جبارعلی ذاکری متولد سال 1349 در شهرستان سردرود و دارای مدرک دکترای تخصصی مهندسی عمران سازههای ریلی دانشگاه جیائوتونگ پکن - چین، کارشناسی ارشد مهندسی عمران - سازه دانشگاه تبریز - و کارشناسی مهندسی عمران دانشگاه تبریز - است.
وی عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی راه آهن دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه استادی بوده و تاکنون راهنمایی و مشاوره بیش از 80 رساله دکترای تخصصی و پایان نامه کارشناسی ارشد را برعهده داشته و چاپ بیش از 95 مقاله علمی، پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و بینالمللی و حدود 110 مقاله در همایش ها و کنفرانسهای بین المللی ارائه کرده است.
سطح آموزشی بالا از یک سو و داشتن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی پیشرفته از سویی دیگر به خصوص در رشتههای مهندسی عمران، مواد و متالورژی و مکانیک باعث شده تا وجهه صنعتی این دانشگاه پررنگتر شود و دانشآموختگان آن بتوانند به سرعت جذب واحدهای صنعتی ایران شوند؛ همچنین اخیراً پروژههای نوینی همچون طراحی ماهواره ملی نوید و ظفر علم و صنعت و پروژه سپر ملی دفاع سایبری در مرکز ملی دفاع سایبریکشور همچنین طراحی موتور هواپیماهای جت و طراحی پلتفرم ملی خودرو کلاس B از طرح ها و برنامههای ملی و ویژه این دانشگاه محسوب میشوند.
برای آشنایی بیشتر با فعالیتهای دانشگاه علم و صنعت ایران ساعاتی را با جبار علی ذاکری سپری کردیم که از دغدغهها و برنامههای این دانشگاه برای ما صحبت کرد.
بازنگری بر خدمات تاریخ 90 ساله دانشگاه
فارس: در آستانه نودمین سالگرد تاسیس دانشگاه علم و صنعت هستیم برای برگزاری این مراسم چه برنامههایی را تدارک دیدهاید؟
ذاکری: طبق اسنادی که داریم امسال نودمین سالگرد دانشگاه علم و صنعت خواهد بود و ما هم اواخر سال برای بزرگداشت نودمین سال تاسیس دانشگاه و خدماتی که در طول 90 سال به جامعه ارائه شده بزرگداشتی در دانشگاه علم و صنعت خواهیم داشت.
برنامه اصلیمان این است که از دانشآموختگان قدیمی دانشگاه علم و صنعت برای تبیین جایگاه دانشگاه در دورههای گذشته استفاده و از طرفی از رؤسایی که در قید حیات هستند تقدیر کنیم که این رؤسا بازخاطراتی از دوران مسئولیت و خدمتیشان برایمان ارائه کنند؛ البته همه اینها به خاطر این است که واقعاً یک بازنگری یا یک مروری بر خدماتی که در طول تاریخ 90 ساله دانشگاه شده است، داشته باشیم و نقاط قوت و ضعفی که دانشگاه علم و صنعت در طول این 90 سال داشته، بررسی شود و امیدواریم پیشنهاداتی هم از طرف خبرگان کار در این زمینه بشنویم تا در برنامه راهبردی آتی دانشگاه مدنظر قرار بگیرد.
* امسال 2 مرکز نوآوری دیگر راهاندازی میشود
فارس: دانشگاهها از مرحله نسل دومی گذشته و وارد نسل سوم میشوند، دانشگاه علم و صنعت با توجه به جایگاهی که در کشور دارد برای این مورد چه برنامهای را در نظر گرفته است؟
ذاکری: ما از سال گذشته فعال کردن مراکز نوآوری در دانشگاه علم و صنعت را در برنامهمان قرار دادهایم؛ نخستین مرکز نوآوری را در آذرماه سال گذشته در دانشگاه افتتاح کردیم و مورد بهرهبرداری قرار دادیم. امسال امیدوارم 2 مرکز نوآوری دیگر راهاندازی شود که شرکتهای درواقع فناوری که عموماً از دانشآموختگان دانشگاه باشند در این مراکز فعال شوند و ما خوشبختانه امروز شاهد یک رونمایی از همین جنس فعالیتها بودیم و درواقع این فعالیت را نتیجه هماهنگیها و همفکریهای درواقع یک سال گذشته دانشگاه میدانیم.
ما سال گذشته با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری صندوق خطرپذیر سرمایهگذاری خطرپذیر علم و صنعت را در واقع فعال کردیم و این صندوق عملاً برای حمایت از تولید و تجاریسازی فناوریهایی که در دانشگاه درواقع توسط محققان، دانشآموختگان و اساتیدیمان عرضه میشود و به نوعی کمک کنند به تولید تجاری آنها یعنی پایلوتی را در آزمایشگاه، در کارگاههای دانشگاه اجرا میکنند تستهایی را انجام میدهند اگر به نتیجه رسید طبیعتاً بایستی سرمایهگذاری رشد یابد. این صندوق شکلگرفته و امروز هم شاهد آن بودیم یکی از حمایتهای این صندوق رونمایی شد و امیدوارم که این روال ادامه پیدا کند و از طرفی شرکتهای دانشبنیان یا شرکتهای مراکز رشد فناوریمان به محصولی رسیدند و نیاز به سرمایهگذاری دارند که از طریق این صندوق حمایت می شوند و ما شاهد تولید انبوه آنها خواهیم بود.
فارس: پس می توان گفت شرکت های دانش بنیان دانشگاه را به سمت دانشگاه نسل سوم هدایت می کند؟
ذاکری: بله ، اقداماتی که در سؤال قبلی اشاره شد در واقع گامهایی است که فکر میکنیم برای رسیدن به دانشگاههای نسل سوم لازم داریم که هم موضوع نوآوری در آن هست و کارآفرینی درونش هست یعنی انتظار داریم که با فعال شدن این شرکتها بخشی از دانشآموختگانمان در این مراکز فعال باشند و بتوانند از علم خودشان، از اندوخته خودشان در راستای درواقع اهدافی که برای دانشگاه دیده شده، برای آن شرکتها دیده شده گام بردارند.
