دکتر محمد جواد محمودی با بیان این که باروری یکی از مهمترین مولفه‌های تحولات جمعیتی در هر کشور است و از این رو سیاست‌های جمعیتی در دنیا و کشورهای مختلف عمدتاً حول محور کاهش یا افزایش باروری اعمال می‌شود گفت: براین اساس در بند اول سیاست های کلی جمعیت اینگونه آمده است "ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی" از طرفی شاید مهمترین تغییر جمعیت‌شناختی در طول سه دهه گذشته کاهش چشمگیر باروری در تمام مناطق دنیا بوده است.
وی با بیان این که به موازات تحولات جمعیت‌شناختی در دنیا، ایران نیز تغییر جمعیتی گسترده‌ای را تجربه کرده است افزود: طی سه دهه گذشته باروری به طور چشمگیری کاهش پیدا کرد و با وجود نوسانات باروری، داده‌ها نشانگر کاهش باروری از سال 1365 به بعد است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: طبق برآورد های انجام شده بر مبنای نتایج سرشماری، جمعیت ایران در پایان نیمه اول سال 1400 به حدود 84 میلیون و 700 هزار نفر رسیده است و مطابق همین نتایج، نرخ رشد جمعیت از 3.2 درصد در سال 1365 به 1.29 درصد در سال 1390، 1.24 درصد در سال 1395 و 0.73 درصد در سال 1399 رسیده است.
نرخ رشد جمعیت در سال جاری به کمتر از 0.7 درصد خواهد رسید
رئیس پیشین مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه با هشدار نسبت به کاهش این شاخص گفت: برآوردها نشان می‌دهد که با توجه به کاهش تولدها در شش ماهه اول سال جاری نسبت به سال 1399 نرخ رشد جمعیت در سال جاری به کمتر از 0.7 درصد برسد. ضمن آنکه پیش‌بینی می‌شود در سال های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه باشیم.
رییس کمیته مطالعات و پایش سیاست های جمعیتی اضافه کرد: کاهش سریع نرخ باروری از 6.5 فرزند به ازای هر زن در دهه 60 به حدود 1.8 فرزند در سال 1390 و افزایش جزئی آن تا حدود 2 فرزند در سال منتهی به سرشماری 1395، در طول تاریخ کشور بی¬سابقه بوده است.
عضو انجمن جمعیت شناسی ایران ادامه داد: برآوردهای مرکز آمار ایران بر مبنای اطلاعات ثبت احوال نشان می دهد، (جدول زیر) میزان باروری کل ایران (برای جمعیت ایرانی) در سال های ١٣٩٦ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨ و ١٣٩٩ به ترتیب برابر ٢,٠٩ و ١.٩٥ و ١.٧٤ و ١.٦٥ فرزند به ازای هر زن بوده است و میزان باروری کل ایران (برای جمعیت ایرانی و غیر ایرانی) با استفاده از دادههای ثبت احوال (ثبت موالید تا وقوع یکسال) و وزارت بهداشت (ثبت موالید اتباع خارجی) در سال های ١٣٩٦ و ١٣٩٧ و ١٣٩٨ و ١٣٩٩ به ترتیب برابر ٢,٠٧ و ١.٩٧ و ١.٧٧ و ١.٧١ فرزند به ازای هر زن بوده است.
محمودی با تاکید بر این که تجربه‌گذار باروری در ایران بیانگر آن است که هر چند اتخاذ سیاست‌ها و اعمال برنامه‌های تنظیم خانواده عامل موثری در سرعت کاهش باروری بوده است، اما این مسئله تحت تاثیر عوامل، شرایط و زمینه‌های دیگری شکل گرفته است که در تحلیل روندهای همواره باید به آن توجه کرد گفت: با بررسی دقیق نحوه نگرش جوانان در آستانه ازدواج که والدین آینده جامعه خواهند بود و زنان واقع در سنین باروری، نسبت به فرزندآوری و شناخت متغیرهای اجتماعی؛ اقتصادی و فرهنگی موثر بر این نوع نگرش‌ها می‌توان به برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران کشور برای تدوین سیاست‌های هوشمند افزایش باروری کمک کرد.
این پژوهشگر حوزه جمعیت با بیان این که پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران در سال 1394 در ارتباط با نحوه نگرش جوانان در آستانه ازدواج و زنان همسردار 15-49 ساله نسبت به فرزندآوری و شناخت عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثر بر آن مطالعاتی انجام داده است، هدف اصلی این تحقیق را سنجش نگرش جوانان در آستانه ازدواج و زنان همسردار واقع در سنین باروری (15-49 ساله) نسبت به تعداد مطلوب فرزندان و شناخت عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثر بر آن توصیف کرد و در تشریح این مطالعه مهم گفت: جامعه آماری در این مطالعه شامل دو گروه جوانان در آستانه ازدواج که برای آموزش‌های قبل از ازدواج به مراکز آموزش ازدواج وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مراجعه می‌نمایند و زنان همسردار 15-49 ساله که برای انجام معاینات پزشکی و یا واکسیناسیون فرزندان شان به مراکز بهداشتی درمانی عمومی واقع در نقاط شهری و روستایی کشور مراجعه می‌نمایند، است.
مردان ایرانی دوست دارند چند فرزند داشته باشند؟
وی افزود: اندازه نمونه برای دختران و پسران در آستانه ازدواج معادل 12 هزار و 400 نفر و برای زنان همسردار 15-49 ساله 6 هزار 200 نفر در نظر گرفته شده است و براساس یافته های این پژوهش مهم، میانگین تعداد فرزندان دلخواه مردان و زنان جوان در آستانه‌ی ازدواج به ترتیب برابر 2.4 و 2.2 بوده است. براساس نتایج جزئی این پژوهش، بیشتر جوانان در آستانه ازدواج ( 60.2 درصد) علاقه مند به داشتن 2 فرزند هستند، 14 درصد طالب 1 فرزند و نزدیک 1 درصد علاقه‌ای به داشتن فرزند ندارند.
محمودی اضافه کرد: همچنین میانگین تعداد فرزندان دلخواه جوانان در آستانه ازدواج ساکن نقاط نقاط شهری و یا نقاط روستایی به ترتیب برابر با 2.2 و 2.5 فرزند بوده است. شایان ذکر است که، 14.6 درصد جوانان در آستانه ازدواج ساکن نقاط شهری و 9.8 درصد از جوانان نقاط روستایی طالب یک فرزند بوده‌اند.
مهم ترین مشوق ها و تسهیلات قانون حمایت از خانواده کدام است؟
زنان ایرانی دوست دارند مادر چند فرزند باشند؟
رییس کمیته مطالعات و پایش سیاست های جمعیتی ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه تشریح یافته های این پژوهش گفت: برای آگاهی از نگرش زنان پاسخگو نسبت به تعداد فرزندان دلخواه؛ در ابتدا تعداد فرزندان فعلی آنها مورد پرسش قرار گرفت. نتایج نشان داد میانگین تعداد فرزندان موجود پاسخگویان برابر 1.7 فرزند بوده است اما وقتی از پاسخگویان پرسیده شد که به غیر از فرزندان فعلی تان چند فرزند دیگر می‌خواهید داشته باشید. 34.6 درصد تمایل به داشتن فرزند دیگری نداشتند؛ 56.5 درصد طالب یک فرزند دیگر؛ 7.8 درصد 2 و 1.1 درصد نیز 3 فرزند دیگر می‌خواستند. به این ترتیب متوسط فرزندان دلخواه پاسخگویان (فرزندان فعلی و مورد تقاضا) برابر 2.8 است و بیش‌ترین درصدها به 2 و 3 فرزند (به ترتیب 42.7 و 28.2 درصد) اختصاص دارد. جزئیات این یافته ها نیز نشان می دهد که زنان پاسخگوی ساکن نقاط شهری به طور متوسط طالب 2.7 فرزند بوده و زنان ساکن نقاط روستایی به طور متوسط خواهان 3 فرزند بوده‌اند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اضافه کرد: همچنین در مطالعه ای با نام پیمایش زندگی خانوادگی در ایران که توسط جهاد دانشگاهی واحد البرز با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت بهداشت و درمان کشور، سازمان بهزیستی کشور، شورای فرهنگ عمومی کشور، معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری، معاونت پیشگیری قوه قضائیه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اندازه نمونه شامل بر 3750 نفر در 31 استان، در سال 1397 انجام شده است، حدود 60 درصد از پاسخگویان خواهان 3 فرزند و بیشتر بوده اند که در جدول این نتایج نشان داده شده است:
رییس کمیته مطالعات و پایش سیاست های جمعیتی ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان تاکید کرد: هدف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با توجه به اینکه تعداد فرزندان دلخواه در جامعه مورد مطالعه برای مردان و زنان بیش از 2 فرزند است، این است که با بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، شرایطی فراهم نماید تا خانواده ها بتوانند حداقل باروری خواسته خود را محقق کنند. با تحقق این باروری خواسته که باروری بالاتر از سطح جانشینی است از دامنه نگرانی هایی که امروزه درخصوص آینده ساختار جمعیت وجود دارد نیز کاسته خواهد شد./
