|
کد خبر:6411 تاریخ انتشار: یـک شنبه ، 24 شهریور سال 1398 ساعت 16:51:0
|
دوری دانش‌آموزان از هویت دینی و ملی با محتواهای ترجمه‌ای خارج از تمدن اسلام و ایران |
پژوهش «تدوین و ورود مطالب درسی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران به کتب درسی مقاطع ابتدایی تا پیش‌دانشگاهی»؛ به کوشش افشین شهرامی(مجری طرح) در سال1394 انجام شده و با تلاش دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد. |
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، تربیت نیروی انسانی شایسته و کارآمد در کشور در عرصه‌های گوناگون و دستیابی به آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی همچون احیای تمدن عظیم اسلامی، رقابت با سایر ملل در زمینه‌های علمی و آمادگی برای برقراری عدالت جهانی ازجمله زیر ساخت‌های حیاتی جهت پیشرفت همه جانبه کشوراست و آموزش و پرورش مهمترین نهادی است که برنامه‌ریزی آموزش‌های پایه نیروی انسانی را بر عهده دارد.
در پی دغدغه‌های مختلفی که منجر به تشکیل کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی گردید، با مدنظر داشتن گروه سنی دانش‌آموزان (در تمامی مقاطع تحصیلی) اقدام به تولید دانش با محوریت معرفی آراء، افکار و دستاوردهای تمدن عظیم اسلامی شده است.
لذا، مسئله اصلی طرح شده در این پژوهش چگونگی ورود موضوعات و مبادی مربوط به فرهنگ و تمدن اسلام و ایران در کتاب‌های درسی (در سطوح مختلف) به منظور آشنایی دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی کشور با گذشته تمدنی و فرهنگی خود و هویت‌بخشی به آنان بوده است.
مهمترین سؤالات مطرح شده در این پژوهش به شرح زیر است:
الف. مهمترین راهکار دفاع در مقابل تهاجم فرهنگی چیست،
ب. مخاطبان اصلی تهاجم فرهنگی دشمن چه کسانی هستند،
ج. آیا می‌توان راهکاری طراحی کرد که دفاع در مقابل تهاجم فرهنگی را در همه سطوح، لایه‌ها و مخاطبان انجام دهد یا این که براساس دغدغه مخاطب‌شناسی لازم است براساس نوع و طبقه هدف، راهکاری اندیشیده شود.
روش کار در این پژوهش، کتابخانه‌ای است و با استفاده از منابع موجود در چند کتابخانه مهم تهران (شامل کتابخانه ملی،کتابخانه مجلس شورای اسلامی،کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران) داده‌ها استخراج و سپس دسته‌بندی شده است، همچنین پیمایش مربوط به استخراج فهرستی از کتاب‌های درسی سال‌های تحصیلی در کشور نیز بر اساس کتاب‌هایی که در کتابخانه مرکزی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی وزارت آموزش و پرورش نگهداری می‌شوند، انجام شده است.
جامعه آماری، دانشمندان تمدن اسلامی و دستاوردهای آنان بوده است.
همچنین بیان شده است، درجریان تهیه پژوهش حاضر دایرةالمعارف‌ها یکی از بهترین و ایده‌آل‌ترین ابزار و منابع بوده‌اند.
برخی از مهمترین یافته‌های این پژوهش به شرح زیر است:
مطالعات صورت گرفته در جریان این پژوهش نشان نشان داده است که خوشبختانه ادبیات علمی بسیار قوی وجود دارد (به زبان فارسی) و لذا، می‌توان گفت در شکل کلی زیربناهای خوبی برای ارائه فهرستی از اندیشمندان تمدن اسلامی تهیه شده و اکنون باید انتظار داشت حرکت‌های تکمیلی تهیه چنین فهرست‌هایی، به دست آوردن فهرست‌های موضوعی از اندیشمندان تمدن اسلامی باشد.
همچنین اطلاعات این پژوهش تأکید دارد تا فهرستی از این افراد نیز (با تأکید بر شاخه‌های موضوعی) تهیه شود:
الف. فهرستی از فلاسفه و منطقیون تمدن اسلامی،
ب. فهرستی از هنرمندان شاخه‌های مختلف هنری (مثل نقاشی، خوشنویسی و مانند آن)،
ج. فهرستی از جنگاوران و سپاهیان تمدن اسلامی،
د. فهرستی از مهمترین متصوفه و عارفان تمدن اسلامی،
ه. فهرستی از مهمترین سفرنامه‌نویسان و گردشگران تمدن اسلامی.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، یکی از راه‌های هویت‌دهی به دانش‌آموزان ایرانی ورود مطالب متضمن معرفی نقش پیشینیان آنان در راه گسترش تمدن بشری است، باید گفت فارغ از دغدغۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی که منشأ تأسیس کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران در این دبیرخانه شد و فارغ از اینکه اولیای امور در وزرات آموزش و پرورش نیز به طور دائم چنین دغدغه‌ای دارند، گسترش فضای مجازی در کشور و احاطه شدن دانش‌آموزان با انواع دستاوردهای چندرسانه‌ای که بسیاری از محتویات آنها ترجمه بود و بر این اساس در حال و هوا و روی هم رفته در بستری خارج از تمدن ایران اسلامی تولید شده‌اند به شدت دانش‌آموز امروز ایرانی را از هویت دینی و ملی خویش دور کرده است.
با کمی دقت بر تمامی جنبه‌های احاطه‌کننده دانش‌آموز ایرانی در زندگی روزمره (از قهرمان‌های فیلم‌های کارتونی، تا نشانه‌ها و علائم چاپ شده بر روی البسه و پیراهن‌ها و حتی بر روی مداد و دفتر و دیگر وسایل تحریر) می‌توان نشانه‌هایی از این القای فرهنگ غیربومی را دید. در عین حال، قابل توجه است که بررسی کتاب‌های درسی یک سال تحصیلی منتشر شده در کشورمان نشان داده است که خوشبختانه کتاب‌های درسی از این بلیه به شدت خالی هستند و حتی در جزئی‌ترین صورت‌ها نیز ردپایی در کتاب‌های درسی کشورمان دیده نشده و این کتاب‌ها از مؤلفه‌های غیرایرانی- غیراسلامی خالی هستند.
لازم به ذکر است،گذشته از اینکه نگاه و رویکرد سلبی، باعث ایجاد خلاء فکری در میان دانش‌آموزان خواهد شد، ضروری است خوراک مناسب فکری و فرهنگی مناسبی با رویکرد هویت دینی و ملی در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد.
همچنین در ادامه نتایج این پژوهش آمده است، استفاده از تاریخ برای القای هویت ملی یکی از دغدغه‌های مهم همه کشورهای جهان و از آن میان کشورهایی که دغدغه هویت ملی دارند است. بر این اساس همواره شاهد هستیم کوشش‌هایی برای مصادره اندیشمندان یک کشور از سوی کشور دیگری انجام شده و باعث ایجاد بحث‌ها و گفتگوهای متعدد شده و نگاه به تاریخ برای کشورهایی که در آنها تاریخ ملی به عنوان جریانی دائم وجود دارد (مانند کشور ایران) همواره باعث ایجاد هویت گردیده است و به روایت دیگر بحث تاریخ همواه بحث هویتی است.
بر اساس دو رکن طرح شده: یکی، جلوگیری از ایجاد خلاء فکری و هویتی برای دانش‌آموزان از طریق بحث‌های سلبی و دوم، استفاده از دانش تاریخ برای احراز هویت‌های ملی و دینی برای دانش‌آموزان ایرانی به نظر می‌رسد می‌توان گام‌هایی برای تدبیر تولید نوعی هویت دینی- ملی برای دانش‌آموزان ایرانی برداشت. به ویژه این موضوع آنجا اهمیت پیدا می‌کند که باید به دانش‌آموزان ایرانی یاد داد فقط تعداد محدودی تمدن توانسته‌اند در طول تاریخ حیات بشر قوام تمدنی داشته و از حوادث روزگار نابود نشوند.
همچنین، لازم است به دانش‌آموزان ایرانی یاد داد رشدی که امروز بشر بدان رسیده و رفاه نسبی که امروزه برای بشر به ارمغان آمده نه در پی حوادث خلق‌الساعه، بلکه در پی سال‌ها و قرن‌ها ممارست و پیوستگی دانش پدید آمده است. به روایت دیگر، دانش یک پدیده خطی است که در طول زمان رشد کرده و به سطح امروز رسیده است و دانش‌آموز ایرانی از طریق ورود مطالب درسی مربوط به تمدن ایرانی اسلامی به کتاب‌های درسی درخواهد یافت پیشینیان او در راه گسترش دانش جهانی و رسیدن بشر به سطح دانش فعلی چه نقشی داشته‌اند.
این پژوهش ادامه می‌دهد، استعداد کتاب‌های درسی کشورمان بیانگر این است که؛
الف. امکان بحث چنین مسائلی در کتاب‌های درسی، تقریباً در همه کتاب‌های درسی (فارغ از موضوع) و از سال سوم ابتدایی تا پایان تحصیلات متوسطه وجود دارد،
ب. بررسی‌ها نشان داده است، در رشته‌های علوم انسانی، امکان به بحث گذاشته شدن مسائل نظری مربوط به تمدن اسلامی کاملاً وجود دارد. در حالی که در رشته‌های مهندسی و ریاضی، راه حل طرح چنین مسائلی استفاده از موارد ملموس و طرح مسائل تخصصی ریاضی و فنی (با رویکرد تاریخی) است،
ج. ظرفیت کتاب‌های درس تاریخ در سال‌های تحصیلی مختلف یکی از بهترین بسترهای طرح چنین مسائلی و از دید تاریخی است. چرا که تقریباً همه دانش‌آموزان ایرانی از سال چهارم ابتدایی به بعد درس تاریخ را در برنامه آموزشی خود دارند.
ه. پیشنهاد شده،گروه‌های تخصصی مربوط به هر رشته- موضوع و با همکاری دانشگاه‌ها به طور تخصصی اقدام به تولید موضوع‌های مربوط به تمدن اسلامی برای ورود آنها به کتب درسی کنند.
در نهایت باید گفت چون مجموعه کتب درسی کشورمان در سطح دوم دبیرستان (دوره دوم دبیرستان) به طور جدی از سوی دانش‌آموزان برای پشت سر گذاشتن کنکور و ورود به دانشگاه‌ها به طور جدی مورد مطالعه قرار گرفته است، ورود مطالب درسی به شکل تخصصی و موضوعی در این گونه کتب باعث خواهد شد مطلب مربوط به تمدن اسلامی به طور جدی و حافظه‌محور از سوی دانش‌آموزان مورد مطالعه قرار گیرد.
فایل پژوهش مذکور را می‌تونید از اینجا دانلود کنید:
|