* شتاب خوبی برای افزایش شرکتهای مرکز رشد داریم
فارس: آیا دانشگاه در مسیر تبدیل شدن به دانشگاه نسل سوم سرعت خوبی دارد؟
ذاکری: من به نکتهای هم اشاره کنم، البته شاید در صحبتهای قبلی هم گفته باشم ولی واقعاً شتاب خوبی برای افزایش شرکتهای مرکز رشد را دادیم، حمایتهای خوبی از شرکتهای کوچکتر و نوپایی که توسط همکارانمان، توسط دانشجویانمان شکل داده شده انجام دادیم. در سال گذشته از 21 مرکز رشد به 37 مرکز رساندهایم و برنامه ما امسال رساندن آنها به حدود 50 مرکز است و اگر این اتفاق بیفتد طبیعتاً تعدادی از شرکتهای مرکز رشد به دانشبنیان تبدیل خواهند شد به این معنی که از قالب مرکز رشد خارج خواهند شد که با این اتفاق تعداد قابل توجهی شرکتهای نوپا دیگر وارد مرکز رشد خواهند شد.
* تعداد شرکتهای دانش بنیان ما به 8 شرکت خواهد رسید
فارس: درباره وضعیت شرکتهای دانش بنیان دانشگاه بگوئید؟
ذاکری: در حال حاضر 4 شرکت دانشبنیان داریم الان شرکتدانش بنیان میدانید به هر حال یک فیلترهایی دارد بایستی کارآمدی خودشان را اثربخشی خودشان را ثابت کنند تا به عنوان یک شرکت دانشبنیان دربیایند، یکی از برنامه های ما این است که امسال 4 شرکت دانش بنیان دیگر را به ظرفیت خود اضافه کنیم در واقع در این رابطه گامهای اول را برداشتهایم و تا پایان شهریور ماه تعداد شرکتهای دانش بنیان ما به 8 شرکت خواهد رسید یعنی با وضعیت موجود پیشبینی میکنیم که 8 شرکت دانشبنیان را خواهیم داشت.
* صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر را شکل دادیم
فارس: این شرکتهای دانشبنیان چه حمایتهایی از شما میبینند؟
ذاکری: در مرحله اول باید بگویم یکی از این شرکتها تولید سرنگ خاصی را داشت کهنشان از کاربرد خوب آنهادارد از سوی دیگر درباره حمایت دانشگاه باید به این نکته اشاره کنم که دانشگاه به طور مستقیم اینها را حمایت نمیکند ولی ما غیرمستقیم با همکاری بخش خصوصی صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر را در واقع شکل دادهایم و برای تولید تجاری اینها کمکهایی را در اختیار شرکت ها قرار میدهیم به طور مثال یک و نیم میلیارد تومان از صندوق برای حمایت تولید در اختیار یکی از شرکت ها قرار دادیم.
* 25 درصد سهام صندوق متعلق به دانشگاه است
فارس: آیا این صندوق را خود دانشگاه تأسیس کرده و اعتبارش از کجا میآید؟
ذاکری: بله ، صندوق را خود دانشگاه تأسیس کرده و با حمایت بخش خصوصی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فعالیت می کندT اما باید توضیح دهم که 25 درصد سهام صندوق متعلق به دانشگاه است و بخشی دیگری از آن هم از طریق شرکت بخش خصوصی حمایت شده که البته ما هم در آن سهم داریم به طوری که درکل حدود 40 درصد از آن مبلغ از طریق حمایت دانشگاه بوده و 60 درصد دیگر مربوط به بخش خصوصی است.
فارس: این صندوق اعتبارش دقیقاً از کجا تأمین میشود و از کدام منبع اعتباری دانشگاه به این بخش اختصاص دارد.
ذاکری: از اعتبارات پژوهشی دانشگاه است که به صورت غیرمستقیم دانشگاه پرداخت میکند.
فارس: یعنی چی؟
ذاکری: دانشگاه یک صندوق تشکیل داده است که سهام آن متعلق به ما است، این صندوق تلاش میکند از جاهای مختلفی مانند بخش خصوصی، صندوق نواوری و شکوفایی متعلق به معاونت عملی و فناوری ریاست جمهوری وامهایی را دریافت می کند و در قالب سیاست های صندوق تسهیلات حمایتی می دهد درواقع به شرکتهایی که اطیمنان پیدا میکند که محصولاتشان کاربردی و به مرحله نهایی رسیده است کمک می کند.
فارس: بخش خصوصی چطور ورود میکند؟
ذاکری: بخش خصوصی سهمی از شرکت را دارد یعنی همان شرکتی که من اشاره کردم 25 درصد آن متعلق به ما است و 75 درصد هم از آن شرکت متعلق به افراد دیگری است. البته شرکتهای دیگری هم هستند که آنها هم سهم دارند در واقع باید توضیح دهم که وظیفه ما این است که شرکت ها و صنایعی را که سرمایه دارند یعنی پول در اختیارشان است را جذب کنیم چراکه اگر آنها اطمینان حاصل کنند که این سرمایهگذاریشان سریعتر به نتیجه میرسد یا به اصطلاح اقتصاددانان نرخ بازگشت سرمایهشان بالا است یعنی عدد سودی که میگیرند مناسب است میآیند سرمایهگذاری میکنند و این مورد را چون صندوق شناسایی کرد، ریسکش را پذیرفت .
فارس: از سرمایهگذاریهای بخش های خصوصی چند مورد دارید؟
ذاکری: یک صندوق حمایتی داریم که نخستین حمایت آن مربوط به تولید سرنگ مورد استفاده در جراحی های قلب بود اما 4 محصول دیگر هم که حمایت بخش خصوصی را دارد را تا مهرماه ارائه خواهد شد.
فارس: چه مواردی است؟
ذاکری: درواقع یکی از شرکتها قطعات ریختهگری را به روش MIM در مرکز رشد ما تولید میکند با یک فناوری جدید که برای قطعات حساس به کار میرود که در این رابطه توانستهایم با تعدادی از سازمانها مذاکره کنیم البته نیازی که اعلام شده اعداد خیلی درشتی است که به طور میانگین برای سه سال چیزی در حدود 37 میلیارد تومان اعلام نیاز کردند.
