در همایش جایگاه علم در تمدن نوین اسلامی، حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به نقش بنیادین علم و حکمرانی در پیشرفت جوامع اسلامی، بر اهمیت بازنگری در سیاستهای علمی کشور تأکید کرد و بیان داشت که حکمرانی علم، شامل تنظیمگری و ساختارسازی، میتواند بهعنوان کلیدی برای تحقق تمدن نوین اسلامی عمل کند و دانشگاهها باید بر اساس نیازهای تمدنی کشور، ساختار و برنامههای خود را بازتعریف کنند.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، این همایش با حضور جمعی از اساتید، دانشجویان و پژوهشگران حوزههای مختلف علمی برگزار شد و به مباحث مهمی در زمینه حکمرانی علم و فناوری و تأثیر آن بر تمدن اسلامی پرداخته شد.
حجتالاسلام و المسلمین خسروپناه در آغاز سخنرانی خود به تاریخچه تمدن ایرانی اشاره کرد و بیان داشت که علم بهطور همیشگی تمدنساز نیست.
وی با ذکر مثالهایی از تاریخ، به افول تمدن ایرانی پس از حمله مغولها اشاره کرد و گفت: «در قرن هفتم، ما شاهد یک تمدن درخشان بودیم، اما پس از آن، با وجود وجود علمای بزرگی مانند سید محمدحسین عقیلی خراسانی شیرازی، که در طب پیشگام بودند و چهار کتاب بینظیر در این حوزه تألیف کردند، شاهد افول تمدن هستیم.»
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه تأکید کرد که هدف از علم باید تأثیرگذاری بر دیگر کشورها باشد و در واقع این علم، علم تمدنی است که میتواند بر روی کشورهای دیگر نیز تأثیر بگذارد.
وی به حکمرانی علم و فناوری اشاره کرد و گفت: «حکمرانی علم و فناوری شامل ارکان مختلفی همچون تنظیمگری، مقرراتگذاری، ساختارسازی و تقسیم مسئولیتها است. این ارکان باید بهگونهای تنظیم شوند که علم و فناوری بهعنوان ابزارهایی برای پیشرفت و توسعه تمدن اسلامی عمل کنند.»
حجتالاسلام و المسلمین خسروپناه همچنین به مراحل حکمرانی علم اشاره کرد و گفت: «مرحله سوم حکمرانی شامل راهبری، هدایتگری و گفتمانسازی است و پس از آن نظارت و اجرا قرار دارد. این مراحل باید بهگونهای طراحی شوند که علم بهعنوان یک عامل کلیدی در توسعه تمدن نوین اسلامی مطرح شود.»
وی به تفاوت علم در حکمت و تفکر اسلامی و علم در دورههای دیگر اشاره کرد و گفت: «آیا این علم با علم قرون وسطی متفاوت است؟ بعد از رنسانس، علم مدرن جایگزین علم سنتی شد. در دوره قرون وسطی، عقل نظری و عقل معاد حاکمیت داشت، اما در رنسانس، دکارت آمد و کتابهای جدیدی نوشت که به تغییرات بنیادینی در علم منجر شد.»
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به اهمیت علم حکمت بنیان اشاره کرد و گفت: «اگر علم حکمت بنیان بر حکمرانی سوار شود، میتواند تمدنساز باشد. ما باید به سیاستهای علم و فناوری توجه داشته باشیم و نقشه جامع علمی کشور را بازنگری کنیم.»
وی همچنین به چالشهای فعلی در حوزههای علم محیط زیست، هوافضا، انرژیهای نو و علوم بینرشتهای مانند ریزفناوریها و هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: «امروز اگر در زمینههایی چون سنسورهای کوانتومی، سلول اتمی، ارتباطات کوانتومی و کامپیوتر اتمی پیشرفت نکنیم، کشور به بیسوادی دچار خواهد شد. تکنولوژی آموزشی نیز از مسائل مهم علوم انسانی است و باید به آن توجه ویژهای شود.»
حجتالاسلام و المسلمین خسروپناه در خاتمه به لزوم تغییر سیاستهای دانشگاهها اشاره کرد و گفت: «دیگر دوران دانشجو محور بودن دانشگاهها گذشته است. دانشگاهها باید بر اساس نیازهای خود رشتههای تحصیلی تعریف کنند و منتظر سیاستهای وزارت علوم نباشند. اصلاحات ساختاری باید انجام شود، اما تنظیمگری باید در سطح استانها صورت گیرد. استانداریها نیز باید در این زمینه فعالتر شوند و سیاستهای خرد را در استانها تنظیم کنند.»
این همایش با هدف بررسی و تبیین نقش علم در تمدن نوین اسلامی برگزار شد و مورد توجه بسیاری از محققان و دانشجویان قرار گرفت. سخنان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این همایش نشاندهنده اهمیت روزافزون علم و فناوری در شکلگیری و تداوم تمدنها و جوامع اسلامی است.
