دکتر مجتبی همتی‌فر رییس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک عنوان کرد: اساسنامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی جامعیت زیادی دارد و از نظر جامعیت تغییرات کودکی را از بدو تولد دیده است و همه مراکز مهدکودک‌ها و پیش دبستان‌ها را مدنظر قرار داده است.
11 شهریور 1399 مقام معظم رهبری در جمع مسئولان آموزش و پرورش درباره اهمیت دوران کودکی و لزوم ساماندهی مهدکودک‌ها نکات ارزنده‌ای بیان نمودند. پس از این بیانات، در ۲۵ آذر ۱۳۹۹
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به‌منظور ساماندهی امور مرتبط با تعلیم و تربیت دوره کودکی، تصویب کرد که تمامی امور مربوط به مهدهای کودک و سایر مراکز نگهداری کودکان اعم از صدور مجوز، برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت، تقویت استانداردها و ارزیابی به وزارت آموزش و پرورش محول شود و نهادی وابسته به وزارت آموزش و پرورش برای عهده‌دار شدن یکپارچه امور مرتبط با تعلیم و تربیت کودک تشکیل شود. بر این اساس در ۷ بهمن ۱۳۹۹، اساسنامه
«سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک» به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی رسید و ۲۶ اسفند ۱۳۹۹ برای اجرا ابلاغ شد و در ۱۳ مرداد ۱۴۰۰، این سازمان طی مراسمی با حضور وزیر آموزش و پرورش رسماً آغاز به‌کار کرد.
به این مناسبت
مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتگوی اختصاصی با
دکتر مجتبی همتی‌فر، رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک داشته است. همتی‌فر دکترای فلسفه تعلیم و تربیت از دانشگاه فردوسی مشهد دارد و مدیریت اندیشکده تعلیم و تربیت دالّ و تأسیس بنیاد تربیتی حیات را در کارنامه خود دارد. سابقه تدریس در دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان بخش دیگری از سوابق ایشان است. مشروح این مصاحبه تقدیم خوانندگان گرامی می شود:
مصوبه و اساسنامه سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک به لحاظ پاسخ به دغدغه مقام معظم رهبری یکی از رکورددارهاست، یعنی رهبری دغدغه ای را مطرح کردند و شورای عالی انقلاب در بازه ۷ ماهه اقدامات لازم را انجام داد و مصوبه تصویب شد و هم‌اکنون در حال تشکیل سازمان هستیم، خود این کار پیشرو بود و تصویب آن سرعت عمل ویژه‌ای داشت.
فلسفه تشکیل سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک چیست؟
همتی‌فر: چالشی مزمنی در کشور داشتیم که مسئله تعلیم و تربیت کودک بین تداخل کاری دستگاه‌ها رها شده بود، آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی در بخش‌هایی هم‌پوشانی و در بخش‌هایی تداخل داشتند، این امر باعث شده بود که موضوع تعلیم و تربیت به درستی دنبال نشود تا اینکه در ۱۱ شهریور ماه ۹۹ مقام معظم رهبری در سخنرانی که در جمع مسئولان آموزش و پرورش داشتند به این مسئله اشاره داشتند که مهدکودک‌ها رها هستند و آنطور که باید ساماندهی نشده و لازم است رویکرد و نگاه تربیتی نسبت به مهدکودک‌ها ساماندهی شود تا به جایگاه مورد نظر به دست آید.
البته این نکته پیشتر در بند 2 سیاست‌های کلی «ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور» در سال ۹۲ از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود که خدمات آموزشی و پرورشی از مهدکودک تا پیش دبستانی تا دانشگاه امور حاکمیتی است و در حوزه تعلیم و تربیت قرار می‌گیرد.
خود همین باعث شد برای یکپارچه کردن مجموع خدمات، شورای عالی انقلاب فرهنگی به میدان بیاید و مجموع مصوبات قبلی که در راستای امور تربیتی کودک که بهزیستی و آموزش و پرورش داشت را تجمیع کند و به وجهه تربیتی، آرمان جدیدی ببخشد تا نگاه ملی و فراگیر در مجموع دستگاه‌ها که در این حوزه مسئولیت دارند یکپارچه و مجموع مراکز را راهبری کند. بر این اساس ماده واحده تشکیل سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک در آبان ماه 1400 به تصویب رسید در اسفندماه هم ابلاغ شد و هم اکنون فرآیند شکل گیری سازمان در حال طی شدن است.
