مسئله مصرف مشروبات الکلی در ایران به‌عنوان یکی از چالش‌های اجتماعی و فرهنگی، نیازمند رویکردی جامع و هماهنگ است. در نوزدهمین نشست تخصصی حکمرانی فرهنگی و اجتماعی که به مناسبت چهلمین سالگرد تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار می‌شود، کارشناسان و مسئولان با ارائه آمارهای نگران‌کننده و بررسی راهکارهای پیشگیری و کاهش آسیب، بر ضرورت تدوین سیاست‌های علمی و عملیاتی برای مقابله با این معضل تأکید کردند.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، نوزدهمین نشست تخصصی حکمرانی فرهنگی و اجتماعی با موضوع بررسی وضعیت مصرف مشروبات الکلی در کشور برگزار شد. این جلسه با حضور مسئولان، پژوهشگران و متخصصان در سالن اجتماعات ساختمان فلسطین دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد. نشست مذکور به بررسی ابعاد مختلف مسائل، چالش‌ها و راهکارهای موجود در حوزه مصرف مشروبات الکلی پرداخت و تلاش کرد تصویری جامع از وضعیت موجود ارائه دهد.
دکتر عبداللهی: اهمیت تنظیم‌گری و نظارت در کنترل آسیب‌های اجتماعی
دکتر عبداللهی، معاون اجتماعی ستاد فرهنگی اجتماعی یکی از سخنرانان اصلی نشست بود، که در ابتدای سخنان خود بر اهمیت تقویت تنظیم‌گری در مدیریت آسیب‌های اجتماعی تأکید کرد.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته اقدامات مختلفی در حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی انجام داده است، اما بسیاری از مسائل همچنان حل نشده باقی مانده‌اند. به گفته او، یکی از چالش‌های اصلی، انباشت آسیب‌های اجتماعی است که به دلیل عدم وجود نظام تنظیم‌گری کارآمد، پیچیده‌تر شده است.
دکتر عبدالهی سه ساحت سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و نظارت را به عنوان ارکان اساسی حکمرانی اجتماعی معرفی کرد و اضافه کرد: تنظیم‌گری باید به گونه‌ای باشد که سازمان‌های مرتبط در حوزه آسیب‌های اجتماعی وظایف خود را به‌درستی انجام دهند و در عین حال، از همپوشانی وظایف جلوگیری شود. عبداللهی همچنین به عدم درک متقابل میان نهادهای دولتی و گروه‌های مردمی اشاره کرد و این موضوع را یکی از دلایل اصلی ناکارآمدی در حوزه تنظیم‌گری دانست.
دکتر نظر منصوری: سیاست‌گذاری در حوزه مشروبات الکلی نیازمند بازنگری است
دکتر نظر منصوری مدیر امور آسیب های اجتماعی به بررسی اسناد و قوانین مرتبط با مشروبات الکلی پرداخت و گفت: این موضوع برای مدت طولانی از سوی سیاست‌گذاران مورد کتمان قرار گرفته است.
وی اظهار داشت: رشد سالانه ۱۰ درصدی مصرف مشروبات الکلی در کشور، به‌ویژه در میان زنان و نوجوانان، زنگ خطر جدی است و نشان‌دهنده ضعف سیاست‌گذاری‌ها در کنترل این مسئله است. او تأکید کرد که مواجهه با این موضوع نیازمند تدوین سیاست‌های جدید و مؤثر است که بر مبنای واقعیت‌های اجتماعی طراحی شوند.
افزایش نگران‌کننده مسمومیت‌های ناشی از الکل
دکتر شاهین شادنیا، متخصص سم‌شناسی، در سخنان خود به ارائه آمارهایی درباره مسمومیت‌های ناشی از الکل پرداخت و گفت که در هشت ماه اول سال جاری، بیش از ۲۲۳۹ مورد مسمومیت الکلی در بیمارستان لقمان ثبت شده است. او اشاره کرد که بخش زیادی از این موارد مربوط به مصرف الکل‌های غیراستاندارد بوده است که از منابع زیرزمینی تهیه می‌شوند.
وی نبود سامانه ملی ثبت مسمومیت‌ها را یکی از خلأهای مهم در سیاست‌گذاری دانست و تأکید کرد که چنین سامانه‌ای می‌تواند داده‌های لازم برای طراحی برنامه‌های پیشگیرانه و درمانی را فراهم کند. او همچنین اشاره کرد که مصرف الکل در میان گروه‌های سنی جوان، به‌ویژه دانشجویان و دانش‌آموزان، به شدت در حال افزایش است و این مسئله نیازمند توجه ویژه مسئولان است.
انتخاب مسیر پیشگیری یا کاهش مرگ‌ومیر
دکتر محمدعلی توکلی مدیرکل امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی با ارائه آماری درباره مرگ‌ومیرهای ناشی از مصرف الکل گفت: اگر چه آمار مرگ‌ومیر نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، اما آمار کلی مصرف همچنان در حال افزایش است.
وی از سیاست‌گذاران خواست تا تصمیم‌گیری کنند که آیا اولویت با پیشگیری از مصرف است یا کاهش مرگ‌ومیرهای ناشی از مصرف. او تأکید کرد که این تصمیم‌گیری جهت‌گیری سیاست‌گذاری‌های آینده را تعیین خواهد کرد.
ضرورت هماهنگی ارگان‌ها برای پیشگیری
خانم دکتر قائمی عضو هیئت علمی دانشگاه به اهمیت پیشگیری اجتماعی در کنترل مصرف الکل اشاره کرد و گفت که هماهنگی میان تمامی ارگان‌ها برای اجرای برنامه‌های پیشگیرانه ضروری است. او همچنین پیشنهاد داد که کیت‌های تشخیص سریع برای استفاده در اورژانس‌های بیمارستانی تهیه شود تا در موارد مسمومیت‌های حاد، اقداماتی سریع و مؤثر صورت گیرد. وی به هزینه‌های سنگین داروهای درمانی مرتبط با مسمومیت‌های الکلی اشاره کرد و گفت که تأمین این داروها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و تأمین منابع مالی است.
تجربه‌های جهانی در مدیریت الکل
دکتر حمیدرضا احمدخانی‌ها عضو هیئت علمی دانشگاه و روانشناس با اشاره به تجربه‌های موفق جهانی در مدیریت مصرف الکل، گفت: در بسیاری از کشورها، رویکردهای کاهش آسیب همراه با آموزش عمومی به عنوان بهترین راهکار انتخاب شده‌اند.
وی با بیان اینکه ممنوعیت مطلق معمولاً منجر به رشد بازارهای زیرزمینی و افزایش مصرف غیرقانونی می‌شود؛ از سیاست‌گذاران خواست که با بهره‌گیری از این تجربیات، رویکردهای جامع و علمی در این حوزه اتخاذ کنند.
همراهی مردم، کلید موفقیت در سیاست‌گذاری
دکتر جواد خاندوزی مدیر امور ستاد و مطالعات نظری ستاد فرهنگی اجتماعی به نبود همراهی مردم با سیاست‌های موجود اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل ناکامی‌ها در این حوزه، عدم مشارکت جامعه است و پیشنهاد کرد که از طریق آموزش عمومی و ایجاد آگاهی، مردم را به همکاری و مشارکت در برنامه‌های کاهش مصرف تشویق کنیم.
وی همچنین بر اهمیت توسعه ابزارهایی مانند کیت‌های تشخیص سریع تأکید کرد تا از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری شود.
آموزش و درمان، اولویت‌های اساسی
خانم دکتر قاسم‌زاده بر نقش آموزش در پیشگیری و درمان تأکید کرد و گفت: وزارت بهداشت باید برنامه‌های جامعی برای آموزش پزشکان و مسئولان فنی مراکز درمانی تدوین کند.
وی افزود که تجربه‌های پیشین نشان داده‌اند که آگاهی‌بخشی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش مصرف داشته باشد و باید به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه‌ریزی در نظر گرفته شود.
لزوم تدوین سیاست‌های جامع و هماهنگ
نشست نوزدهم حکمرانی فرهنگی و اجتماعی با جمع‌بندی مباحث مطرح‌شده به پایان رسید. حاضرین بر این باور بودند که برای مقابله با چالش مصرف مشروبات الکلی در کشور، باید سیاست‌گذاری‌ها به گونه‌ای طراحی شوند که تمام ابعاد پیشگیری، درمان و نظارت را پوشش دهند. همچنین تأکید شد که اجرای سیاست‌های جدید نیازمند هماهنگی میان دستگاه‌ها و بهره‌گیری از داده‌های دقیق و پژوهش‌های علمی است.