* وظیفه دانشگاه تولید قطعه نیست
فارس: دانشگاه وارد چرخه تولید شده است؟
ذاکری: خیر، وظیفه دانشگاه تولید قطعه نیست بلکه وظیفه دانشگاه فعال کردن این چرخه است که با دانش و فناوری شکلگرفته در دانشگاه از طریق شرکتهای مرکز رشد و شرکتهای دانشبنیان اینها را فعال کند که هم پاسخ به نیاز جامعه دهد و هم ازسوی دیگر دانشآموختگان خودش را فعال کرده و از علم، مهارت، توانایی دانشآموختگان خودش استفاده کند.به طور مثال قطعات ریخته گری کشور در مرحله تولید قرار دارد.
* امروز ما قطعات تحریمی را در برنامه قرار دادیم
فارس: آیا این قطعهها قبلاً از خارج از کشور وارد میشدند؟
ذاکری: بله، قطعاً همینطور است یعنی این قطعات توسط شرکتدانش بنیان مراکز رشد داخل طراحی و تولید میشود اکثر این قطعات که برای تولید انتخاب می شوند قطعاتی هستند که از خارج از کشور وارد میشد امروز ما قطعات تحریمی را در برنامه قرار دادیم و معاونت علمی و فناوری هم لیستی از این قطعات را در اختیار دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی قرار داده که بتوانند درواقع نیازهای داخل را تأمین کنند قطعاً شرکتهای دانشبنیان در مواردی ورود پیدا میکنند که قطعات مشابه داخلی ندارند یا از فناوریهای جدیدی قطعات موجود را تولید میکنند که با این کار هزینه ساخت را پایین می آوریم.
فارس: تولید قطعات ریخته گری چه مقدار سود ارزی برایمان دارد؟
ذاکری: بله، همین موردی که اشاره کردیم چیزی در حدود 4.5 میلیون دلار برای یکسال قرار بود ارزبری داشته باشد در حالی که دوستان ما با یک هفتم ارزبری آن پیشبینی میکنند که با یک هفتم ارز بری آن که حدود 600 هزار دلار میشود با 600 هزار دلار درواقع تأمین کنند معنی آن این است که 2 یورو به ازای هر قطعه قطعات وارداتیاش خواهد بود 13 یورویی که قبلاً قرار بود خارج از کشور پرداخت شود درواقع برای تامین مواد اولیه تولیدی درداخل کشور استفاده خواهند کرد یعنی ارزبری نخواهد داشت از طرفی باید بگویم یکی از گرفتاریهایی که وجود دارد و بایستی در ساختار وزارت صنعت، معدن تجارت حل شود این است که الان تعداد قابل توجهی از این قطعات حساس را با ارز 4200 تومانی وارد میکنند در حالی که تولیدکننده شرکت دانشبنیان وقتی میخواهد این را تولید کند مواد اولیهاش را با ارز نیمایی وارد میکند یعنی هزینه پرداختی به ازای ارز وارداتی بیشتر از آن است که کل قطعه را وارد میکند در حالی که این مغایر با اقتصاد مقاومتی و مغایر با اهداف کلان نظام است.
* بایستی موانع پیش روی تولید را برداریم
فارس: راهکار برون رفت از فشار اقتصادی چیست؟
ذاکری: معتقدم اگر ما به سمت خود اتکایی حرکت کنیم نگاه به درون را در برنامه قرار دادیم باید موانع پیش روی تولید را برداریم. ما باید راه را برای تولید قطعات تحریمی باز کنیم قطعاتی که توانستهاند کنترل کیفی اولیه را داشته باشند و از لحاظ کیفی تستهای میدانی را دریافت کنند باید به مرور زمان تولید قطعات تحریمی در داخل کشور که صرفهاقتصادی دارد رونق پیدا کرده و ارزبری را محدود کند.
فارس: 2 مورد دیگر از تولید محصولات باقی مانده درباره آنها بگوئید؟
ذاکری: مورد دیگر هم باز مربوط به یکسری از نخهای عمل جراحی قلب باز است که این را هم همکارانمان در یکی از شرکتها توانستهاند تولید کنند.
* جلو ارزبری و خروج ارز از کشور را میگیریم
فارس: با همان کیفیت؟
ذاکری: بله ، این محصول تستهای اولیه را پشت سر گذاشته است که اکنون قابلیت استفاده برای عموم را دارد که اگر حمایت صورت گیرد گام بعدی صادرات به کشورهای همجوار است یعنی به دلیل اینکه با هزینه نسبتاً کمتری محصولات در داخل کشور تولید میشود نه تنها جلو ارزبری و خروج ارز از کشور را میگیریم بلکه در صادرات هم میتوانیم به نوعی کمکحال دولت باشیم و ارز مورد نیاز بخشهای دیگر را از صادرات اینها تأمین کنیم. تمامی این مواردی که عرض میکنم بازاریابی اولیهاش برای کشورهایی مثل آذربایجان، عراق، ترکیه، افغانستان است که برای کشورهای همسایه خودمان صورت گرفته است.
فارس: یک مورد دیگر هم باقی مانده است؟
ذاکری: مورد بعدی هم باز قطعهای است برای عمل آنژیوگرافی یعنی هر سه اینها توسط سه تیم مهندسی پزشکی ما صورت میگیرد و آن هم به نوعی در عمل جراحی استفاده می شود که اکنون تولید اولیهاش انجام شده اما هنوز تستها نهایی نشده و در مرحله تست قطعات هستیم که این طرح هم تا شهریور ماه اگر بتواند کنترل کیفی را بگیرد، حمایت مالی برای تولید انبوه صورت خواهد گرفت.
* کسری بودجه دانشگاه همیشه اواخر سال خودش را نشان می دهد
فارس: با کسر بودجه دانشگاه چه کردید؟
ذاکری: کسری بودجه دانشگاه همیشه اواخر سال خودش را نشان می دهد برای سال جدید بایستی تمهیداتی فراهم شود و دولت تمهیدات دیگری را برای افزایش مناسب بودجه بیندیشد و مشکلات بودجهای را حل کند.
* درآمد دانشگاه 12 تا 12.5 درصد افزایش پیدا کرد
فارس: درآمد دانشگاه چقدر است؟
ذاکری: درآمدهای بیشتر دانشگاه مربوط به قراردادهای صنعتی است به طوری که 90 درصد فعالیت های اقتصادی ما در ارتباط با صنایع است به طور مثال درآمد دانشگاه در سال 96 حدود 20 میلیارد تومان بود در سال 97 حدود 25.5 میلیارد تومان شد که در واقع می توان گفت درآمد دانشگاه 12 تا 12.5 درصد افزایش پیدا کرد اما امسال امیدواریم علیرغم همه مشکلات این عدد به حدود 28 میلیارد تومان برسد.
* ما دلنگران افزایش هزینههایی هستیم
فارس: با وجود فعالیتهای اقتصادی دانشگاه احتمال می دهید امسال باز آخر سال دچار کسری شوید؟
ذاکری: بله ، چون وقتی که قرارداد صنعتی بسته میشود طبیعتاً هزینههای مرتبط با آن هم دانشگاه بایستی پرداخت کند و اینها جزو بودجههایی است که خودمان پیشبینی کرده بودیم برای دانشگاهها کاهش بودجه صورت نگرفته بلکه افزایش هزینهها است که باعث میشود کمبود و کسری بودجه ظاهر شود به طور مثال در بحث غذای دانشجویان است که با هزینه های بالایی روبه رو هستیم گرفتاریهای اصلی بیشتر در حوزه دانشجویی است و ما دلنگران افزایش هزینههایی هستیم که در این حوزهها شکل گرفته و ممکن است در اواخر سال درواقع دانشگاهها را با کمبود مواجه کند.
* اساتید دانشگاه برای حل مشکلات صنعتی کشور پایاننامه تعریف میکنند
فارس: درباره تاثیر کمبود بودجه در حوزه پژوهش توضیح دهید؟
ذاکری: طبیعتاً بحث هزینههای پژوهشی که برندهای اساتیدمان است و ما در قالب برند در اختیار اساتید قرار میدهیم از اهمیت زیادی برخوردار است. اساتید دانشگاه برای حل مشکلات صنعتی کشور پایاننامه تعریف میکنند که همراه با هزینه است یا آزمایشگاهی دارند که میخواهند از تجهیزات آن آزمایشگاه استفاده کنند کهنیازمند مواد اولیه هستند که اینها هزینههای جاری دانشگاه است و ما باید این هزینههای پژوهشی دانشگاه را باید همه ساله انجام دهیم که اگر اینها انباشته شوند سالهای بعد شاهد رکود در بخش پژوهشی خواهیم بود لذا من دو هزینه دانشجویی و پژوهشی را پررنگ میدانم که بایستی دولت توجه ویژهای داشته باشد اگر این 2 بخش حمایت نشود ارائه خدمات به دانشجویان و همینطور افت فعالیتهای پژوهشی را داریم.
اساتید دانشگاه برای حل مشکلات صنعتی کشور پایاننامه تعریف میکنند که همراه با هزینه است یا آزمایشگاهی دارند که میخواهند از تجهیزات آن آزمایشگاه استفادهکنند که نیازمند مواد اولیه هستند که اینها هزینههای جاری دانشگاه است
* اینکه بگوییم دانشگاهها روی پای خود بایستند زمانبر است
فارس: نظرتان درباره مستقل شدن دانشگاه ها چیست؟
ذاکری: بحثی که وجود دارد قوانین و مقررات بوده که دست دانشگاهها را باز نگذاشته است که بتواند به نوعی خدمات آموزشی را در قبال دریافت هزینه انجام دهد و ما هم در شرایط فعلی کشور این را هم صلاح نمیدانیم طبیعتاً میماند یکسری آموزشهای تخصصی آزاد که الان جاری است که ما هم بخشی از هزینههای درواقع اجراییمان را از محل برگزاری این دورهها تأمین میکنیم. اینکه بگوییم دانشگاهها روی پای خودشان بایستند زمانبر است یعنی به این سادگی نیست که ما بگوییم ظرف یکسال، دوسال، پنج سال دانشگاه از اتکا به درآمدهای دولتی میتواند درواقع بیرون بیاید و روی پای خودش بایستد و آن هم لازمهاش درواقع یکسری اصلاح قوانین و مقررات است که بایستی صورت بگیرد.
ذاکری: به طور مثال درخصوص پذیرش دانشجویان نوبت دوم شاید باور نکنید ما برای هزینههایی که برای دانشجویان نوبت دوم میکنیم بیش از مبلغی است که از دانشجویان نوبت دوم درنظر داریم چون محدودیت داریم یعنی اینطور نیست که ما اختیار را داشته باشیم و بگوییم هزینههای انجام شده را از دانشجو بگیریم حتماً باید مصوباتی برای اینها وجود داشته باشد و وقتی هم برای تغییر هزینهها به هیأت امنا مراجعه میکنیم وزارت علوم یکسری مباحث را در نظر میگیرند و محدودیتهای بیشتری را برای دانشگاهها میگذارند که شاید از بعد اجتماعی هم منطقی باشد یعنی به روی دیگر سکه نگاه میکنند درواقع درآمدهای عمومی مردم را لحاظ میکنند که یک خانواده تا چه حد میتواند هزینهها دانشجویان را پرداخت کند.فارس: به قوانینی که مدنظرتان است اشاره مختصری میکنید؟
فارس: الان چند درصد از هزینهای که دانشگاه صرف یک دانشجوی دوره شبانه میکند را دانشجو خودش پرداخت میکند و بقیه روی دوش دانشگاه است؟
ذاکری: حدود 60 درصد روی دوش دانشجو و 40 درصد روی دوش دانشگاه است
* در جزئیترین کارمان از یک نهادی باید مجوز بگیریم
فارس: دیگر چه مواردی باید انجام شود تا ما به خودکفایی دانشگاه برسیم؟
ذاکری: باید بگویم بخش اعظمی از دانشجویان ما نوبت اول هستند یعنی دانشجویان ما هیچ هزینهای را بابت تحصیلشان پرداخت نمیکنند تمامی هزینهها را دانشگاه یا همان دولت پرداخت میکند اما از طرف دیگر ما برای خودکفایی دانشگاه طرحی را با سازمان برنامه و بودجه و وزارت علوم داشتیم که دانشگاه دانشجویان خودرا بورسیه کند یعنی دولت بیاید بگوید که من به ازای هر 5 هزار دانشجو ، 500 دانشجو، را بورسیه میکنم که هزینهها را دانشگاه از این راه دربیاورد.
به نظر من محقق شدن استقلال دانشگاهها این است که ما اختیارات دانشگاهها را افزایش دهیم ما الان در بسیاری از موارد یعنی در جزئیترین کارمان بالاخره از یک نهادی باید مجوزی بگیریم.
فارس: مصداق بیاورید.
ذاکری: شما از سادهترین کار بگیرید تا تصمیمات کلان، شما برای ظرفیت دانشگاه دارید با سازمان سنجش، وزارت علوم هماهنگ میکنید که ظرفیت دانشگاه چقدر است و اگر بخواهید تغییری در آن ظرفیت ایجاد کنید باید از قبل هماهنگ کنید و این سادهترین کار است تا کلانش که عرض کردم شما بخواهید از ظرفیتهای مازاد دانشگاه برای پذیرش دانشجو استفاده کنید این اختیارات هم در اختیار وزارت علوم و گاهاً شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
* بسیاری از صنایع ما چالشهای خودشان را به خوبی تشخیص نمیدهند
فارس: مورد دیگری هم برای استقلال دانشگاه ها پیشنهاد دارید؟
ذاکری: نمونه بخواهم بگویم زیاد داریم آنچه که مغفول مانده ارائه خدمات اجرایی به سازمانها و صنایع است. بسیاری از صنایع ما چالشهای خودشان را به خوبی تشخیص نمیدهند ولی همکاران هیأت علمی ما هم میتوانند چالش را تشخیص دهند و هم میتوانند راهکار ارائه دهند هزینهای که بابت تشخیص چالش و ارائه راهکار وجود دارد گاها بازگشت سرمایهاش خیلی بالاست مثلاً بهرهوری سیستمی را 5 درصد بالا میبرند همین دانش تخصصی که دارند گلوگاهها را شناسایی میکنند اگر یک سرمایهگذاری جزئی در یک بخش برای بهبود تولید به ما پیشنهاد کند تولید آن را 10 درصد بالا میبریم این ارتباط و اخذ خدمات از دانشگاه از یک جایی باید شروع شود؛ ما متاسفانه در بسیاری از موارد میبینیم که این عدم اعتماد از سمت صنعت مطرح میشود در حالی که مشکلشان سر جای خود هست. نه سراغ دانشگاهی میروند که مشکلشان را مطرح کنند و میدانند این امکان وجود دارد که ظرفیت تولیدشان بالا برود ولی راهکار را نمیدانند و بنا به دلایلی که حالا نمیخواهم ورود کنم گاها داریم مواردی که یک تجربه ناموفق با یک دانشگاهی با یک عضو هیأت علمی داشتند و این را ملاک عمل قرار میدهند و به دانشگاه دیگر و به هیأت علمی دیگری مراجعه نمیکنند و میتواند مشکل همچنان باقی و بهرهوری و درآمد شرکت پایین است.
فارس: شما در دانشگاه برای اعتماد صنایع چکار کرده اید؟
ذاکری: ما تفاهمنامههایی را با صنایع مختلف امضا کردیم و به آنها اعلام کردیم بعد از اینکه در همکاری بادانشگاه به نتیجه رسیدید در واقع حق الزحمه همکارمان را پرداخت کنید همکار ما چالش را صنعت را معرفی می کند راهکار را ارائه داده و یکسال هم کار میکند و سپس نتیجه تحقیق را ارائه میدهد وقتی که آن شرکت راهکار ارائه شده را تائید کرد آن زمان تفاهم نامه همکاری تبدیل به قرار داد می شود و الان هم اعلام آمادگی میکنیم در مواردی که در حد معقول درواقع سرمایهگذاری لازم باشد از طریق دانشگاه این کمک صورت بگیرد تا این همکاری بین صنعت و دانشگاه بهتر شود. من در طول یکسال گذشته سعیام بر این بود که واقعاً دانشگاه را به سمت حل مسائل کشور سوق دهم البته معنیاش این نیست که همه کارهای دانشجویان را تعطیل کنیم و بگوییم همه بیایند برویم بینیم در صنایع چه خبر است و مشکلات صنایع را حل کنیم .
* اگر پایان نامه ها بنیادی و کاربردی باشند صنایع کشور را رونق می بخشند
فارس: پایان نامهها چقدر در کمک به صنایع کاربردی هستند؟
ذاکری: اگر 30 تا 40 درصد از پایاننامهها بنیادی باشد یعنی در مرزهای دانش حرکت میکند ازطرفی اگر40تا 30 درصد دیگر از پایاننامهها هم کاربردی باشد صنایع کشور را رونق می بخشد. در حال حاضر سازمانهای اجرایی ما رویکرد صحیحی در برابر این فعالیتها ندارند به طور مثال تحقیقی در دانشگاه تبریز درخصوص آققلاصورت گرفته بود که توسط یک دانشجو از اهل آققلا در دانشگاه تبریز مهندسی آب تحصیل میکرد اتفاقاً تزش این بود که بررسی آسیبپذیری شهر آققلا از سیل در سال 96 یعنی دو سال قبل این مقاله در یکی از مجلاتی که دانشگاه علم و صنعت هم در واقع مشترک منتشر میشود این مقاله چاپ شده بود که نتیجهگیری آن 4 خط بیشتر نیست در آن 4 خط نوشته که آسیبپذیرترین شهر گلستان مربوط به آققلا است اگر مهار نشود سیلاب در قسمتهای بالایی و روانآبها از جنگل به سمت شهر بیاید هیچ راهی وجود ندارد و بهترین راه این است که یا مشکلات را حل کنند یا شهر را جابجا کنند.
فارس: کسی به پایان نامه آق قلا توجه نکرد؟
ذاکری: متأسفانه خیر ، باید بگویم این تحقیق مشتری نداشت؟ در واقع مشتری باید شهرداری یا استانداری باشد که این اتفاق نیفتد، این نمونهای است از صدها پایاننامهای که در این کشور کار شده است گاها بعضیها انتقاد میکنند که دانشگاهها چه کار میکنند این نمونهای از آن پاسخ سوالهایی است که دانشگاهها این کار رامیکنند دانشگاه کارش را انجام داده عضوهیات علمی راهکارش و پیشنهاد را داده چه کسی باید توجه کند اولاً سازمانهای اجرایی باید مشتری اینها میشدند آنها اگر میفهمید که یک پروژهای در آققلا داره تعریف میشه باید برود به سمتش و بگوید که حمایت می کند . در حال حاضر مگر فکر میکنید از پایاننامه چقدر حمایت میکنند. از یک پایاننامه کارشناسی ارشد 5 میلیون تومان حمایت میکنند این رقمی نیست که شما فکر کنید. یعنی میخواهم بگویم عددی نیست که شما نگاه کنید به این حمایتها. چراکه یک پایان نامه دکتری که خیلی غنیتر و قطعاً نتایج ملموستر و اجراییتر دارد بین 10 تا 20 میلیون تومان حمایت مالی میکنند واقعاًدستگاههای اجرایی بدانند که چنین مطالعاتی نه یک مورد بلکه صدها مکان و نقاط مختلف کشور در زمینه ایمنی جادهها ، ایمنی راهآهن ، ایمنی حمل و نقل هوایی انجام شده است و اکنون در قالب پایاننامه در کتابخانههای دانشگاهها وجود دارد.
* پایان نامه ها به کتابچه تبدیل شده اند
فارس: این وسط یک حلقه مفقوده است، شما سالها در عرصه دانشگاه سمتهای مختلفی داشتید الان مدیری که قرار است مباحث اجرایی و پایاننامههای دانشگاه شما را بداند و بشناسد دسترسی به این پایاننامهها را ندارد الان پایاننامه ارشد شما در کتابخانه دانشگاه خاک میخورد چه بسا همان بتواند یک بخشی از مشکلات ما را حل کند این حلقه مفقوده رسانه است یعنی رسانه هم الان دسترسی ندارد به کتابخانههایی که در آن پایاننامههای دانشجویان هستند. مدیر یا مسئول چطور باید به این مباحث بپردازد؟
ذاکری: این نکتهای که اشاره کردید حل شده است، الان عناوین پایاننامههای جدید در «ایران داک » وجود دارد از طرفی باید بگویم ما اتفاقاً در دانشگاه علم و صنعت از چهار تا پنج سال قبل پایاننامههای انجام شده در هر دانشکدهای را به صورت کتابچه در قالب چکیده و خلاصههای آن را چاپ کردیم و در اختیار صنایع مرتبط قرار دادیم.
فارس: صنایع هم استقبال کرده اند و برای همکاری میآیند؟
ذاکری: بله؛ موارد این چنینی موجود دارد صنایع میآیند. اما معنیاش این نیست که کارمان کامل است ما هم باید سامانهای را ایجاد کنیم که بتوانیم پایان نامه ها را به روز در اختیار صنایع قرار دهیم. این حق است و در حال حاضر داریم روی این موضوع اقداماتی انجام میدهیم به طوری که اگر به صورت آنلاین کسی جستجو کند بداند که در دانشگاه علم و صنعت در خصوص زلزله چه تعداد پایاننامه کار شده است درواقع مرکز اسناد و کتابخانه دانشگاه علم و صنعت که تازه از آن بهرهبرداریم کردیم و الان بخش It آن در حال تکمیل است که تا بهمن ماهبهرهبرداری از آن نهایی خواهد شد، البته تا آن زمان افراد میتوانند بیاید در مرکز اسناد ما بنشیند و همانجا «ایبوک» را ببیند و دسترسی به تکست را هم داشته باشد اگر مواردی لازم شد با مجوز مسئول وقت یا درواقعمدیریت وقت بتواند بخشی از آن را هم کپی بگیرد و بتواند با خود ببرد.
* واقعاً ایمنی مقوله فراموش شدهای است
فارس: به نظر شما این موضوع آیا ضعف در دانشگاه نیست؟
ذاکری: بله ، اینها ضعفهای ما هستند اما ما تلاش میکنیم که این ضعفها را برطرف کنیم. ولی من مطمئن هستم از آنجایی که کشور ما پنهاور است و مخاطرات طبیعی زمین بسیار زیاد وجود دارد متاسفانه ممکن است در همین سال جاری یک جایی زلزلهای پیش بیاید و دوباره همین موضوع زلزله مطرح شود من بارها در مجامع مختلف بحث ایمنی را مطرح کردم. واقعاً ایمنی مقوله فراموش شدهای است دانشگاهها کار میکنند ولی مشتریانی که باید بیاید اینها را بگیرد وجود ندارد ما سالانه 17-16 هزار کشته جادهای داریم یعنی در آن سیلی که اتفاق افتاد در تمام این 10 روز حادثه نزدیک 76 نفر کشته شد ولی با عرض تأسف عرض میکنم که آن 76 روز نزدیک 480 نفر کشته جادهای داشیم. یعنی میخواهم بگویم اهمیت موضوعات مشابه زیاد بوده و چون پراکنده است و در همه نقاط کشور پخش شده که مسئولان خیلی دنبالش نیستند حالا دانشگاه چه نقش یا رسالتی دارد دانشگاه در حوزه حمل و نقل فعالیتهای درواقع خوبی داشته و دارد دانشگاهها در حد مقطع ارشد و دکتری دانشجویانی را تربیت میکنند و پایاننامههای خوبی کار شده است.
* انگیزهای در صنایع و شرکتها باید ایجاد شود
فارس: مشتری پایان نامهها چه کسانی باید باشند؟
ذاکری: به عقیده من باید پایان نامه ها توسط نهادهای مرتبط، مورد استفاده قرار گیرد . استانها درواقع باید بیایند سراغ این مقالات که بتوانند از آنها در مدیریت حوادث استفاده کنند البته باید بگویم مقام معظم رهبری در سال گذشته گفتند که دانشگاهها خودشان بروند سراغ صنعت و داشتههایشان را عرضه کنند ما واقعاً در این مسیر هم گامهایی را برداشتیم و مطالعات مهمی در حوزههای خاص انجام داده ایم به طوری که موضوعات پایان نامه ها را به صنایع، شرکتها، ادارات و سازمانهای اجرایی مرتبط در قالب نامه، مکتوبات و کتابچهها منعکس کرده ایم البته این کار از قبل بوده و هست ولی مکاتباتی هم کردیم این در حالی است که این حلقه مفقودهای که شما به نوعی اشاره کردید به نظر من این بخش است یعنی انگیزهای درصنایع و شرکتها باید ایجاد شود.
فارس: دلیلش چیست آیا کار تحقیقی انجام شده است؟
ذاکری: گرفتاریها ، معضلات، مشکلات، کمبودهای مالی و عدم اعتماد می تواند از علت های آن باشد البته در حال حاضر فکر میکنم با توجه به اینکه خیلی از مسئولان باید نیم نگاهی به مطالعات داشته باشند شرایط عوض شده است که امیدوارم امسال رویکرد صنایع و سازمانهای اجرایی به دانشگاهها تغییر کند.
* از قدیم الایام دانشآموختگان علم و صنعت را میگویند مهندسان آچار به دست
فارس: یکی از مشکلاتی که هم صنایع دربارهاش صحبت میکنند این است که فارغالتحصیلان دانشگاههای ما کارایی لازم را ندارند این مشکل را شما در دانشگاه علم و صنعت هم دارید؟
ذاکری: خیر ، از قدیم الایام دانشآموختگان علم و صنعت را میگویند مهندسان آچار به دست علتش این است که در دانشگاه علم و صنعت کارگاههای متعددی وجود دارد و دانشجو در دوره تحصیل خودش مهارتهای زیادی را کسب میکند من بارها این مثال را زدم شاید تنها دانشگاهی که دانشجویانش آرماتور بندی میکند دانشگاه علم و صنعت است این دانشگاه کارگاهی دارد به نام کارگاه ساختمانی که دانشجو باید برود و با دست خودش این آرماتور را خم کند و با چه ابزاری خم میکند هم باید یاد بگیرد خودش خم کند و با سیم ببندد اینکه بگویم ما کامل هستیم قطعاً نه، ما هم ضعفهایی داریم.
* بیش از 70 درصد دانشجویان اشتغال دارند
فارس: برآورد کردید که چند درصد از دانشجویان شما جذب بازار کار میشوند و بیشتر چه رشتههایی هستند؟
ذاکری: بله، ما خوشبختانه آمار بسیار خوبی در اشتغال دانشجویان داریم به طوری که در مقطع کارشناسی به تفکیک در رشتههای مختلف فنی و مهندسی از 78 درصد تا 87 درصد ما اشتغال به کار را داریم همچنین در مقطع ارشد حدود 92-93 درصد اشتغال داریم و در مقطع دکتری 95 درصدزدانش آموختگان ما اعضای هیأت علمی دانشگاههای دیگر هستند یعنی بسیاری از آنها یا بورسیه بودند یا بعد از فارغالتحصیلی جذب دانشگاهها شدند. از طرفی
فنی مهندسیهای ما که رشتههای کاربردی هستند اشتغال آنها بیشتراست اما در علوم پایه ما یک مقدار کمتراشتغال داریم یعنی درصدهای پایینتر را به خودشان اختصاص میدهند. البته من فکر میکنم این نکات برای دانشگاههای سطح یک کشور صادق نیست و البته حتماً میدانید آموزش کلاسی با مهارتهایی که یک فرد در یک صنعتی باید داشته باشد کمی متفاوت خواهد بود. دانشجو برای سازگار شدن با محیط و وضعیت کاری حتماً باید یک دورهای را طی کند که عموماً ما این را بین 3 تا 6 ماه میدانیم ولی اینکه نگاه این باشد که دانشآموخته دانشگاهی کارایی مشخصی نداشت طبیعتاً در دانشگاه سطح یک کمتر است به دو دلیل یکی اینکه دانشجویانی که وارد دانشگاه میشوند سطح آیکیو بالاتری دارند،تیزهوش هستند دوم اینکه طبیعتاً دانشگاهها بستر مناسبی را برای آموزش اینها فراهم کردهاند پس تفاوتی بین این تیپ دانشگاهها و بقیه مراکز وجود ندارد.
* دانشگاه سطح یک وضعیت مناسبتری دارد
فارس: آیا با این توضیح می توان گفت دانشجویان شما مهارتی هستند؟
ذاکری: دانشجوی مهارتی عموماً برای مباحث کاردانی و لایههای فنی و حرفهای مطرح هست که آنجاها طبیعتاً انتظار میرود که مباحث را عملیاتیتر یاد بگیرند و قطعاً میدانید که ما الان در دانشگاه سطح یک در سطح کاردانی هیچ دورهای را نداریم آنهایی که درسطح کارشناسی تربیت میکنیم و کارگاهها را هم میبینند اینها پتانسیل علمی بالایی دارند و برای دوره اجرا یا دوره نظارت بر کارهای اجرایی آماده میشوند. لذا این ایراد در برخی از رشتهها صادق است و در برخی رشتهها صادق نیست و به دو دلیل که اشاره کردم دانشگاه سطح یک وضعیت مناسبتری دارد.
* در حوزه مهندسی راهآهن از 7 رسیدهایم به 70
فارس: شما تعدادی رشته دارید که در حال تغییرش به بین رشته ای هستید توضیحی در این مورد به ما بدهید؟
ذاکری: ما درواقع اعتقاد داریم که آموزش کلاسیک که به صورت سنتی در دانشگاهها ارائه میشود در کل دنیا با تغییراتی در مباحث اجرایی شکل میگیرد با تخصصی شدن موضوعات اجرایی باید ما هم رویکردمان را کمی تغییر دهیم تا اثربخشی دانشآموختگان را بالا ببریم همین نکتهای که اشاره کردید من مثال بزنم تا بیست سال قبل ما دانشجوی رشته مهندسی عمران تربیت میکردیم راهآهن این دانشجویان را به عنوان مهندس خط جذب می کرد و آنها در خط کارهای مطالعاتی، اجرایی برنامهریزی خط را انجام میدادند اما در هر حال راجع به مهندسی راهآهن فقط دو واحد درسی میگذرانند. الان چه اتفاقی افتاد ما آمدیم دانشکدهای به نام مهندسی راهآهن کاربردیتاسیس کردیم که آموزشهای حرفهای و تخصصی در این دانشکده ارائه می شود که نتیجه آن این است که دیگر صنایع به جای مهندسی عمران به سراغ مهندسی راهآهن میروند چه در شرکت راهآهن چه در شرکتهایی که بخش خصوصی هستند. این یک چراغ روشنی برای دانشگاهها در علوم کاربردی است شما سطح علمی کشورمان را در 30 سال گذشته مقایسه کنید به طوری که در حوزه مهندسی راهآهن من به شما بگویم که از 7 رسیدهایم به 70؛ اثرگذاری آن هم فقط این دانشکده بود لذا ما این بحث را الگو گرفتیم و دنبال این هستیم که بیاییم در رشتههای دیگر درقالب بین رشتهای دانشکده تعریف کنیم ما از سال گذشته توسعه گرایشهای بینرشتهای را در برنامههایمان قرار دادیم.
* سال 99 رشتههای جدید را اجرایی می کنیم
فارس : برای سال آینده تاسیس رشته جدید دارید؟
ذاکری: در مرحله اول باید بگویم برای سال جاری رشته های جدید را نهایی میکنیم به طوری که در مقاطع ارشد و دکتری سعی خواهیم کرد در آزمونهای سال 99، 3تا4 رشته گرایش را شکل بدهیم که از جمله آنها رشته کارآفرینی، زیست فناوری و علوم پزشکی است همچنین مهندسی نگهداری را در رشته مکانیک راهاندازی میکنیم امیدوارم در امسال بتوانیم مجوز آن را نهایی کرده و سال 99 رشتههای جدید را اجرایی کنیم.
* طرح پایش را از سال 97 شروع کردیم
فارس: طرح پایش را شما از سال گذشته آغاز کردید؟
ذاکری: بله؛ ما طرح پایش را از سال 97 شروع کردیم به طوری که طی فراخوان دانشکدهها پیشنهاداتشان را در ایجاد رشته دادند به طور مثال راه اندازی رشته ریاضیات مالی است یعنی اصلاً بحث حسابداری نیست یعنی یکسری مطالب پایهای تر از ریاضیات دانشکده ریاضی شکل میگیرد.
* ماهواره را اواخر شهریور ماه پرتاب می کنیم
فارس: درباره فعالیت درحوزه ماهواره برایمان بگوید که چه کار میکنید؟
ذاکری: دانشگاه علم و صنعت ایران در حال نهایی کردن سومین ماهواره خود است که به احتمال زیاد با زمانبندی که همکارانمان در مرکز تحقیقات ماهواره دادند اواخر شهریور ماه پرتاب کنیم یعنی ما در طول تابستان حدود 3-2 ماه فقط برای کنترل کیفی (کیوسی) باید زمان صرف کنیم.
* ماهواره دانشگاه علم و صنعت بومیسازی شده است
فارس: آیا ساخت ماهواره بومی است؟
ذاکری: بله ، 90 درصد تجهیزات ساخته شده در ماهواره دانشگاه علم و صنعت بومیسازی شده است و درداخلکشور تولید می شود. تمام آیسیها و قطعات ریزش هم دانه به دانه در داخل کشور تولید میشود ازطرفی باید بگویم ماهواره دارای برد خاصی وهشت لایه است که در بخش هایی از آن
برای کاهش وزن ماهواره از مواد خاصی استفاده کردیم چرا که اگر ماهواره وزنش از یک حدی بیشتر باشد هم در پرتابگر به مشکل برمِیخورد و هم مدت زمان ماندگاریاش تحت تأثیر قرار میگیرد ولی همه این موارد پیگیریشد و امیدوارم که ما در کوتاهترین زمان بتوانیم ماهواره را آماده پرتاب کنیم.
* ماهواره بخش اعظمی از کاربردش در تصویربرداری است
فارس: یکی از سؤالات مخاطبان ما که حالا تعدادی هم عام هست همین بحث است مثلاً ما در انرژی هستهای همین مشکل را داریم مردم نمیدانند که فواید انرژی هستهای چیست در بحث ماهواره هم برای ما یک مقدار مشهودتر بگوئید که این ماهواره که قرار است پرتاب بشود چه فوایدی را برای کشور در بر دارد؟
ذاکری: این ماهواره بخش اعظمی از کاربردش در تصویربرداری است یعنی ماهواره ما برای پایش یا آمایش سرزمینی درخصوص انواع کشتهایی که در کشور صورت میگیرد انجام می شود یکی از کاربردهای ماهواره همین است میتواند تشخیص بدهد که کجا، چه میزان، چه نوع کشتی وجود دارد یعنی هشدار بدهد و بگوید که امسال اگر از هر یک هکتار A تن سیبزمینی بیاید آخر سال مثلاً ما 2 میلیون تن، ... محصول داریم نیاز کشور چقدر است مثلاً یک میلیون تن معنی این است که یک میلیون تن مازاد داریم پس وزارت بازرگانی یک میلیون تن باید صادر کند یعنی واقعاً ماهوارهای که ما طراحی کردیم و به فضا پرتاب خواهیم کرد کاربردها و استفادههای عمومی دارد و این هیچ ارتباطی با موضوع موشک ندارد آنچه که پرتاب میشود ماهواره است ماهواره یک جعبه هفتاد سانتی متر در هفتاد سانتی متر بوده که در آن تجهیزات الکترونیکی بسیار حساسی نصب شده و برای دیتا گیری و ارسال دیتا به ایستگاههای زمین است.
* رشته ماهواره را در مقطع دکتری ایجاد می کنیم
فارس: آیا برنامه ای برای تاسیس رشته علم ماهواره دارید؟
ذاکری: بله ، طبیعتاً چون ماهواره به صورت بومی طراحی و ساخته شده و جزء معدود کشورهایی شدهایم که علم ساخت ماهواره را داریم، آثار و برکاتش به جامعه می رسد اما آثار علمی ماهواره در دانشگاه می ماند به طوری که ما در دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه فناوریهای نوین گروهی داریم به نام گروه مهندسی ماهواره که همه علمی که همکارانمان به آن رسیدهاند تدریس میکنند و امیدوارم که امسال با تلاش دوستان بتوانیم در مقطع دکتری این رشته را هم در کشور ایجاد کنیم.
منبع: فارس
|