کد خبر:9813 تاریخ انتشار: شــنـبـه ، 21 دی سال 1398 ساعت 15:19:0
گزارش نشست بررسی و رونمایی از کتاب تاریخ مصور آمریکا
نشست بررسی و رونمایی از کتاب تاریخ مصور آمریکا نوشته دکتر فاطمه شفیعی سروستانی، روز یک‌شنبه 15 دی 1398در تالار حنانة دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.
سخنرانان این نشست عبارت بودند از دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان، دکتر محمدکاظم سجادپور، استاد دانشکده روابط بین‌الملل و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، دکتر محمد مرندی، مدیرگروه مطالعات آمریکای شمالی.
دکتر عاملی، سخنان خود را با یاد از سردار شهید سلیمانی آغاز کرد و افزود: «سردار شهید سلیمانی الگوواره‌های خوب‌زیستن و برای خدا زندگی‌کردن را به نمایش می‌گذارد. سردار سلیمانی سردار تأمین امنیت، سلامت و صلح برای جمهوری اسلامی ایران و منطقه غرب آسیا و جهان بود و در آینده مردم اروپا و آمریکا فهم دقیق‌تری از این سردار بزرگ پیدا خواهند کرد. ایشان نه‌تنها امنیت را برای جامعه مسلمانان تأمین کرد، بلکه امروز اروپا و آمریکا نیز برای از میان رفتن داعش و خطراتی که داعش در اروپا و آمریکا در حال ایجاد بود، وامدار سردار سلیمانی‌اند. متأسفانه، اروپا و آمریکا این بعد مبارزه با ظلم و اغتشاش و تروریسم را کمتر درک کرده‌اند. در آینده برای ترور این انسان بزرگ خود را ملامت خواهند کرد. سردار سلیمانی جنگی انسانی و الهی را ترسیم کرد که در جهان بی‌سابقه است. ایشان در تکنیک و روش جنگ خود به حداقل خسارت انسانی در جنگ و تأمین سلامت انسان‌ها توجه داشت. قبل از جنگ فلوجه در عراق- با وجود تسلط کامل بر منطقه و امکان مقابله فراگیر- به دشمنان برای اصلاح خود و خسارت کمتر مهلت داد. اگر پای سخنان مردمان سوریه، یمن، لبنان و عراق بنشینیم، این سردار بزرگ الهی پای سخن این نسل در دوران غریبی و مظلومی نشست و شرایط تأمین سلامت آنان را فراهم آورد.»
رئیس دانشکده مطالعات جهان، با این مقدمه، کتاب تاریخ مصور آمریکا را در مسیر فهم درست از جهان عنوان کرد. وی ایهام واژه «مصور» را در عنوان این کتاب چنین تبیین کرد: «با آنکه عکس و اینفوگرافی‌های کتاب چشمگیر است، مصور به‌معنای تصویری بودن صرف کتاب نیست، بلکه منظور تلاش مؤلف برای نزدیک‌شدن به واقعیت است. و مراد بیان و تحلیل روایی در بازنمود واقعیت از تصویر تاریخی آمریکاست.»
با توجه به رویکردهای مختلف در نگارش تاریخ- از جمله یک‌جانبه‌نگری، بازنمایی با توجه به دیدگاه‌های ایدئولوژیکی و جامع نبودن آن- در این کتاب تلاش خوبی شده است تا این تاریخ کوتاه و در عین حال گسترده بیان شود. این استاد مطالعات آمریکا ضمن انتقاد از اینکه در بررسی تاریخ آمریکا نگاه استثناگرایی آمریکایی بر مطالعات آمریکاشناسی غالب است و تاریخ آمریکا را از زمان کشف کریستوف کلمب بیان می‌دارند که انگلیسی‌ها وارد آمریکا شدند و سیزده منطقه مستعمره خود را به‌دست می‌آوردند، افزود: «تاریخ آمریکا به 11هزار سال پیش بازمی‌گردد. تمدن آمریکایی و تمدن بومیان آمریکایی شکل‌گرفته در این دوران نادیده گرفته شده است. در این کتاب تلاش شده است این تصویر تا حدودی معرفی شود، گرچه تمرکز اثر بر 1442 تا 2016 به لحاظ روایت تاریخی ولی به‌لحاظ بیان موضوعات تا 2018 است.» دکتر عاملی آمریکا را کشوری با بیشترین بدهی خطاب کرد که میزان بدهی آن به روایتی 06/23 تریلیون دلار و به روایتی با بدهی بخش خصوصی و دولتی 70 تریلیون دلار است؛ بدهی آمریکا با توجه به تولید ناخالص ملی حدود 80 درصد است.
دکتر عاملی در باب مزیت‌های کتاب به سه نکته کلیدی اشاره داشت. نخست آنکه این تاریخ مصور ظرفیت نگاه فراگیر به آمریکا را داراست و یکی از جامع‌ترین کتاب‌های فارسی برای انعکاس فراگیر تاریخ این کشور است. تألیف این کتاب پنج سال به‌طول انجامیده و مؤلف بیش از 4000 منبع را بررسی کرده است. این کتاب از این منظر صرف کتابی تاریخی نیست، بلکه موضوعی نیز هست، و به موضوعاتی از جمله شبه‌نظامی‌گرایی، میهن‌پرستی، سیر تکامل نخبگان آمریکا، بورس آمریکا، و نظام پارلمانی آمریکا پرداخته است؛ لذا کتاب ابعاد مختلف باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و روابط بین‌الملل را شامل می‌شود.
مزیت دوم کتاب تفسیر متن در زمینه است و افزود: «وقایع تاریخی مرجعیت‌ها و موضوعیت‌های خاصی می‌یابد. برای مثال، در مورد زندان‌های آمریکا چه در داخل و چه در خارج از آمریکا، و ترورها و جنگ‌های آمریکا پوشش دقیقی در کتاب شده است. تصویب استفاده از پهباد برای ترور که سردار را نیز با آن شهید کردند به 2002 و دوران بوش و بعد از حادثه 11 سپتامبر بازمی‌گردد که در این کتاب به آن اشاره شده است. در جنگ های پهبادی باعث کشتار بسیار در افغانستان، یمن، عراق و سوریه شده است.»
مزیت سوم توجه به سنت نگاه انتقادی به آمریکا در دنیاست. دکتر عاملی ضمن ابراز تأسف از شکل‌نگرفتن سنت اسلامی در نقد و بحث در خصوص فاصله جامعه آمریکایی با جامعه اسلامی و دکترین‌های اسلامی، نگاه واقع‌گرایانه اثر را در بررسی تاریخ انتقادی آمریکا ستود. وی از دو رویکرد لیبرال و انتقادی در مطالعات آمریکا سخن گفت و اینکه در نقد یک نگاه به وضعیت موجود است و یک نگاه به وضعیت مطلوب، لذا جای نگاه سوم انتقادی به آمریکا که بر گرفته از اندیشه اسلامی است، خالیست.
ادامه سخنان این استاد مطالعات آمریکا به دو موضوع آمریکاشناسی در ایران و آمریکاشناسی جدید اختصاص داشت.
در سنت آمریکاشناسی در ایران به مقاله خود در سال 1390 در مجله مطالعات جهان، دوره 1 شماره 1 با عنوان «قلمروهای آمریکاشناسی و رویکرد ایرانی به آمریکاشناسی: نگاه پارادایمی جدید» اشاره کرد. در این مقاله مروری در بررسی مطالعات آمریکاشناسی در ایران، به نخستین کتاب ثبت‌شده سفرنامه از تهران تا نیویورک نوشته عبدالله بهرامی (1304)، تاریخ جمهوری متحده آمریکا، نوشته نجف‌قلی معزی (1306) و دیگر آثار ترجمه‌ای و تألیفی منتشرشده به فارسی در جدولی اشاره شده است. در مرور آثار منتشرشده درباره آمریکا در ایران در قبل و پس از انقلاب، کتاب‌های پیش از انقلاب را عمدتاً تاریخ‌نگاری، دارای ابعاد اقتصادی یا روابط بین‌الملل و سفرنامه خواند. پس از انقلاب، ابعاد انتقادی در آثار پررنگ شده است و افزود: «در مسیر آمریکاشناسی باید توجه داشت که آمریکاشناسی در کشورهای راهبردی معطوف به منافع ملی است. برای مثال آمریکاشناسی روسیه عمدتاً ناظر بر بودجه، ارتش و قدرت‌های جایگزین آمریکاست.»
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در بحث مطالعات که ناشی از ظهور فنآوری های جدید و ملاحظات مطالعات ایرانی آمریکاست به مطالعات انتقادی آمریکای جدید اشاره کرد و پنج لایه مهم آمریکا شناسی جدید را از هم متمایز کرد: 1) آمریکای جنگ (راهبردها و راه‌های شناختی)، 2) آمریکای فناوری‌های جدید (ریشه در ارتش آمریکا؛ تجدید نگاه دنیا با مدیریت حکمرانی در فضای مجازی ملی)، 3) آمریکای نهادهای اقتصادی و مدیریت نهادی در جهان، 4) آمریکای علم و فناوری (جذب نخبگان جهان)، و 5) آمریکای برخاسته از دیگری‌هراسی. وی افزود: «آمریکا به‌دنبال اثبات عظمت خود در دنیاست تا میان خود و باقی جهان با ایجاد فاصله، فضای برتر خود را نشان دهد و اینکه طی کردن این فاصله برای رسیدن به آمریکا برای دیگران امکان‌پذیر نیست. آمریکا با 800 پایگاه نظامی در جهان، از همین نقطه آسیب‌پذیر و تهدیدی برای خود است. آمریکاییان در دیگری‌هراسی، روس‌هراسی، ژاپن‌هراسی و ایران‌هراسی درصدد اثبات خودشکوفایی آمریکایی‌اند.»
بیان دو ظرفیت آمریکا که می‌توان با آن ارتباطات گسترده برقرار کرد دیگر بخش سخنان این استاد آمریکاشناس بود: ظرفیت فرهنگ مخالفت (ارتباطات مردمی با آن عرصه‌ای که مخالف وضعیت موجود در جامعه آمریکاست)؛ و دانشگاه‌های علم و فناوری آمریکا (گرچه این حوزه معطوف به منابع آمریکا و در ارتباط با بنیه نظامی آمریکاست، می‌توان جایگاه قدرت‌مند ایران را به بروز رساند).
دکتر عاملی از دکتر شفیعی به‌دلیل کار پژوهشی ارزش‌مندی که انجام داده است و از ناشر کتاب که با تصویرسازی، اینفوگرافی و چیدمان شایسته متنی علمی سبب بروز اهمیت نگارش این کتاب شده است قدردانی کرد و خواستار انتشار نسخه‌های ارزان‌تر این اثر شد.