شورای عالی انقلاب فرهنگی

مصوبه شماره:1370 (شماره ابلاغ :4380/دش)

جلسه: 546
|
تاریخ تصویب: 31 شهریور 1383
|
تاریخ ابلاغ: 3 آبان 1383
|
شماره مصوبه: 1370
|
شماره ابلاغ: 4380/دش

منشور حقوق و مسئولیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران

شوراي عالي انقلاب فرهنگي در جلسه 546 مورخ 1383/6/31 به پيشنهاد شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان (نامه شماره 1259/ش ز مورخ 1383/5/12) منشور حقوق و مسؤليت هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران را به اين شرح تصويب كرد:

مقدمه
منشور حقوق و مسؤليت هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران با الهام از شريعت جامع اسلام و نظام حقوقي آن و با تكيه بر شناخت و ايمان به خداوند متعال و با هدف تبيين نظام مند حقوق و مسؤليت هاي زنان در عرصه هاي حقوق فردي، اجتماعي و خانوادگي تدوين گرديده است. اين منشور اهتمام بر تبيين حقوق و تكاليف زنان در اسلام داشته و مبتني بر قانون اساسي، انديشه هاي والاي بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران و رهبر معظم انقلاب و با بهره گيري از سند چشم انداز 20 ساله و سياست هاي كلي نظام و با لحاظ قوانين موجود و خلأها و كاستي هاي آن و به منظور تحقق عدالت و انصاف در جامعه زنان مسلمان مي باشد.
اين منشور با ديدي جامع و فراگير تنظيم گرديده لذا مشتمل بر حقوق و تكاليف امضايي، تأسيسي و حقوق حمايتي و نيز حقوق مشترك بين همه انسانها است.

ماده واحده
منشور حقوق و مسؤليت هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران بر اساس بندهاي 1 و 18 وظايـف شـوراي عـالي انقـلاب فـرهنـگي بـه عنـوان يـك سنـد مرجـع در سياستگذاري در امور فرهنگي و اجتماعي در 3 بخش و 5 فصل و 148 بند در جلسه شماره 546 مورخ 1383/6/31 شوراي عالي انقلاب فرهنگي تصويب شد و كليه دستگاه هاي ذي ربط مكلفند برحسب وظايف دستگاهي و سازماني جهت سياستگذاري، اتخاذ تدابير قانوني، تصميمات و برنامه ريزي راجع به زنان، قواعد و اصول مندرج در اين منشور را رعايت نمايند.
اين منشور مبناي معرفي و تبيين جايگاه زن در نظام جمهوري اسلامي ايران در مجامع بين المللي نيز قرار مي گيرد.

تبصره: شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان مكلف است هر دو سال يكبار پس از تصويب اين منشور، نسبت به ارزيابي وضعيت زنان ايران اقدام نموده و گزارش ارزيابي درخصوص پيشرفت هاي موجود در راستاي تحقق آن و همچنين موارد نقض حقوق زنان را به شوراي عالي انقلاب فرهنگي منعكس نمايد.

اصول و مباني
منشور حقوق و مسؤليت هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران با الهام از شريعت جامع و معتدل اسلام بمنظور ايجاد زمينه رشد هماهنگ و متوازن ابعاد مادي و معنوي در زندگي فردي و اجتماعي و با عنايت به آزادي مسئولانه زنان وكرامت انساني آنها، با توجه به تناسب بين حقوق و مسؤليت ها، شكل گرفته است.
اين منشور با تكيه بر شناخت و ايمان به خداوند متعال به عنوان مبدأ هستي و خالق موجودات و اختصاص تشريع به او و لزوم تسليم در برابر امر او با بهره گيري از قرآن و سنت اهل بيت (ع) و عقل با اذعان به نقش بنيادي آنها در استنباط و بيان قوانين و احكام الهي و با توجه به مقتضيات زمان و مكان، با پرهيز از آميزه هاي فكري مغاير با اسلام1 و به دور از تحجر فكري و خرافات و خودباختگي فرهنگي در مقابل بيگانه تدوين گرديده است و بيانگر جايگاه زن بر اساس اصول و ضوابط اسلامي است كه اين اصول انعكاس خواست قلبي امت اسلامي ايران مي‏باشد.

