به گزارش مرکز خبر شورای عالی فرهنگی، انقلاب اسلامی ایران پس از سال‌ها مبارزه به رهبری حضرت امام خمینی(ره) در کشاکش شکل گیری الگوی ساختاری حکومتی دینی در 31 شهریور 1359 با تهاجم گسترده رژیم بعث عراق به ورطه جنگ جهانی گسترده با بلوک شرق و غرب به سرگردگی آمریکا غلطید. هنوز 19 ماه از پیروزی انقلاب اسلامی و نیازهای ناشی از آن و نیز تشکیل نهادهای نوپای انقلابی نگذشته بود که با تهاجم هواپیماهای بعثی به مرزهای جنوب و غرب کشور تجاوز وسیعی به ایران صورت گرفت. مسئولان و فرماندهان جنگ با حضور در پیشگاه معمار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره)، از نگرانی های خود درباره جنگ تحمیلی سخن گفتند و ایشان تنها با جمله "دزدی آمده و سنگی انداخته و در رفته است" مردم ایران را به آرامش فراخواندند.
در طول هشت سال دفاع مقدس با بیش از 200 عملیات رزمندگان اسلام؛ شهدا، جانبازان و ایثارگران حماسه آفریدند. توجه ویژه امام امت بر حمایت از فرزندان رزمنده خود برکسی پوشیده نیست. ایشان در تاریخ 20 دی ماه 1359 در دیدار با مدیران وقت بنیاد شهید می فرماید: ‏«خدمت به شهید ارزشش بیشتر از همه خدمتهاست. معلولی که‏‎ ‎‏جان خودش را در دست گرفته و تقدیم کرده است لکن موفق‏‎ ‎‏نشده است به شهادت، آن هم فداکاری خودش را کرده است.‏‎ ‎‏شما که خدمت به شهید می کنید و بنیاد شما که بنیاد شهید است،‏‎ ‎‏قدر این بنیاد را بدانید و قدر این خدمت را بدانید. برای کم کسی‏‎ ‎‏اینطور مطلبی که برای شهید گفته شده است برای کم کسی هست.‏‎ ‎‏آنها را قرین انبیا قرار داده اند. خدمت شما به آنها خدمت به نبی‏‎ ‎‏اکرم است. خدمت به انبیاست. بدانید که شما در راه شهید دارید‏‎ ‎‏خدمت می کنید. و بنیاد شما بنیاد شهید است. و شهید، افضل‏‎ ‎‏است. شهادت از همۀ چیزها‏‏[‏‏افضل است‏‏]‏‏ و باز در روایتی‏است‏‎ ‎‏که هر خوبی بالاتر از او هم خوبی هست تا برسد به قتل در راه‏‎ ‎‏خدا؛ شهادت در راه خدا. بالاتر از او دیگر خوبی در کار نیست. و‏‎ ‎‏معلوم ‏‏[‏‏است‏‎ ‎‏]‏‏نکته اش برای اینکه، کسی که همه چیزش را برای‏‎ ‎‏خدا تقدیم کرده است و حیات که بالاترین سرمایه است برای او‏‎ ‎‏در این عالم تقدیم کرده است. دیگر از این بِرّ و از این خوبی بالاتر‏‎ ‎‏نمی شود باشد. شما خدمت می کنید به انسانهایی و به کسانی که‏‎ ‎‏وابسته هستند به این شهدا و شهدا به آنها علاقه دارند. و الآن هم‏‎ ‎‏شهید هستند نسبت به آنها، و خدمت شما ارزشمندترین‏‎ ‎‏خدمتهاست که تصور می شود، به حسب اینطور روایات.». با همین رویکرد و دغدغه مسئولین در نهادهای مختلف سعی خود را برای حمایت و قدرشناسی از شهدا و ایثارگران انجام دادند.
در فضای خاطره و مخاطره دوران دفاع مقدس نهادهایی با ماهیت انقلابی برخاسته از بطن جامعه به صورت مقطعی در رابطه با مسائل و مشکلات کشور چون سازمان بسیج اقتصادی، بنیاد مهاجرین جنگ تحمیلی و... به وجود آمدند اما در این میان ماهیت ذاتی نهادهای مهم در اداره امور کشور دارای جایگاه حائز اهمیتی است.  لذا نهادهایی چون شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و هیئت وزیران در حمایت از ایثارگران، آزادگان، رزمندگان، خانواده معظم شهدا مصوباتی داشته اند که آنها یا در مقطعی از زمان اجرا شده اند و یا گاهی این مصوبات ابطال،‌ جایگزین، اصلاح و یا در مواردی الحاقاتی بر آنها صورت گرفته است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در سه حوزه سیاست‌گذاری، تدوین ضوابط و نظارت با فرمان امام خمینی (ره) در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ به عنوان یکی از نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی ایران به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل شد. ایشان به عنوان پایه گذار شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ششم اسفند 1363 عنوان کردند که "ضوابط و قواعدی را که شورای محترم عالی انقلاب فرهنگی وضع می نمایند باید‏‎ ‎‏ترتیب آثار داده شود.‏" همچنین با زعامت رهبری جمهوری اسلامی ایران توسط حکیم فرزانه انقلاب اسلامی، حضرت خامنه اي (‌دام ظلّه العالي)، ایشان در بیاناتشان مکرراً شورای عالی انقلاب فرهنگی را از نهادهای قانونی و قطعی نظام عنوان کردند و مصوبات آن را لازم الاجرا دانستند. همچنین تضمین اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را حضور رؤسای سه قوه در شورا بیان کردند که مصوبات آن باید همواره به سرعت ابلاغ شوند.
مجموعه مصوباتی که بین سال های  جنگ (1359 تا 1367) در زمینه حمایت های علمی و فرهنگی برای ایثارگران، آزادگان، رزمندگان، خانواده معظم شهدا در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، نشانگر آن است که شورای عالی انقلاب فرهنگی در شش مصوبه با عناوین «سهمیه دانشگاه ها» (مصوب 30 بهمن 1363)، «سهمیه اسراء» (مصوب 14 آبان 1364)، «ضوابط و شیوه گزینش داوطلبان ورود به مراکز عالی نظامی» (مصوب 18 شهریور 1365)، «اولویت ها در گزینش داوطلبان دوره های کارشناسی ارشد دانشگاه ها» (مصوب 14 اسفند 1365) با الحاقات بعدی، «موافقت اصولی با صدور مدرک تحصیلی افتخاری جهت دانشجویان شهید» (مصوب 8 آذر 1367) اقدامات حمایتی مستقیم انجام داده است؛ البته مصوبات دیگری نیز موجود است که بخشی از مصوبات در این خصوص است. این حمایت ها در سالهای بعد نیز استمرار داشته و نتیجه آن شکوفایی نسلی از جهادگران و ایثارگران علمی است که نقشی تأثیرگذار در پیشرفت علم و فناوری کشور داشته و دارند. نام‌های ماندگاری که پس از جنگ توانستند در سنگر دانشگاه نقش آفرینی کنند و جهاد خود را امتداد بخشند.
در ادامه متن مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی مربوط به شهدا، مفقودین، اسرا و جانبازان در دوران دفاع مقدس را مرور می کنیم:

‌سهمیه دانشگاه‌ها (مصوب جلسات 9، 11 مورخ 1363.11.30 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
‌‌الف - سهمیه مناطق پنجگانه در سال جاری نیز مانند سال گذشته است.
ب - سهمیه نهادهای انقلاب فرهنگی فقط برای چهار دسته ذیل سهمیه دانشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شوند.
1. کسانی که برای کاری یا تدریس از شهر یا محل دیگری به روستا مهاجرت کرده و در آنجا مدت چند سال به طور مداوم اقامت و کار کرده باشند(‌جهاد سازندگی و نهضت سوادآموزی.)
2. کسانی که مدتی در جبهه جنگ شرکت کرده باشند.
3. جانبازان انقلاب اسلامی.
4. منسوبین درجه اول شهدا.
