کتاب سال قرآن 1399 که آیینه دار انعکاس فعالیت قرآنی دستگاه ها و نهادها است، به عنوان دومین تجربه در تدوین کتاب سال به شمار می رود و نسبت به نسخه پیشین آن در سال 1398 پیشرفت هایی از حیث کمّی و کیفی و ساختاری و محتوایی داشته است.
به گزارش دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی فرایند تدوین کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی ایران در سال 1399 از ابتدای سال 1400 شروع شد و پس از پیگیری از دستگاهها و نهادهای کشور و تأخیر در ارسال برخی گزارشها، فرایند جمع آوری داده ها تا آبان ماه به طول انجامید.
روند گردآوری و روش تحلیل و تجمیع گزارشها و تدوین کتاب با توجه به نکات و اصول زیر تعقیب شده و به سامان رسیده است:
- کتاب سال 99 متکفل معرفی اجمالی فعالیتهای قرآنی اجراشده توسط 61 دستگاه در این سال است. مسلماً حجم وسیعی از فعالیتهای قرآنی که هر سال در کشور انجام میشود به دلیل عدم ارائه گزارش در این کتاب منعکس نشده است.
- اهمّ تغییراتی که در گزارشهای اولیه ارسالی دستگاهها به منظور همگن سازی ادبیات اعمال شده عبارت است از:
- اصلاح و بازنویسی عناوین فعالیتها در موارد لازم
- ترکیب و تلفیق عناوین مشابه فعالیتها و بالتّبع تجمیع کمیت و اعتبار آنها
- اصلاح کمیت و حجم فعالیتها
- در این کتاب میزان مبالغ اعتبارات به میلیون ریال ذکر شده است.
- دستگاهها و نهادهای دولتی و عمومی از نظر فعالیت قرآنی به دو گروه قابل تقسیمند:
گروه اول دستگاههایی هستند که جامعه هدف آنها عموم مردم یا اقشاری از مردم هستند که الزاماً جزو کارکنان دستگاه محسوب نمیشوند. این دستگاهها عمدتاً دارای بخش قرآنی (ساختار) مستقل هستند که در سطح اداره، ادارهکل، مرکز، دفتر، معاونت یا سازمان قرآنی است.
گروه دوم دستگاههایی هستند که جامعه هدف آنها کارکنان دستگاه و حداکثر خانوادههای آنها هستند. این دستگاهها عمدتاً فاقد بخش قرآنی (ساختار) مستقل هستند و فعالیتهای قرآنی آنها حداکثر توسط بخشهای آموزشی، روابط عمومی و حداکثر بخشهای فرهنگی صورت میگیرند.
- از بین 14 دستگاه گروه اول، 12 دستگاه گزارش سال 99 خود را ارائه کردند و از بین دستگاههای گروه دوم 49 دستگاه گزارش ارائه کردند.
کتاب سال 99 در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول به ارائه عملکرد قرآنی دستگاهها پرداخته که در قسمت اول کارنامه نهادهای تخصصی امور قرآنی و در قسمت دوم کارنامه نهادهای غیر تخصصی قرآنی ذکر شده است.
بخش دوم با بررسی و تحلیل عملکرد بخش قبلی متوجه گونهشناسی و طبقه بندی فعالیتها در چهار حوزه آموزش قرآن، پژوهش قرآنی، تبلیغ و ترویج قرآن و فعالیتهای چند حوزه ای و مدیریتی و در مرحله بعد تحلیل و سنجش آنها شده است.
از آنجایی که دریافت گزارش از دستگاهها از سال 1400 به صورت مکانیزه و از طریق سامانه جامع نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی (رصد) به آدرس:
rasad.sccr.ir انجام خواهد شد، امیدواریم از سال آینده شاهد رشد کمی و کیفی گزارشها، تسهیل و تسریع در فرایند گزارشدهی و دقت بیشتر در تنظیم گزارشها از سوی دستگاهها باشیم.
مضاف بر اینکه در کتاب سال 1400 علاوه بر انعکاس گزارش و تحلیل عملکرد قرآنی دستگاهها، نتایج پیمایش ملی سنجش شاخصهای توسعه فرهنگ قرآنی هم ارائه خواهد شد.
در این مجال از دستگاههایی که نسبت به ارسال گزارش همکاری کرده اند، همچنین از پیگیری همکاران محترم دبیرخانه برای دریافت گزارش دستگاهها و نیز تلاش ایشان در تنظیم و تحلیل داده های دریافتی سپاسگزاری میشود.
امید آنکه این کتاب به منزله گام اساسی و زیربنایی در همافزایی و هم آهنگی فعالیتهای قرآنی کشور و به عنوان پایه برنامه ریزی راهبردی و سیاستگذاری امور قرآنی مورد استفاده و مبنای تصمیم پژوهی های آتی قرار گیرد.
اهم نتایج به دست آمده کتاب سال قرآن 1399
جدول کلی فعالیتهای گزارش شده در حوزه آموزش عمومی قرآن
سنجه |
مقدار |
اعتبار |
دوره آموزشی |
145471 |
465806 |
نفر حفظ 30 جزء |
60476 |
|
اعطای مدرک |
38821 |
5984 |
حمایت |
2544 |
39660 |
جلسات خانگی |
3821 |
2500 |
جلسه تفسیر |
1174 |
228 |
نشست |
634 |
|
نفر حفظ سوره |
498 |
|
ایجاد ساختار |
85 |
|
نشر محتوای مجازی |
32 |
1765 |
تولید محتوا |
28 |
|
اثر |
14 |
1300 |
سامانه |
1 |
3000 |
نظارت |
1 |
|
آزمون |
1 |
1000 |
تعداد دوره های آموزشی قرآنی دستگاهها
فعالیت های گزارش شده در حوزه حفظ قرآن
سنجه |
مقدار |
اعتبار- میلیون ریال |
تعداد دوره آموزشی تربیت حافظ |
92463 |
53964 |
نفر جزء حفظ |
1814268 |
|
نفر حفظ سوره |
498 |
|
جلسات خانگی و تفسیر قرآن
حوزه آموزش عالی قرآنی
برنامه های حوزه آموزش عالی قرآنی که به صورت گسترده و فراگیر برگزار میشود، مسئولیت اصلی تربیت نیروی انسانی نظام توسعه فرهنگ قرآنی را بر عهده دارد. حجم گسترده برنامههای آموزش عالی قرآنی توسط وزارت علوم و ذیل دانشکدهها و گروههای علوم قرآن و حدیث انجام میشود. متأسفانه برای سال 99 علیرغم پیگیری مکرر از وزارت علوم، گزارشی از این بابت ارائه نشد.
ذیلاً برخی برنامه های حوزه آموزش عالی قرآنی با محوریت وضعیت آموزش عالی قرآنی، اعطای مدارک تخصصی، دوره های آموزش تربیت مربی و نشستهای تخصصی ارائه میشود.
در سال 99، تعداد 4554 مدرک تخصصی قرآنی توسط دستگاههای مختلف اعطا شده که مهمترین آنها، اعطای مدرک به حافظان، قاریان، مدرسان و دوره های تربیت مربی میباشد.
حوزه پژوهشهای قرآنی
هر ساله حجم انبوه پژوهش قرآنی خصوصاً توسط نهادهای دانشگاهی و حوزوی انجام میشود که در این مجموعه صرفاً پژوهشهایی منعکس شده که به دبیرخانه ارسال شده اند. تعداد گسترده ای پایان نامه، پژوهش و مطالعه قرآنی توسط نهادهای حوزوی و دانشگاهی و سایر مراکز پژوهشی کشور انجام میشود که تنها بخشی از آنها در این کتاب ارائه شده است. امید است در سالهای آتی به منظور در اختیار قرار دادن اطلاعات جامع، با اهتمام نهادهای مذکور، گزارش کامل تری از پژوهش های قرآنی کشور ارائه شود.
برای سال 99، انجام 833 مطالعه قرآنی، برگزاری 605 نشست تخصصی، ایجاد 22 ساختاری پژوهشی، انتشار 20 شماره نشریه پژوهشی، ده مورد مشارکت بین دستگاهی و راهاندازی 8 سامانه پژوهشی به عنوان مهمترین برنامه های پژوهشی ارائه شده است.
حوزه تبلیغ و ترویج قرآن
فعالیتهای تبلیغی ترویجی قرآنی از نظر تنوع فعالیت، متنوع ترین حوزه فعالیتهای قرآنی به شمار میرود و حجم وسیعی از فعالیتهای قرآنی نهادها و دستگاهها به این حوزه اختصاص دارد. برگزاری مسابقات قرآنی، نمایشگاه قف محافل قرآنی و برنامههای قرآنی رادیویی تلویزیونی برخی از مهمترین برنامه های قرآنی این حوزه به شمار میروند.
حدود 2 میلیون ختم قرآن، تولید حدود 2 میلیون دقیقه برنامه رادیویی تلویزیونی قرآنی، 700 هزار مورد توزیع و نشر مصحف و کتب قرآنی، تولید تقریباً 98 هزار خبر قرآنی، برگزاری بیش از 82 هزار محفل قرآنی، تولید بیش از 4700 اثر قرآنی، بیش از 3700 مورد تبلیغات محیطی، برگزاری بیش از 1800 مسابقه قرآنی، برگزاری بیش از 1200 نشست قرآنی، برپایی 254 نمایشگاه قرآنی و 24 جشنواره قرآنی برخی از مهمترین برنامه تبلیغی ترویجی قرآنی سال 1399 به شمار میروند.
جدول کلی فعالیتهای گزارش شده در حوزه تبلیغ و ترویج قرآن
تعداد عنوان فعالیت در حوزه های تخصصی
از مجموع 1033 عنوان برنامه گزارش شده دستگاهها و نهادهای کشور، 624 عنوان برنامه، معادل 60 درصد کل برنامه ها از جنس حوزه تبلیغی ترویجی قرآنی بودهاند. تعداد 229 عنوان برنامه برابر با 22 درصد کل برنامه ها در حوزه آموزش عمومی قرآن گزارش شده اند.
109 عنوان برنامه معادل 11 درصد برنامه ها از جنس حوزه پژوهشهای قرآنی بوده اند و 39 برنامه نیز به میزان 4 درصد در حوزه آموزش عالی قرآنی اجرا شده اند و نهایتاً 32 برنامه به اندازه 3 درصد کل برنامه ها در حوزه مدیریت امور قرآنی کشور انجام شده اند.
فعالیتهای برجسته و شاخص
دریافت متن کامل کتاب سال قرآن 1399