مبناي اساسي منشور بر اين اعتقاد بنيادين استوار است كه در اسلام، زن و مرد در فطرت و سرشت1، هدف خلقت2، برخورداري از استعدادها و امكانات3، امكان كسب ارزش ها4، پيشتازي در ارزش ها5و پـاداش و جزاي اعمال فارغ از جنسيت6، در برابر خداوند يكسان مي‏باشند و فقط به واسطه رشد همه جانبه انساني در سايه دانش و علم7، تقواي الهي8 و ايجاد جامعه ايي شايسته9بر يكديگر مزيّت دارند.
از سوي ديگر زن و مرد از نظر ويژگي هاي جسمي و رواني داراي تفاوت هايي مي‏باشند كه اين تفاوت هاي مبتني بر حكمت الهي و به عنوان راز تداوم حيات بشر، كليت منسجمي را تشكيل مي‏دهد تا در نهايت، رابطه متقابل ناشي از تناسب فكري و عاطفي ميان آن دو، حيات معقول و والاي انساني امكان و تداوم يابد.
لذا اين تفاوت هاي طبيعي منشأ تفاوت هاي حقوقي مي شود كه مبتني بر عدالت خداوند متعال است، لذا منجر به كم شدن ارزش زن يا تبعيض ظالمانه بين زن و مرد10 نمي گردد.
به جهت اشتراك زن و مرد در حقيقت انساني، در بيشتر موارد زن و مرد در نظام حقوقي اسلام از حقوق و مسؤليت هاي يكسان برخوردار مي باشند. تفاوت در حقوق و مسؤليت ها امري است كه نشان دهنده برتري جنسي بر جنس ديگر نمي باشد و عمدتاً مولود عناوين حقوقي خاصي است كه هر يك از زن و مرد به تناسب نقش هاي ويژه و بدل ناپذير در خانواده پيدا مي‏كند اين تفاوت از آن جهت است كه امكان وجود سلامت مادي و معنوي خانواده به عنوان اصلي ترين نهاد جامعه كه جايگاه حقيقي پيدايش و پرورش انسان است تأمين گردد.

بخش اول : حقوق و مسؤليت هاي فردي زنان

1. حق برخورداري از حيات شايسته و سلامت جسماني و مسئوليت محافظت از آن در مقابل هر گونه بيماري، حادثه و يا تعدي
2ـ حق برخورداري از تكريم و مسئوليت رعايت آن براي ديگران
3ـ حق آزادي انديشه و مصونيت از تعرّض و عدم امنيت در داشتن اعتقاد
4ـ حق و مسئوليت فرد در برخورداري از ايمان، تقوا و حفظ آن و تكامل معنوي در عرصه باورها و رفتارها
5ـ مصونيت جان، مال و حيثيت زنان و زندگي خصوصي آنان از تعرض غيرقانوني
6ـ حق برخورداري از عدالت اجتماعي در اجراي قانون بدون لحاظ جنسيت
7ـ حق داشتن نام، حفظ يا تغيير آن، همچنين نسب و حفظ آن
8ـ حق تابعيت كشور ايران براي هر زن ايراني و سلب تابعيت به درخواست خود او
9ـ آزادي زنان پيرو مذاهب اسلامي و اقليت هاي ديني رسمي در انجام مراسم و تعليمات ديني و احوال شخصي بر طبق آيين خود در محدوده قانون .
10ـ آزادي زنان ايراني در استفاده از پوشش و گويش هاي بومي و اجراي آداب و سنّتها محلي در صورت عدم مغايرت با اخلاق حسنه
11ـ مصونيت زنان از ضررهاي مادي و معنوي با توجيه اعمال حق ديگران
12ـ حق و مسئوليت حفظ ويژگي هاي خلقتي متفاوت زنان با مردان
13ـ حق بهره مندي از محيط زيست سالم و مسئوليت محافظت از آن

