بررسی هویت ملی یکی از شاخص های مهم در نقشه مهندسی فرهنگی است که از اهمیت تاریخی و جامعه شناختی فراوانی برخوردار است. به این جهت که این پدیده در طول زمان در جامعه شکل گرفته و از رویدادها و تغییر و تحولات تاریخی تاثیر پذیرفته است و یکی از عوامل مهم انسجام اجتماعی و وفاق ملی در هر جامعه تلقی می شود .
شاخص های نقشه مهندسی فرهنگی در سه سطح بنیانی ، ساختاری و نمودی تقسیم شده است که به دلیل اهمیت و جایگاه هویت در فرهنگ ملی شاخص های هویت در سطح شاخص های بنیانی دیده شده است که به دلیل ارتباط با سایر لایه ها و بخشهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی باید مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد.
در این نوشتار تاکید بر موضوع هویت به عنوان یکی از اضلاع اصلی فرهنگی ملی (زبان، دین و هویت) همواره در سیاست های کلان نظام جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید، توجه و برنامه ریزی قرار می گیرد.
در حوزه تدوین سیاست های فرهنگی مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی لازم است شاخص های اصلی و محوری هویت در سه سطح اسلامی، ایرانی و انقلابی شناسایی ، طبقه بندی و برای پایش اولویت بندی شود به همین منظور پس از بررسی های کتابخانهای و مرور تجربیات کارشناسی شاخص های هویت با رعایت ضریب شاخص در شناسایی و معرفی هویت به شرح ذیل استخراج شده است.
مهمترین شاخص های هویت اسلامی شامل:
- میزان افتخار به میراث هاي فرهنگی اسلامی (مشاهیر، اماکن و علوم اسلامی)
- میزان دلبستگی به نمادهاي اسلامی (پوشش اسلامی، حضور در مساجد و ...)
- احساس رضایت و غرور از مسلمان بودن
- برداشت فرد از میزان مذهبی بودن خود
- میزان انس با قرآن و عترت (ع)
- میزان ایمان و انجام عمل صالح در جامعه
- میزان مشارکت در مناسبت های مذهبی اعم از مولودی ، شهادت و رحلت ائمه (ع) و پیامبر اکرم(ص)
از آنجا که انقلاب اسلامی مهمترین شاخص حکومت و مشروعیت نظام می باشد هویت اسلامی در تحقق فرهنگ ملی هر ایرانی مبنا قرار میگیرد به همین لحاظ شاخص های مورد اشاره تا حدودی جنیه دینداری و میزان اعتقاد و رفتار به دین و مناسک مذهبی را بیان می کند بیش از هفتاد شاخص فرعی دیگر در نقشه مهندسی به سنجش هویت دینی می پردازد .
مهمترین شاخص های هویت ایرانی شامل:
- میزان احساس تعلق به میراث فرهنگی ایرانی (مشاهیر، اماکن و آثار باستانی، میراث مکتوب و ...)
- میزان احترام به نمادهاي ملی (پرچم، سرود و ...)
- میزان علاقه به آگاهی از تاریخ ایران
- میزان ضرورت حفظ سنت هاي ایرانی (نوروز، یلدا و ...)
- میزان دلبستگی به سرزمین مادري و عدم تمایل به مهاجرت
- میزان افتخار به ایرانی بودن خود
- میزان اهمیت به وضعیت حال و آینده کشور
- میزان آمادگی براي دفاع از کشور در شرایط خطر
- میزان وفاداري ملی و عدم خیانت به کشور
- احساس افتخار به پیشرفت ها و دستاوردهاي علمی جمهوري اسلامی
- میزان علاقه و افتخار به خط و زبان فارسی (علاقه به اشعار، به آثار فاخر زبان فارسی)
- میزان تمایل به کاربرد واژگان بیگانه در گفتار و نوشتار.
تاریخ کهن ایران یکی از منابع غنی هویت بخشی ایرانیان در طول تاریخ بوده است . در این تاریخ زبان ، فرهنگ و الگوهای سبک زندگی ایرانی به عنوان ویژگی خاص جامعه ایرانی تلقی شده است در نقشه مهندسی فرهنگی توجه وافری به حوزه هویت ملی و ایرانی به عنوان ضلع مهم هویت برای ایرانیان مد نظر واقع شده است. شاخص های هویت تقریبا در 13 راهبرد کلان و اقدامات ملی متعددی گنجانده شده، تا این نکته برای کارشناسان و برنامه ریزان فرهنگی کشور مورد توجه باشد که هر نوع برنامه ریزی مستلزم نگاه هویتی و اعتلای هویت ملی می باشد.
نماگرهای هویت انقلابی در نقشه مهندسی فرهنگی شامل:
- میزان ضرورت حفظ استکبارستیزي و حمایت از مستضعفین
- میزان علاقه مندي به روحیه بسیجی (خدمت داوطلبانه و جهادي)
- میزان تمایل به دفاع از نظام ج.ا.ا
- میزان آمادگی براي ایثار و شهادت
- میزان علاقه به امام خمینی و مقام معظم رهبري
- میزان آگاهی از تاریخ و حوادث انقلاب و اصول قانون اساسی
به دلیل اهمیت انقلاب اسلامی به عنوان حرکت رهایی بخش جهان اسلامی و عرصه بین الملل علاوه بر چشماندازی فرهنگی نقشه، در راهبردهای کلان نقشه مهندسی شاخص های مربوط به انقلاب اسلامی به عنوان زیرساخت هویت انقلابی ایرانیان مورد تاکید قرار گرفته است این شاخص ها به دلیل ساختار هویتی قابلیت همافزایی و اقتدار ملی را بازتعریف کرده و به عنوان یکی از منابع قدرت نرم ظرفیت بالایی برای امنیت کشور محسوب می شود.
در نهایت هویت ملی به عنوان شناسنامه تاریخی یک ملت ،جغرافیای فلات ایران، تاریخ این سرزمین، زبان فارسی، دین اسلام و تجددخواهی و میل به پیشرفت عناصر اصلی هویت ملی را تشکیل میدهند. جغرافیا، مکان استقرار، تاریخ سرگذشت ملی، زبان فارسی وسیله ارتباط، مذهب شیعه فرهنگ و تجددخواهی مولفه های تحقق فرهنگ ملی میباشد.
|