«هنر وسیع است که هرچقدر به جلو بروید باز درهای جدیدی بر انسان‌ها باز می‌شود که ما را به سطوح بالاتری هدایت می‌کند»؛ اینها را محمود فرشچیان گفته است؛ هنرمندی که عرفان و رنگ را با هم تلفیق کرد و با زبان شیوای هنر از عشق سخن گفت.
محمود فرشچیان، مینیاتوریست و هنرمند پیشکسوتی که بیشتر مردم او را با تابلوهای معروفش می‌شناسند و آثاری مهمی با مضامین معنوی خلق کرده که اغلب روایت‌گر رویدادهای مهم مذهبی و عرفانی هستند.
فرشچیان چهارم بهمن ماه سال ۱۳۰۸ در شهر اصفهان متولد شد. نام خانوادگی او به پیشه‌ی پدرش برمی‌گردد که نماینده فرش اصفهان بود. پدرش پس از پی بردن به استعداد هنری محمود، او را نزد استاد میرزا آقا امامی و بهادری فرستاد و او نخستین آموزه‌های هنری‌اش را نزد این اساتید گذراند و سپس وارد مدرسه هنرهای زیبای اصفهان شد. او برای تکمیل تحقیقات خود در زمینه‌ی هنر به اروپا سفر کرد و روزهای زیادی را در موزه‌های مختلف به مطالعه و تحقیق سپری کرد و سپس با کوله‌باری از تجریه برای ادامه فعالیت هنری به ایران برگشت. از مهمترین فعالیت‌های او می‌توان به حضور در اداره کل هنرهای زیبای تهران و تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران اشاره کرد.
فرشچیان اسفند سال ۹۷ همزمان با ثبت ملی «هنر نگارگری مینیاتور» در فهرست میراث ناملموس، به عنوان حامل میراث فرهنگی در فهرست گنجینه‌های زنده بشری قرار گرفت.
او معتقد است: سعی کنید در تمام رشته‌ها با تلاش‌های بی‌وقفه بالاترین مرتبه و مدرک را دریافت کنید چرا که آنقدر هنر وسیع است که هرچقدر به جلو بروید باز درهای جدیدی بر انسان‌ها باز می‌شود که ما را به سطوح بالاتری هدایت می‌کند.
تابلوی «یتیم‌نوازی امام علی (ع)» با نام اصلی «پناه»_ فرشچیان این تابلو را در سال ۵۶ خلق کرد و در سال ۷۱ به موزه آستان قدس رضوی سپرد.
تابلوهای فرشچیان نمونه‌ای از نقاشی ایرانی است که با تکنیک‌های جدید هنری نیز تلفیق شده است. آثاری پر از رنگ که ادبیات و شعر و مضامین مذهبی و شخصیت‌های تاریخی در آنها ترکیب و به تصویر کشیده شده‌اند.
یکی از معروف‌ترین و مهمترین آثار محمود فرشچیان، تابلوی «عصر عاشورا» است که بیش از ۴۰ سال پیش خلق شد. این تابلو معروف‌ترین اثری است که با موضوع واقعه عاشورا به تصویر کشیده شده است. تصویری غم انگیز که روایت‌گر سفر بی‌بازگشت امام حسین (ع) و رسیدن خبر شهادت او و همراهانش به خیمه‌ها است.
«عصر عاشورا» درست در روز عاشورای سال ۵۵ خلق شد. اسب بدون سوار امام حسین (ع) در میانه تصویر و زنانی که از شنیدن خبر گریه می‌کنند، تلخی عصر عاشورا را روایت می‌کند. این اثر که حالا جزو ماندگارترین آثار خلق‌شده با موضوع عاشورای حسینی است، سال ۶۹ به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد.
فرشچیان در این سال‌ها بارها از حال و هوای خود به هنگام خلق این اثر سخن گفته است؛ اینکه بدون هیچ پیش فرضی دست به قلم شده و در لحظه «عصر عاشورا» را روایت کرده است. او در بخشی از خاطرات خود نقل می‌کند که ظهر روز عاشورای سال ۵۵ در حالی که حس غریبی داشته در خانه می ماند و بیرون نمی‌رود و همین موضوع گله مادرش را به دنبال دارد که چرا در چنین روزی در خانه مانده است. او روایت می‌کند که پس از شنیدن صحبت‌های مادرش به اتاق رفته، قلمو را برداشته و «عضر عاشورا» را کشیده است.
یکی از معروف‌ترین نقاشی‌ها درباره امام رضا (ع)، تابلویی است که در آن محمود فرشچیان داستان ضمانت آهو توسط امام رضا (ع) در برابر شکارچی را روایت کرده است. در این اثر نگارگری، آهوها در مرکز قرار گرفته و از ترس شکارچی به امام رضا (ع) پناه برده‌اند. در مقابل شکارچی از شکار آهوها پشیمان شده و کمانش را شکسته است.
فرشچیان درباره خلق تابلوی «ضامن آهو» که به آستان قدس رضوی هدیه داده شده، گفته است «ماجرای این تابلو از این قرار است که شکارچی آهویی را دنبال می‌کند و آن آهو خودش را به پای حضرت رضا (ع) می‌اندازد. امام از شکارچی می‌خواهد آهو را رها کند و او جواب می‌دهد که این حیوان روزی او است. حضرت از او می‌خواهد، آهو را رها کند تا او برای شیر دادن به بچه‌اش برود و بیاید. شکارچی هم می‌گوید اگر نیاید چه؟ امام هم اشاره می‌کند که شترش را به او خواهد داد. در ادامه، آهو می‌رود و برمی‌گردد، شکارچی هم متنبه می‌شود و کمانش را می‌شکند و توبه می‌کند.»
یکی دیگر از معروف‌ترین کارهای محمود فرشچیان تابلوی «شمس و مولانا» است. این تابلو در تابستان سال ۱۳۸۶ رونمایی شد. فرشچیان درباره این تابلو گفته است که «در خلق این تابلو از شعر «از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست» الهام گرفتم و سعی کردم در آن رنگ‌هایی را به کار ببرم که حالت روحانی و جذبه و کشش مولوی نسبت به شمس را به خوبی نشان بدهد.»
در این تابلو سر شمس در میان نقوش منحنی مختلفی به تصویر کشیده شده که هم خورشید را تداعی می‌کند و هم نشان دهنده این است که سر شمس در بر گرفته همه جهان است. مولانا نیز روی کره زمین نقش شده که شمس آن را نگه داشته، به گونه‌ای که تمام دنیا زیر پای افکار مولوی است.
فرشچیان در مراسم رونمایی از تابلو گفته بود که «در برخی از کتاب‌ها مولانا را با کلاه درویشان ترکیه نقاشی می‌کنند، در حالی که مولانا، شاعری ایرانی است و من برای مقابله با این تحریف، تابلوی «شمس و مولانا» را کشیده‌ام.»
شاید پررنگ‌ترین تصویری که با شنیدن عبارت «شام غریبان» در ذهن شکل می‌گیرد، تنهایی، غربت و اندوه زنان و کودکان کربلا باشد، تصویری که محمود فرشچیان آن را دستمایهی خلق یکی از آثار هنری‌اش قرار داده است.
تابلوی «شام غریبان» اثر محمود فرشچیان یکی دیگر از آثار این هنرمند با بن‌مایه‌ی مذهبی و به‌طور مشخص واقعه‌ی کربلاست. فرشچیان در «شام غریبان» سعی کرده، بی‌پناهی و اندوه را به‌نمایش بگذارد. او در این اثر چند زن و کودک را به تصویر کشیده که در غم از دست دادن سالار شهیدان (ع) و یارانش در حال عزاداری و گریه هستند.
اثر «هدیه» عشق از دیگر آثار معروف محمود فرشچیان است که با مضمونی مذهبی و عاشورایی خلق شده است. این بار فرشچیان شهادت کوچک‌ترین فرد حاضر در کربلا، حضرت علی‌اصغر (ع) را دستمایهی اثر نگارگری خود قرار داده است.
نام تابلوی نگارگری فرشچیان با موضوع شهادت حضرت علی‌اصغر (ع) «هدیه عشق» است. او این اثر را در سال ۱۳۸۱ خلق کرد. حالت دستان امام حسین (ع) در این اثر هنری به‌گونه‌ای تصویر شده که انگار فرزندش را به‌عنوان یک هدیه به پیشگاه پروردگار تقدیم می‌کند. به همین دلیل، نام اثر «هدیه عشق» انتخاب شده است.
منبع:ایسنا