"‌کمیسیون فرعی اول و نماینده‌ای از وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی آیین‌نامه‌ای برای سهمیه نهادهای فوق تهیه می‌نمایند".
ج - سهمیه آموزگاران - دانشگاه تربیت معلم موظف است سهمیه‌ای برای آموزگارانی که حداقل سه سال در روستاهای محروم کشور اقامت کرده و به‌ تدریس اشتغال داشته‌اند معین نماید.
‌د - اعضای خانواده شهدا و...
‌اعضای خانواده شهدای انقلاب اسلامی (‌فرزند، برادر، خواهر، همسر شهید) و جانبازان و رزمندگانی که داوطلبانه حداقل 6 ماه در جبهه حضور ‌داشته‌اند و جهادگرانی که حداقل دو سال در روستا، جهاد سازندگی یا نهضت سوادآموزی همکاری کرده‌اند تحت ضوابطی می‌توانند با ارائه تأییدیه از ‌مقامات مسئول از سهمیه‌ای که در کنکور دانشگاه‌ها برای آنان تعیین شده است بهره‌مند گردند.
ه - سهمیه بهیاران - بهیارانی که دیپلم ایشان به تأیید وزارت آموزش و پرورش رسیده می‌توانند برای ورود به رشته پرستاری از سهمیه‌ای برخوردار ‌شوند.
- آموزگاران و بهیارانی که با استفاده از سهمیه وارد دانشگاه شده‌اند حق تغییر رشته تحصیلی ندارند.
- "‌وزارت فرهنگ و آموزش عالی آیین‌نامه جزئیات سهمیه‌ بندیهای فوق را تنظیم و پس از بررسی آن در کمیسیون مشترک به شورای عالی تقدیم ‌می‌نماید".

سهمیه اسرا (‌مصوب چهل و چهارمین جلسه مورخه 1364.8.14 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
‌در رابطه با قسمت دوم بند "ب" آیین ‌نامه سهمیه دانشگاه‌ها مصوب جلسات 9 و 11 مورخ 23و 1363.11.30 شورای عالی انقلاب فرهنگی (‌موضوع‌ ابلاغ شماره 1162 دش مورخ 10/ 4/1364) تصریح می‌ گردد که اسراء نیز جزو رزمندگانند و مدت اسارت ایشان جزو مدت خدمت در میدان جنگ به‌ حساب می‌آید.
‌
ضوابط و شیوه گزینش داوطلبان ورود به مراکز آموزش عالی نظامی (‌مصوب هشتاد و چهارمین جلسه مورخ 1365.6.18 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
‌
‌الف - ضوابط گزینش
1. اعتقاد به اسلام.
2. تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.
3. التزام به ولایت فقیه و قانون اساسی.
4. نداشتن اعتیاد به مواد مخدر.
5. نداشتن فساد اخلاقی.
6. نداشتن سوابق محکومیت سیاسی و جزایی.
7. عدم عضویت و وابستگی تشکیلاتی به احزاب و سازمانهای سیاسی.
8. عدم گرایش و وابستگی (‌چه در گذشته و چه در حال) به احزاب و سازمانها و
گروهایی که قانوناً فعالیت آنها ممنوع اعلام شده است.
9. پایبندی به احکام اسلام.
10. عدم وابستگی خویشاوندان درجه یک (‌شامل والدین، برادر و خواهر، همسر) به
گروه‌های مذکور در بند 8.
11. داوطلبانی که واجد شرایط ذیل باشند از حق اولویت برخوردار خواهند بود.
- حضور در جبهه‌های جنگ و شرکت در عملیات نظامی.
- سابقه کار در نهادهای انقلابی.
- سابقه مبارزاتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی.
- داشتن مسئولیتهای حساس در جمهوری اسلامی.
- فرزندان شهدا.
ب - شیوه گزینش
1. استعلام از وزارتخانه‌های اطلاعات و آموزش و پرورش و دادستانی انقلاب اسلامی
درباره سوابق سیاسی و اخلاقی داوطلبان.
2. تحقیق از محل کار و محل تحصیل و از معرفان موثق داوطلبان.
3.  مصاحبه حضوری.
‌تذکر: در مورد بند 6 از قسمت الف (‌نداشتن سوابق محکومیت سیاسی و جزایی) از
مشاوران حقوقی نظرخواهی شود.
‌
سهمیه‌های جدید آزمون ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی (‌مصوب جلسه مورخ 1365.11.2 شورای مشترک کمیسیونهای 1 و 2 شورای عالی انقلاب فرهنگی، به موجب اختیارات تفویضی به ریاست محترم‌شورای عالی)
‌
1. سهمیه جدیدی برای استفاده داوطلبان بومی متقاضی شرکت در آزمون سراسری دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی اختصاص داده می‌شود،‌مشروط بر این که احتمال قبولی اینگونه داوطلبان نسبت به متقاضیانی که در همان مناطق از این سهمیه استفاده ننموده‌اند از دو برابر بیشتر نشود.‌آیین‌نامه اجرایی این مصوبه توسط وزارت فرهنگ و آموزش عالی تهیه و به تصویب آن وزارت خواهد رسید.
2. اضافه سهمیه‌ای که وزارت فرهنگ و آموزش عالی به میزان 5% ظرفیت دانشگاه‌ها علاوه بر ظرفیت کلی در جهت تحقق فرمان حضرت امام در‌مورد فرزندان شهدا، اسرا، مفقودین و جانبازان منظور نموده است تحت همان شرایط به عنوان سهمیه جدیدی برای
طبقات نامبرده تصویب می‌گردد. در‌بررسی صلاحیت عمومی اینگونه داوطلبان از بنیاد شهید انقلاب اسلامی نیز به عنوان یک منبع استعلام استفاده شود.
‌
اولویتها در گزینش داوطلبان دوره‌های کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها (‌مصوب جلسه مورخ 14/ 12/ 1365 شورای مشترک کمیسیونهای 1 و 2 شورای عالی انقلاب فرهنگی، حسب اختیارات تفویضی به ریاست شورای‌انقلاب فرهنگی)
دستگاه های اجرا کننده: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
‌به شرح ذیل نحوه تعیین اولویتها به شرایط گزینش داوطلبان دوره‌های کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها (‌موضوع مصوبه شماره 6464دش مورخ 27/12/1364) اضافه می‌شود.
‌چنانچه تعداد داوطلبان حائز شرایط بیش از ظرفیت مراکز آموزش دهنده باشد حق تقدم با کسانی است که:
1. مومن و معتقد به اسلام و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و ولایت فقیه باشند.
‌تبصره - در مورد معتقدان به ادیان رسمی کشور (‌مسیحی، یهودی و زرتشتی) کسانی که به آداب و اخلاق آن دین پایبندند بر دیگران ارجحیت دارند.
2. عملاً به احکام اسلام ملتزم باشند.
3. دارای سوابق درخشان از نظر تعهد و فعالیتهای سیاسی و اجتماعی (‌سابقه مبارزه قبل از انقلاب، همکاری با نهادهای انقلاب اسلامی، قبول‌مسئولیتها حساس در جمهوری اسلامی و فعالیت داوطلبانه در جبهه‌های جنگ) باشند.
4. دارای وجدان کار و احساس مسئولیت شغلی در طول تحصیل یا در زمان اشتغال (‌در صورتی که قبلاً به حرفه‌ای اشتغال داشته‌اند) و سوابق خدمت‌داوطلبانه در مناطق محروم باشند.
بند 5 الحاقی مورخ 27/12/1366
جانبازان
5. جانبازان انقلاب اسلامی و فرزندان شهدا، اسراء، و مفقودین جنگ تحمیلی"

منبع: مجموعه قوانین و مقررات مربوط به شهداء، مفقودین، اسراء و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از تاریخ 23/ بهمن/1357 الی 15/ بهمن/ 1367. اداره کل تنقیح و تدقیق قوانین و مقررات کشور، زمستان 1367.