همتی‌فر: مصوبه شورا تا چه حد توانست مطالبات این حوزه را تامین و دغدغه های مقام معظم رهبری را مرتفع کند؟
همتی‌فر: اصل مصوبه و اساسنامه سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک به لحاظ پاسخ به دغدغه مقام معظم رهبری یکی از رکورددارهاست، یعنی رهبری دغدغه ای را مطرح کردند و شورای عالی انقلاب در بازه ۷ ماهه اقدامات لازم را انجام داد و مصوبه تصویب شد و هم‌اکنون در حال تشکیل سازمان هستیم، خود این کار پیشرو بود و تصویب آن سرعت عمل ویژه‌ای داشت.
اساسنامه جامعیت زیادی دارد و از نظر جامعیت تغییرات کودکی را از بدو تولد دیده است همه مراکز مهدکودک‌ها و پیش دبستان‌ها را مدنظر قرار داده است. حتی مراکزی را پیش بینی کرده که ساماندهی کمی و کیفی را نیز در نظر داشته باشد.
همه آنچه که در سه سال اول تولد کودک به والدین مربوط می‌شود نیز پیش بینی شده تا والدین آموزش‌های لازم را ببینند و توانمند شوند، بر این اساس همه موارد مربوط به زیست بوم کودک مورد توجه قرار گرفته، در این زمینه همه ملزوماتی که کودک به عنوان مصرف کننده به آنها توجه می‌کند مدنظر است که این امر یکی از ویژگی‌های قابل تامل اساسنامه است چرا در این چارچوب بازی‌ها، سرگرمی‌ها، محصولات فیزیکی، مکتوب، ورزشی، حقوق کودک، مسایل جسمی و روانی کودک دیده شده است.
مثلا در این زمینه کتاب کودک، انیمشن و اسباب بازی حوزه‌های است که کودک از آن خدمات دریافت می‌کند و در ماده ۶ اساسنامه آمده است؛ در واقع هر چه که به کودک مربوط است در فضای سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک گنجانده شده است.
همه این موارد نشان می‌دهد که اساسنامه جامعیت دارد. اما اینکه حمایت‌های جامع در اساسنامه دیده شده است؟ در پاسخ باید گفت که به نظر می‌رسد در جوانبی علی رغم تکالیف و ماموریت‌ها، اختیارات لازم به سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک داده نشده است.
نقش و انتظارات از دستگاه ها درباره این مصوبه چیست؟
همتی‌فر: سازمان ملی کودک رویکرد تنظیم گرانه و حاکمیتی دارد و در عین اینکه در دل وزارت آموزش و پرورش به عنوان سازمان مستقل پیش بینی شده، اما مجموعه وظایفش فراتر از وزارت آموزش و پرورش است و در سطحی بالاتر از آن و در سطح ملی دنبال می‌شود؛ چراکه در عنوان آن سازمان ملی قید شده است. بنابراین درست است که این سازمان در وزارت آموزش و پرورش متمرکز است اما دوران کودکی به آموزش و پرورش محدود نمی‌شود و دستگاه‌های نظیر وزارت ارشاد، صدا و سیما و بخش‌های دیگر آموزش و پرورش مثل معاونت ابتدایی و کانون پرورش فکری کودکان نهادهای مرتبط با کودک هستند. بر این اساس هر نهادی که به نحوی قرار است خدمتی به کودک ارایه کند چه مستقیم و غیرمستقیم باشد تنظیم‌گری آن با سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک است؛ این اختیار را هیات امنای سازمان پیش بینی کرده است. هیات امنا ۲۶ نفر عضو دارد که اعضای سه قوه، والدین، صاحبنظران، نمایندگان مهدکودک‌ها در کنار نمایندگان نهادهای حاکمیتی مثل صدا و سیما و حوزه‌های علمیه را شامل می‌شود.
همه آنچه که در سه سال اول تولد کودک به والدین مربوط می‌شود نیز پیش بینی شده تا والدین آموزش‌های لازم را ببینند و توانمند شوند، بر این اساس همه موارد مربوط به زیست بوم کودک مورد توجه قرار گرفته، در این زمینه همه ملزوماتی که کودک به عنوان مصرف کننده به آنها توجه می‌کند مدنظر است که این امر یکی از ویژگی‌های قابل تامل اساسنامه است چرا در این چارچوب بازی‌ها، سرگرمی‌ها، محصولات فیزیکی، مکتوب، ورزشی، حقوق کودک، مسایل جسمی و روانی کودک دیده شده است.
برای اجرایی سازی مصوبه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
همتی‌فر: ساختار برای اجرا باید بتواند الزامات خوبی داشته باشد، در گیرودارهای اداری کشور محدودیت‌هایی وجود دارد که از زمان ابلاغ مصوبه نتوانسته‌ایم از گیرودار اختلافات اداری و ساختارهای بروکراسی عبور کنیم. در حالی که در اساسنامه اینطور پیش بینی شده که ظرف سه ماه باید سازمان تشکیل می‌شد.
الان ۱۷ ماه گذشته و هنوز استقرار به درستی شکل نگرفته است. پس از تشکیل باید تعریف ساختار و جذب نیروهای متخصص متناسب با ماموریت‌ها، پیش‌بینی بودجه لازم متناسب با ماموریت‌ها صورت گیرد. روابط و تعامل با سازمان های دیگر نیز باید تعریف شود.
برخی اختلافات ناشی از نقش و نسبت سازمان با سایر نهادها از ابتدای تصویب اساسنامه وجود داشته که البته کوتاهی‌ها از سوی برخی نهادها مانند سازمان بهزیستی کشور اتفاق افتاده است. بر اساس مصوبه باید تا زمان استقرار سازمان و مراکزی که تاکنون خدمت رسانی می‌کردند، کارشان را ادامه می‌دادند، بدون اینکه مجوز جدید صادر شود، به محض اینکه اساسنامه ابلاغ شد سازمان بهزیستی مسئولیت خودش را تفویض کرد و آن قسمت را نپذیرفت و این امر سبب شد سازمانی که هنوز شکل نگرفته درگیر یک مسئله تصدی گرایانه و اجرایی شود و مسایل مهدکودک‌ها نظیر نیروی انسانی و مشکلات معیشتی مهدها و استانداردها و فضاها مورد بحث و مناقشه قرار گیرد. با کنارکشیدن غیرمسئولانه بهزیستی همگی این موارد بر دوش آموزش و پرورش قرار گرفت. این امر چالش‌هایی را پیش آورد که دوره استقرار سازمان را زمانبر کرد.
هر نهادی که به نحوی قرار است خدمتی به کودک ارایه کند چه مستقیم و غیرمستقیم باشد تنظیم‌گری آن با سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک است؛ این اختیار را هیات امنای سازمان پیش بینی کرده است.
یعنی در مسیر تشکیل سازمان هم موازی کاری‌ها بوده و هم حمایت‌ها کم است؟
همتی‌فر: کارها با اولویت لازم به دلیل کوتاهی هایی که نهادهای مسئول انجام دادند اتفاق نیفتاد، مثلا برای رفع این دغدغه‌ها به بودجه نیاز است. انگیزه مند کردن افراد نیز باید در دستور کار قرار گیرد، حمایت‌های لازم باید صورت گیرد، در مناطق عشایری نیز باید خدمات لازم ارایه شود، هم اکنون بودجه‌ها که به صورت پراکنده در سازمانهای مختلف وجود دارد که باید به صورت متمرکز وارد این سازمان شود. برخی فکر می‌کنند با ایجاد سازمان ملی کودک اداره امور مربوط به کودک پراکنده‌تر شده است در صورتی که این‌گونه نیست.
تاکنون چه اقداماتی درباره مدیریت مهدکودک‌ها شده است؟
همتی‌فر: بخشی از ۱۷ ماهی که از ابلاغ مصوبه اساسنامه سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک می‌گذرد در دوره کرونا بوده و بخش مهمی از مهدها تعطیل بودند. انتقال مهدها به آموزش و پرورش و اصلاح ساختارها گام بزرگی بود که در این ایام برداشته شد، حدود ۲۰ هزار مهدکودک داریم که به آموزش و پرورش متصل شدند. توانستیم بخش مهمی از این مهدکودک ها را برای خدمت رسانی به کودکانی که والدین شاغل دارند به کار گیریم. تدوین آیین نامه‌ها و شهریه‌ها و ضوابط بخش دیگری از اقدامات انجام شده در این دوران است.
در این ایام رویداد یارستان کودکستان که برای شناسایی و ارزشیابی محصولات فاخر مهدکودک به صورت ملی برگزار شد. همچنین تغییر عناوین مهدکودک‌ها و پیش دبستان‌ها با همکاری فرهنگستان علوم انجام شده و در آینده مهدکودک‌ها در سه سال اول به عنوان «کودکستان» خواهد بود.
امیدواریم به زودی نتایج ملموس تری برای کودکان والدین و مربیان و مدیران داشته باشیم.
تعلیم و تربیت کودک اگر جدی گرفته شود پایه و اساس پیشرفت و نظام تعلیم و تربیت است اگر دغدغه تحول و عدالت آموزشی داریم مسیرش از دوران کودکی می‌گذرد. امیدواریم بتوانیم با مشارکت نهادها خدمات با کیفیت تری را به مردم ارایه دهیم.
با تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