بخش دوم : حقوق و مسؤليت هاي خانوادگي زنان
فصل اول : حقوق و مسؤليت هاي دختران در خانواده
14ـ حق برخورداري دختران از سرپرستي شايسته توسط والدين
15ـ حق برخورداري دختران از نفقه شامل: مسكن، پوشاك، تغذيه سالم و كافي و تسهيلات بهداشتي جهت تأمين سلامت جسماني و رواني آنان
16ـ حق تعليم و تربيت دختران و ايجاد زمينه شكوفايي استعدادها و خلاقيت هاي آنان
17ـ حق تأمين نيازهاي عاطفي و رواني دختران و برخورداري از رفتار ملاطفت آميز والدين و مصونيت آنان از خشونت هاي خانوادگي
18ـ حق برخورداري از امكانات خانواده، بدون تبعيض ميان دختر و پسر
19ـ حق دختران بي سرپرست و بد سرپرست در سرپرستي توسط بستگان يا داوطلبان تكفل با رعايت مصلحت آنان و برخورداري از حمايت و نظارت حكومت
20ـ مسئوليت احترام به والدين و اطاعت از دستورات مشروع آنها و رفتار نيكو نسبت به ساير اعضاي خانواده

فصل دوم : حقوق و مسؤليت هاي زنان در تشكيل و تداوم خانواده
21ـ حق و مسئوليت زنان در تحكيم بنيان خانواده و برخورداري از امكانات و حمايت هاي قانوني لازم بمنظور پيشگيري از بروز اختلافات و كاهش طلاق
22ـ حق بهره مندي از امكانات فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي جهت تسهيل امر ازدواج در زمان مناسب و مسئوليت خويشتنداري تا آستانه ازدواج
23ـ حق آگاهي از حقوق و تكاليف زوجين و آيين همسرداري و برخورداري از امكانات لازم در اين زمينه
24ـ حق آشنايي با معيارهاي مناسب همسرگزيني و شناخت و انتخاب همسر
25ـ حق و مسئوليت آگاهي و رعايت ضوابط ديني و قانوني در ازدواج از جمله يكساني زوجين در باور به مباني اعتقادي و ديني
26ـ حق تعيين شروط مورد نظر، ضمن عقد نكاح در چارچوب ضوابط شرعي و تضمين اجراي اين شروط
27ـ حق ثبت ازدواج، طلاق و رجوع در مراجع رسمي و قانوني
28ـ حق برخورداري زن از حقوق مالي در ايام زوجيت
29ـ حق و مسئوليت تأمين، تخصيص، طهارت و سلامت در ارتباط جنسي با همسر قانوني و حق اعتراض قانوني در صورت نقض آنها
30ـ حق و مسئوليت سكونت مشترك و حسن معاشرت و تأمين امنيت رواني در روابط با همسر و حق اعتراض و طرح دعوا در مراجع قانوني در صورت سوء معاشرت همسر
31ـ حق و مسئوليت رشد علمي، معنوي و اخلاقي با همكاري و حمايت اعضاي خانواده
32ـ حق و مسئوليت جهت انجام صله رحم
33ـ حق باروري، بارداري، تنظيم و كنترل آن و بهره مندي از آموزش ها و امكانات مناسب در اين زمينه
34ـ حق برخورداري از حمايت هاي مادي و معنوي در ايام بارداري و شيردهي
35ـ مسئوليت رعايت حقوق جنين بويژه محافظت از حيات و رشد آن
36ـ حق و مسئوليت حضانت و تأمين امنيت رواني و عاطفي فرزندان و تربيت شايسته ديني و اخلاقي آنان
37ـ حق برخورداري از حمايت و مشاركت همسر در تربيت فرزند
38ـ حق برخورداري مادران از امنيت مادي و معنوي خصوصاً در ايام سالمندي و از كار افتادگي
39ـ حق و مسئوليت زن نسبت به نگهداري و تأمين معاش والدين نيازمند در حد استطاعت او

فصل سوم : حقوق و مسؤليت هاي زنان در صورت انحلال خانواده
40ـ حق جدايي از همسر در صورت عدم امكان سازش پس از مراجعه به دادگاه و ارائه دلايل موجه و مسئوليت رعايت قوانين طلاق
41ـ حق برخورداري از فسخ نكاح در صورت تدليس و عيوب مقرره و اخذ خسارت در تدليس
42ـ حق برخورداري زن از حقوق مادي خود هنگام انحلال خانواده و بهره مندي از رفتار نيكوي همسر هنگام جدايي
43ـ حق و مسئوليت حضانت فرزند و لزوم برخورداري از حمايت مالي پدر و حق ملاقات با فرزند در صورت انقضاء يا اسقاط دوران حضانت
44ـ حق بهره مندي زن از حقوق خويش در ايام عدّه و برخورداري از حق ازدواج پس از انقضاي عدّه
45ـ حق طرح دعوا در محاكم جهت ممانعت از ازدواج مجدد همسر در صورت عدم توانايي شوهر در تأمين نفقه و اجراي عدالت و ساير حقوق
46ـ مسئوليت مدني و كيفري پدر و مادر در قبال كوتاهي از محافظت كودك و مسئوليت والدين نسبت به ممانعت از بهره مندي فرزندان از ملاقات با آنان.

بخش سوم : حقوق و مسؤليت هاي اجتماعي زنان
فصل اول : حقوق و مسؤليت هاي سلامت جسمي و رواني زنان
47ـ حق برخورداري از سلامت جسمي و رواني در زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي با توجه به ويژگي هاي زنان در مراحل مختلف زندگي و مسئوليت حفاظت از آن
48ـ حق بهره مندي از بهداشت (محيط، كار و ...) و اطلاعات و آموزش هاي مورد نياز
49ـ حق مشاركت زنان در سياستگذاري، قانونگذاري، مديريت، اجرا و نظارت در زمينه بهداشت و درمان، بويژه درخصوص زنان
50ـ حق بهره مندي از برنامه‏ها و تسهيلات بهداشتي و درماني مناسب جهت پيشگيري از بيماري و درمان بيماري هاي جسمي و اختلالات رواني زنان
51ـ حق زنان در انتخاب فرد و مركز ارائه كننده خدمت در امر سلامت، بر اساس ضوابط اسلامي و استانداردهاي علمي و پزشكي و بهره مندي از اطلاعات مناسب و كافي براي انتخاب آگاهانه و بهينه آنان
52ـ حق آگاهي و مشاركت زنان در تصميم گيري هاي مربوط به كنترل باروري و تنظيم خانواده
53ـ حق دسترسي فراگير و عادلانه به امكانات ورزشي و آموزشي در زمينه تربيت بدني و تفريحات سالم
54ـ حق پرورش و شكوفايي استعدادهاي ورزشي و حضور در ميادين ورزشي در سطح ملي و بين‏ المللي متناسب با موازين اسلامي
55ـ حق برخورداري از بهداشت باروري و بارداري،زايمان سالم، مراقبت‏هاي بهداشتي پس از زايمان با استفاده از زنان متخصص وپيشگيري و درمان بيماريهاي شايع زنان، بيماريهاي مقاربتي و نازايي آنان
56ـ حق برخورداري از خدمات مشاوره اي و آزمايش هاي پزشكي به منظور اطمينان از سلامت كامل مرد در امر ازدواج و در حين ازدواج
57ـ حق بهره مندي دختران بي سرپرست، زنان مطلّقه، بيوه، سالخورده و خودسرپرست نيازمند از بيمه هاي عمومي، خدمات مددكاري و بيمه هاي خاص بويژه در بخش بهداشت و درمان
58ـ حق بهره مندي زنان و دختران آسيب ديده جسمي، ذهني، رواني و در معرض آسيب از امدادرساني و توانبخشي مناسب
59ـ حق بهره مندي از تغذيه سالم خصوصاً دردوران بارداري و شيردهي و وظيفه مراقبت از كودك و تغديه مناسب او، با اولويت استفاده از شير مادر

فصل دوم : حقوق و مسؤليت هاي فرهنگي و معنوي زنان
الف : فرهنگ عمومي
60ـ حق و مسئوليت در كسب و افزايش آگاهي نسبت به شخصيت، حقوق و نقش خويش در عرصه هاي مختلف زندگي منطبق با آيين مقدس اسلام
61ـ حق مصونيت از تعرض گفتاري و رفتاري ديگران و مسئوليت گفتار و رفتار خويش همراه با احترام نسبت به اعضاي جامعه .
62ـ حق و مسئوليت برخورداري از امكان عمل به احكام اسلامي در پوشش اسلامي و مسئوليت رعايت عفاف در جامعه
63ـ حق و مسئوليت ارتقاي بينش، منش و كنش ديني و انساني و مصونيت از ناهنجاري هاي فرهنگي و اخلاقي و رفع آن ها
64ـ حق شركت در اجتماعات عبادي، فرهنگي و سياسي
65ـ حق توليد برنامه ها و كالاهاي فرهنگي سالم و بهره مندي از آنها
66ـ حق تشكيل و اداره مراكز و سازمان هاي فرهنگي- هنري توسط زنان به منظور تربيت زنان متعهد و متخصص جهت توسعه فعاليت هاي فرهنگي آنان
67ـ حق تبادل اطلاعات و ارتباطات فرهنگي سازنده در ابعاد ملي و بين‏المللي
68ـ حق و مسئوليت زنان در ترويج معارف و فرهنگ اسلام و ارائه الگوي زن مسلمان در سطح ملي و بين المللي
69ـ حق و مسئوليت زنان در ايجاد همگرايي با رويكرد اخلاقي، ديني در مسائل زنان در سطوح بين المللي
70ـ حق مشاركت در سياستگذاري، قانونگذاري، اجرا و نظارت در امور فرهنگي بويژه درخصوص مسائل زنان
71ـ حق و مسئوليت آگاهي و كسب مهارت هاي لازم در مديريت خانه و خانواده، تربيت و پرورش فرزند و مقابله با آسيب هاي فرهنگي و اجتماعي
72ـ حق بهره مندي از نظارت مستمر بر فعاليت هاي فرهنگي مرتبط با زنان به منظور حفظ شخصيت، حرمت و كرامت انساني زن در محصولات فرهنگي
73ـ حق بهره مندي از مراكز فرهنگي ويژه بانوان با رعايت ضوابط اسلامي، با توجه به خصوصيات روحي و جسمي آنان و با اولويت مناطق محروم
74ـ حق برخورداري زنان آسيب ديده و آسيب پذير اجتماعي از حمايت هاي مناسب به منظور بهبود وضعيت فرهنگي خود و جامعه
75ـ مسئوليت زنان در محافظت از استقلال فرهنگي، هويت اسلامي- ايراني و همبستگي ملي در فعاليتهاي فرهنگي- آموزشي

ب : آموزش
76ـ حق سواد آموزي عمومي، ارتقاي آموزشي و برخورداري از امكانات آموزش و پرورش براي زنان
77ـ حق تحصيل در آموزش عالي تا بالاترين سطح علمي
78ـ حق كسب مهارت ها و آموزش هاي تخصصي بصورت كمي و كيفي تا بالاترين سطوح
79ـ حق برخورداري زنان و دختران مناطق محروم از حمايت هاي خاص در امر آموزش
80ـ حق و مسئوليت در تدوين برنامه هاي درسي و متون آموزشي
81ـ حق و مسئوليت در برخورداري از جايگاه شايسته و متناسب با نقش، شأن و منزلت زنان در متون درسي و آموزشي
82ـ حق مشاركت بانوان در سياستگذاري و تصميم گيري و مديريت هاي آموزشي، علمي و حضور فعال در مجامع فرهنگي و علمي داخلي و بين المللي
83ـ حق شناسايي، حمايت و بهره مندي از توانمندي هاي بانوان داراي استعدادهاي درخشان و مسئوليت آنها در تأمين نيازهاي كشور
84ـ حق بانوان معلول جسمي و ذهني نسبت به برخورداري از حمايت هاي لازم در زمينه آموزش و پرورش، دستيابي به آموزش عالي و آموزش هاي فني و حرفه اي متناسب با استعداد و ميزان معلوليت آنان

ج : پژوهش
85ـ حق پژوهش، تأليف، ترجمه و انتشار كتب، مقالات در نشريات عمومي و تخصصي با رعايت صداقت، امانت و مصلحت جامعه
86ـ حق برخورداري از حمايت هاي لازم نسبت به منابع و امكانات درخصوص تحقيق در مسائل زنان و تربيت نيروي انساني محقق و حق آگاهي از اطلاعات و نتايج تحقيقات در زمينه هاي مختلف
87ـ حق بهره مندي از حمايت در آثار علمي- پژوهشي زنان و گسترش مراكز تحقيقاتي با مديريت زنان
88ـ مسئوليت زنان پژوهشگر در ارائه ديدگاه و تبيين دستاوردهاي مثبت ديني و ملي در زمينه مسائل زنان به جهانيان

فصل سوم : حقوق و مسؤليت هاي اقتصادي زنان
الف : حقوق و مسؤليت هاي مالي در خانواده
89ـ حق بهره مندي از نفقه در ازدواج دائم مطابق با شأن زن، توسط شوهر يا توسط پدر و فرزند در صورت نياز زن و توانمندي آنان
90ـ حق برخورداري از ماترك متوفي و وصاياي مالي آن طبق قوانين اسلامي
91ـ حق وقف، پذيرش وقف و رسيدگي به آن
92ـ حق پذيرش وكالت يا وصايت در امور اقتصادي
93ـ حق تعيين مهريه و دريافت آن از همسر و هر گونه دخل و تصرف در آن
94ـ حق برخورداري از مستمري در صورت فوت پدر، همسر و فرزند طبق قانون يا قرارداد
95ـ حق برخورداري وراث قانوني از حقوق بازنشستگي زن كارمند متوفّي
96ـ حق پذيرش قيمومت مالي فرزندان و مسئوليت رعايت حقوق اقتصادي فرزند
97ـ حق برخورداري زنان و دختران از حمايت هاي لازم در صورت فقر، طلاق، معلوليت، بي سرپرستي، بد سرپرستي و ايجاد امكانات جهت توانبخشي و خودكفايي آنها
98ـ حق دريافت دستمزد از همسر در برابر انجام امور خانه داري در صورت تقاضا و حق حمايت از تأثير كار زن در منزل بر اقتصاد خانواده و درآمد ملي

ب : حقوق و مسؤليت هاي اشتغال و مشاركت اقتصادي زنان
99ـ حق مالكيت بر اموال و دارايي شخصي و بهره برداري از آنها با رعايت حدود شرعي و قانوني
100ـ حق زنان در انعقاد قراردادها و ايقاعات
101ـ حق اشتغال بعد از رسيدن به سن قانوني كار و آزادي انتخاب شغل و بكارگيري سرمايه هاي فردي و مسئوليت رعايت قوانين اسلامي در كسب درآمد و نحوه مصرف آن
102ـ حق بهره مندي زنان از اطلاعات، آموزش ها و كسب مهارت ها و امكانات كار جهت اشتغال مناسب و حق برخورداري از حمايت در اين امور براي زنان خودسرپرست (مستقل ـ غيروابسته) و سرپرست خانوار
103ـ حق برخورداري زنان از مشاوره شغلي و كاريابي توسط بانوان
104ـ حق برخورداري از مزد و مزاياي برابر، در شرايط كار مساوي با مردان و ساير زنان
105ـ حق بهره مندي از امنيت شغلي، اخلاقي و ايمني و مسئوليت رعايت عفاف در محيط كار
106ـ حق معافيت زنان از كار اجباري، خطرناك، سخت و زيان آور در محيط كار
107ـ حق برخورداري از تسهيلات و ضوابط و قوانين متناسب با مسؤليت هاي خانوادگي (همسري – مادري) زنان در جذب، بكارگيري، ارتقاء و بازنشستگي آنان در زمان اشتغال
108ـ حق برخورداري از تأمين اجتماعي و تسهيلات اقتصادي
109ـ حق مشاركت زنان در سياستگذاري هاي اقتصادي و ايجاد و اداره تشكل هاي اقتصادي و عضويت در آنها
110ـ حق و مسئوليت دريافت و پرداخت ديه و خسارات بر اساس قوانين و مقررات
111ـ حق برخورداري از حمايت هاي قانوني مناسب و كارآمد براي ممانعت از بهره كشي و تجارت و جلوگيري از بكارگيري زنان و دختران در مشاغل غيرقانوني و غير مشروع

فصل چهارم : حقوق و مسؤليت هاي سياسي زنان
الف : حقوق و مسؤليت هاي زنان در سياست داخلي
112ـ حق و مسئوليت كسب آگاهي و مشاركت و نقش آفريني در تعيين مقدرات اساسي كشور جهت حفظ و تحكيم نظام اسلامي
113ـ حق و مسئوليت مشاركت در امور جامعه و نظارت بر آن جهت هدايت جامعه بسوي معنويت و فضايل اخلاقي و پيراستن آن از ناهنجاري هاي اخلاقي و رفتاري
114ـ حق آزادي قلم، بيان، اجتماعات با رعايت موازين
115ـ حق تأسيس احزاب و ديگر تشكل‏هاي سياسي و فعاليت در آنها با رعايت حفظ استقلال كشور، وحدت ملي و مصالح نظام اسلامي
116ـ حق شركت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس يا شوراهاي مختلف، مشاركت در برنامه ريزي هاي دولتي و تصدي مديريت هاي عالي با رعايت موازين

ب : حقوق و مسؤليت هاي زنان در سياست بين ‏المللي
117ـ حق و مسئوليت آگاهي از رويدادها و مسائل سياسي جهان، بويژه جهان اسلام
118ـ حق توسعه ارتباط و تبادل اطلاعات سياسي سازنده بين بانوان ايران و جهان با رعايت مصالح ملي و ضوابط قانوني
119ـ حق و مسئوليت حضور فعال و مؤثر در مجامع اسلامي، منطقه اي و بين المللي بويژه در زمينه مسائل مربوط به زنان با رعايت ضوابط قانوني
120ـ مسئوليت تلاش جهت تقويت همبستگي در ميان زنان مسلمان و حمايت از حقوق زنان و كودكان محروم و مستضعف جهان
121ـ حق برخورداري زنان پناهنده به جمهوري اسلامي ايران در تأمين امنيت، سلامت و امكان بازگشت آنها به وطن خود
122ـ حق برخورداري اتباع زن ايراني از حمايت هاي دولت در برابر اتباع ساير كشورها در حدود مقررات و معاهدات
123ـ حق بهره مندي زنان ايراني از حمايت هاي قانوني درخصوص ازدواج و تشكيل خانواده با مردان غير ايراني با رعايت ضوابط

ج : حقوق و مسؤليت هاي زنان در امور دفاعي ـ نظامي
124ـ حق و مسئوليت زنان در دفاع مشروع از دين و كشور و نيز جان، مال و ناموس خود و ديگران.
125ـ حق و مسئوليت زنان در مشاركت و تلاش براي تأمين و تحكيم صلح عادلانه جهاني
126ـ حق برخورداري زنان از حمايت هاي لازم به منظور حفظ تماميت جسماني و جلوگيري از هتك حيثيت و ناموس زنان در دوران جنگ، اسارت و اشغال نظامي
127ـ حق برخورداري از مصونيت خانه و خانواده از تهاجمات نظامي
128ـ حق برخورداري خانواده هاي شهدا، جانبازان، رزمندگان و آزادگان از حمايت هاي ويژه نظام اسلامي.
129ـ حق و مسئوليت مادران در نگهداري، تربيت و اولويت در قيمومت فرزندان در صورت شهادت، اسارت ومفقودالاثر شدن همسر.
130ـ حق بهره مندي از آموزش و تصدي مشاغل انتظامي

فصل پنجم : حقوق و مسؤليت هاي قضايي زنان
131ـ حق برخورداري زنان از آموزش هاي حقوقي
132ـ حق برخورداري از تدابير قانوني و حمايت قضايي به منظور پيشگيري از جرم، و ستم به زنان در خانواده و جامعه و رفع آن
133ـ حق برخورداري از محاكم خاص خانواده در جهت حفظ اسرار، ايجاد صلح و سازش در خانواده و تسهيل در حل و فصل اختلافات
134- حق دسترسي زنان به نيروي انتظامي و ضابطين دادگستري زن در صورت تعرض، بزه ديدگي، اتهام و ارتكاب جرم
135ـ حق زنان در تصدي مشاغل حقوقي و قضايي مطابق قانون
136ـ حق اقامه دعوا و دفاع در نزد محاكم دادگستري و ساير مراجع قانوني
137ـ حق استفاده از وكيل و مشاور حقوقي در دادگاه و يا ساير مراجع قانوني
138ـ حق برخورداري از حمايت هاي همه جانبه دستگاه قضايي با عوامل زمينه ‏ساز جرائم عليه زنان و ارتكاب جرائم توسط زنان
139ـ حق مصونيت زنان متهم از هتك حرمت، اهانت و محروميت هاي فردي و اجتماعي فراتر از مجازات قانوني
140ـ حق زنان در معافيت از مجازات در صورت وجود عوامل رافع مسئوليت كيفري
141ـ حق اعاده حيثيت زنان در اثر تقصير، اشتباه قاضي در موضوع حكم يا در تطبيق حكم بر مورد خاص و جبران خسارت مادي و معنوي از آنها
142ـ حق برخورداري از تخفيف قانوني از نظر ميزان مجازات و يا معافيت از آن و يا نحوه اجرا، در صورت ندامت و اثبات توبه زنان بزهكار در زمان بارداري، شيردهي و بيماري
143ـ حق زنان در ملاقات والدين، فرزندان و همسر در دوران حبس طبق قوانين كشور
144ـ حق زنان در برخورداري از امكانات مناسب بهداشتي، فرهنگي، آموزشي و تربيتي در زندان ها جهت اصلاح و بازگشت به زندگي سالم اجتماعي
145ـ حق دختران در برخورداري از كانون هاي اصلاح و تربيت باشرايط مناسب
146ـ حق زنان در رسيدگي به شكايات از آيين نامه هاي دولتي، مأمورين قضايي و يا واحدهاي دولتي جهت احقاق حقوق خود
147ـ حق و مسئوليت شهادت در دادگاه مطابق با موازين شرعي و قانوني
148ـ حق برخورداري از حمايتهاي قضايي از سوي مدعي العموم عليه ولي و سرپرست قانوني فاقد صلاحيت و ديگر متجاوزان به حقوق آنان

[1]ـ ان الحکم الاّ لله، یوسف 40، انعام 57.
[2]ـ فطرت الله التی فطر الناس علیها، روم 30
[3]ـ و ما خلقت الجن و الانس الاّ لیعبدون، ذاریات 56 - الذی خلق الموت و الحیوه لیبلوکم ایکم احسن عملا، ملک 2.
[4]ـ الف) تکوینی طبیعی: سخر لکم ما فی السموات و الارض، جاثیه 13. ب) تکوینی معنوی: جعل لکم السمع والابصار و الافیده، نحل 78 - و نفس و ماسوّیها فالهمها فجورها و تقویها، شمس 7 و 8 - علّم الانسان ما لم یعلم، علق 5.
[5]ـ ان المسلمین والمسلمات و المومنین و المومنات والقانتین و القانتات و الصادقین و الصادقات و الصابرین و الصابرات والخاشعین و الخاشعات و المتصدقین والمتصدقات و الصایمین و الصایمات و الحافظین فروجهم والحافظات والذاکرین الله کثیراً والذاکرات اعدّالله لهم مغفره و اجراً عظیما، احزاب 35 ـ من عمل صالحاً من ذکرِ او انثی و هو مومن فلنحیینه حیوه طیبه، نحل 97
[6]ـ ضرب الله مثلاً للذین آمنوا امراه فرعون... و مریم ابنت عمران،‌ تحریم 11 و 12 - ربّنا هب لنا من ازواجنا و ذرّیاتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما، فرقان 74.
[7]- فمن یعمل مثقال ذرّه خیراً یره و من یعمل مثقال ذرّه شراً یره، زلزال 7 و 8
[8]- هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون، زمر 9.
[9]- یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی و جعلناکم شعوباً و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقیکم، حجرات 13.
[10]- فضل الله المجاهدین علی القاعدین اجراَ عظیما، نساء 95.
[11]- انّ الله یامر بالعدل والاحسان، نحل 90

سیدمحمد خاتمی
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی