده هستیم؛ بنابراین باید مراقب باشیم که در اقدامات انجام شده، کارها را از صافی ارزشی عبور دهیم زیرا در این بخش مسئول هستیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد: هنر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی این است که بتواند به شکل هنرمندانه به سه رکن مفاهیم، مهارتها و ارزشها پاسخ دهد. در این راستا ما باید مراقبت‌های علمی، کارآمد و زمانمند داشته باشیم. عنصر زمان در روند کار امر بسیار مهمی است زیرا کار در غیر زمان آن، هیچ ارزشی ندارد لذا باید کارها در زمان مورد نظر آن ارائه شود.
وی ضمن ابراز خرسندی از پژوهش‌های انجام شده در این دفتر گفت: پژوهش‌های این دفتر و آغاز کار در این بخش باعث خرسندی است اما باید این پژوهش‌ها را، در همان دفتر به برنامه‌ها متصل کنیم تا بتوانیم از کارهای مختلف سازمان حمایت علمی داشته باشیم. در این راستا ما باید بین مباحث اساسی جامعه با برنامه‌های درسی یک پیوند عمیق ایجاد کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: ما باید مسائل اساسی جامعه را در انتظارات مسئولین رده بالای جامعه جستجو کنیم لذا آنچه که از سوی مقام معظم رهبری، ریاست محترم جمهوری و مدیران ارشد ارائه می‌شود، باید توسط کارشناسان سازمان مورد توجه قرار گیرد. بخش دیگر بررسی پژوهش‌های انجام شده، و مصوبات قانونی است که مجلس شورای اسلامی، آن را تأیید کرده است، لذا باید در جستجوی مسائل اساسی به این بخش‌ها نیز توجه کنیم.
ملکی، موضوع استکبارستیزی را حائز اهمیت خواند و اظهار کرد: ما باید معارف انقلاب اسلامی و استکبارستیزی را نیز در مرکز توجه قرار دهیم زیرا این بخش جزء مطالبات مجلس از سازمان، و یک الزام قانونی است. پیوند فناوری با آموزش عمومی نیز، باید در این مسیر، و به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد، زیرا اگر تولیدات این قسمت‌ها، وارد بخش آموزش عمومی نشوند، کار عملاً بی‌فایده خواهد بود.
وی ادامه داد: ما در آغاز راه رمزینه‌های سریع پاسخ، هستیم البته کاری که تاکنون انجام شده، بسیار بزرگ و گسترده است، تا جایی که حتی توانست در شبکه‌های بین‌المللی نیز مطرح شود بنابراین، ما باید در بعد کمی و کیفی رمزینه‌های سریع پاسخ را بلوغ ببخشیم و به کار از بعد فنی، علمی و ارزشی توجه کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد: غنی سازی کتاب‌های درسی از دیگر اقداماتی است که باید در مرکز توجه قرار گیرد زیرا کتاب‌های ما تا زمانی که بسته‌ها جایگزین شوند، بیش از چند سال عمر دارند لذا کتاب‌ها باید مرتبا مورد توجه قرار گیرند. در این راستا باید بحث خردوروزی و پژوهش محوری نیز، مورد تأکید قرار گیرد زیرا کتاب‌های درسی ما، باید از بعد محتوایی غنا پیدا کنند.
ملکی ادامه داد: همانطور که مستحضر هستید، مقام معظم رهبری در یکی از بیانات خود، کتاب‌های درسی را علم نافع خواندند لذا ما باید از این زاویه کتاب‌های درسی را، مجدداً مورد بازبینی قرار دهیم زیرا امروز دانش آموزان ما مطالبه گر شده‌اند، و ما باید به این نکته توجه کنیم.
وی زیباسازی ظاهر کتاب‌های درسی را لازم خواند و گفت: نکته دیگر زیباسازی کتاب‌های درسی است که باید مورد توجه قرار دهیم بنابراین شاید لازم باشد که کارگروهی در این بخش فعال شود تا بتوانیم کتاب درسی را به سمت زیبایی سوق دهیم زیرا این بخش یک تخصص جدی به شمار می‌رود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: در این راستا، جشنواره جلد کتاب‌های درسی یکی از اقدامات خوب است که باید تداوم پیدا کند زیرا امروز دنیا به سمتی می‌رود، که افراد حتی برای انحراف جوانان نیز، با ابزار زیبایی وارد عمل می‌شوند لذا ما باید بتوانیم مقابله به مثل کنیم زیرا این موارد جز مطالبات قانون و مسئولان ماست که عقل و منطق نیز بر آن تأکید دارد.
منبع:روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی
