دکتر محمدجواد محمودی، رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، درباره نرخ رشد جمعیت در سال ۱۳۹۹ گفت: نرخ رشد طبیعی جمعیت کشور در سال ۱۳۹۹ که حاصل تفاضل نرخ زاد و ولد و نرخ مرگ و میر است برابر ۰.۷۳ درصد است. اگر تفاضل خروجی و ورودی مهاجران از ایران و به ایران سالانه حدود ۱۱۰ هزار نفر باشد، به عبارتی خالص مهاجرت منفی ۱۱۰ هزار نفر باشد و نرخ رشد جمعیت کشور در سال ۱۳۹۹ حدود ۰.۶ درصد می‌شود.
وی بیان کرد: اگر تعداد تولد‌ها (۱۱۱۴۰۰۰) را تقسیم بر کل جمعیت کشور کنیم، به ازای هر هزار نفر، ۱۳.۳ نفر تولد یا به عبارتی ۱.۳۳ درصد تولد داشته‌ایم. نرخ مرگ‌ومیر نیز به طور متوسط در چند سال گذشته ۵ در هر هزار نفر بوده است که در سال ۹۹ با توجه به شیوع کرونا ۶ در هر هزار نفر تخمین زده می‌شود. اگر نرخ مرگ‌ومیر در سال ۹۹ را از نرخ موالید کم کنیم، نرخ رشد طبیعی جمعیت در سال ۱۳۹۹ به ۷.۳ دهم درصد می‌شود.
محمودی درباره تأثیر مرگ و میر‌های ناشی از کرونا گفت: اگر مرگ‌ومیر‌های ناشی از کرونا را در سال ۱۳۹۹ نداشتیم، نرخ رشد جمعیت ایران در سال گذشته در نهایت ۰.۸ درصد می‌شد و باز هم نرخ رشد جمعیت در این سال کمتر از یک درصد بود.
وی با بیان اینکه نرخ رشد جمعیت ایران به شدت کاهشی و نرخ باروری در کشور کمتر از حد جایگزینی است افزود: بنابراین طبیعی است که اگر روند نرخ رشد جمعیت ادامه پیدا کند، بالاخره پس از چند سال به صفر می‌رسد. نرخ رشد جمعیت مطلوب از نظر اقتصادی بین ۰.۵ تا ۲.۵ درصد است، چنانچه به کمتر از ۰.۵ درصد برسد، در خارج از وضعیت مطلوب قرار خواهیم گرفت. در صورتی که نرخ رشد جمعیت کشور صفر شود، افزایش قدرمطلق جمعیت متوقف می‌شود.
نیروی کار یکی از مهمترین عوامل رونق تولید
محمودی عنوان کرد: مطلوب نبودن این اتفاق نظر بر این است که هر وقت نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند، جمعیت سالخورده‌ها زیاد و افراد در معرض کار کم می‌شوند و این مطلوب نیست، چون یکی از مهمترین عوامل رونق تولید در هر کشوری به شرطی که از آن به نحو شایسته استفاده شود، نیروی کار در آن کشور است. حال در کشور ما که میزان منابع‌مان خیلی بیشتر از توان نیروی کارمان است و اگر بخواهیم رشد حداکثری داشته باشیم، باید نیروی کار کافی هم داشته باشیم.
وی یادآور شد: با توجه به مطالعات انجام شده کاهش رشد جمعیت در جهان که موجب کاهش افراد در سن کار می‌شود؛ سبب کاهش ۴۰ درصدی رشد اقتصادی در ۵۰ سال آینده در مقایسه با ۵۰ سال گذشته می‌شود. برای جبران کاهش رشد افراد در سن کار، بهره وری نیروی کار باید به نسبت روند تاریخی خود ۸۰ درصد افزایش پیدا کند تا از کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان جلوگیری شود.
محمودی درباره علت کاهش فرزندآوری در ایران عنوان کرد: متولدین دهه ۶۰ از جرگه ازدواج و فرزندآوری در حال خارج شدن هستند و از این رو نرخ فرزندآوری کم شده است. در کنار آن، عواملی مانند دخالت دولت و تدوین قانون تنظیم خانواده و شرایط اقتصادی و ساختار‌های فرهنگی و اجتماعی، افزایش مشارکت زنان، اشتغال زنان و توسعه اقتصادی باعث شده که نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند. اتفاقی که در کشور ما افتاده این است که شدت رشدِ کاهش جمعیت در ایران خیلی بالاتر بوده است.
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: کاهش نرخ باروری که در حال حاضر با آن مواجه هستیم، در هیچ کدام از فرضیات مرکز آمار ایران دیده نشده است، چه بسا فکرش را هم نمی‌‎کرده‌اند که نرخ باروری این قدر پایین بیاید. مرکز آمار ایران نرخ باروری را در مفروضات سناریو مطلوب خود برابر ۲ فرزند به ازای هر زن در نظر گرفته، این درحالی است که این نرخ در حال حاضر به حدود ۱.۶ فرزند به ازای هر زن رسیده است.
محمودی بیان کرد: طرح «جوانی جمعیت» که به تازگی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده، دارای ۷۴ ماده بوده و دارای موادی است که امیدواریم منجر به افزایش کمی و کیفی جمعیت کشور شود؛ قابلیت زیستی بچه زایی در جهان ۱۵ فرزند به ازای هر زن است، یعنی یک زن ۱۵ تا ۴۹ ساله در طی این سال‌ها می‌تواند ۱۵ بچه به دنیا بیاورد و نرخ باروری هم به طول متوسط ۵ تا ۶ فرزند است، اما چه اتفاقی می‌افتد که نرخ باروری در سال ۹۸ به ۱.۷ فرزند به ازای هر زن رسیده و سال بعد هم این میزان کاهش یافته است.