کد خبر:4910 تاریخ انتشار: دوشـنـبه ، 7 مرداد سال 1398 ساعت 15:29:0
آموزش و پرورش نباید نسبت به تحولات فرهنگی جامعه بی تفاوت باشد
پژوهش "تبیین نقش آموزش و پرورش در مهندسی فرهنگی كشور" توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تبین نقش آموزش و پرورش در مهندسی فرهنگی كشورانجام شده و ازآنجاکه امروزه، آموزش وپرورش دوره گذار از وضع موجود به سوی آموزش وپرورش تحول یافته برمبنای سند تحول بنیادین را سپری می‌کند، لذا در این پژوهش مراد ازآموزش و پرورش، نظام تربیت رسمی و عمومی مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش وپرورش (مصوب شورای عالی آموزش وپرورش وشورای عالی انقلاب فرهنگی) می‌باشد.
همچنین مراد از مهندسی فرهنگی، سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
در بخش مربوط به نوع و شیوه این پژوهش آمده است: روش این پژوهش از نوع توصیفی و در طبقه‌بندی تحقیقات بر اساس هدف، از نوع پژوهش‌های كاربردی است و داده‌های مورد نیاز این پژوهش از نوع کمی و کیفی(آمیخته) که با مراجعه به اسناد و نوشتار‌های مرتبط، مصاحبه نیمه‌ساختارمند و سوالات مدیریت شده، هم‌اندیشی با خبرگان، متخصصان و کارشناسان موضوعی، جمع آوری گردیده است.
در بخش مربوط به جامعه آماری نیز چنین آمده است: جامعه آماری پژوهش با توجه به نوع طرح و پرسش‌های پژوهشی آن، به شرح متخصصان و صاحب‌نظران موضوعی، مدیران، معاونان و کارشناسان حوزه ستادی آموزش و پرورش، منابع اطلاعاتی و اسناد كتابخانه‌ای و فرادستی مرتبط با موضوع و پژوهش‌ها و تحقیقات مرتبط با موضوع بوده است.
برای نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده و بر این اساس نمونه‌آماری پژوهش شامل بیست نفر از صاحب‌نظران و متخصصان موضوعی و بیست نفر مدیران، معاونان و کارشناسان مجرب حوزه ستاد آموزش و پرورش می‌باشند و تعداد پانزده جلسه هم‌اندیشی نیز با حضور نمونه‌آماری پژوهش تشکیل شده و همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها در پژوهش حاضر و پاسخگویی به سوال‌های پژوهش به تناسب از تحلیل‌های آماری و منطقی و بر اساس الگوی ترکیبی کرسول و کلارک استفاده شده است.
در این پژوهش سعی شده تا به کمک یک جمع‌بندی منسجم از کلیات و مبانی نظری پژوهش و بالاخص با استفاده از داده‌ها و اطلاعات پژوهش؛ پاسخ‌های روزآمد سئوال‌های پژوهشی مورد بررسی وکنکاش قرار گیرد که پس از استنتاج، مدل مفهومی پیشنهادی و پیشنهادات اجرایی (راهکارها) مورد نظر ارائه شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه این پژوهش نیز چنین آمده است؛ یافته‌های این پژوهش موید آن است که ارتباط وثیق و معناداری بین این دو سند مصوب وجود دارد و تحقق اهداف و مفاهیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش می‌تواند دستیابی به بخش قابل توجهی از اهداف و ماموریت‌های نقشه مهندسی فرهنگی را تسهیل و تسریع کند.
همچنین یافته‌های این پژوهش تاکید دارد که برای تحقق اهداف و الویت‌های نقشه مهندسی فرهنگی مبتنی برآموزه‌ها و معارف اسلامی، می‌توان و می باید، اجرای سند تحول بنیادین آموزش وپرورش را در اولویت قرارداد و با عزم ملی به تحول از آموزش وپرورش موجود، به عنوان« نظام آموزشی» به «نهاد فرهنگی _تربیتی» اهتمام ویژه ورزید تا دستیابی به اهداف نقشه مهندسی فرهنگی، باسرعت فزونتر، عمومیت یافته و پایدارشود.
این پژوهش می‌افزاید: درعصرحاضر و باتوجه به پررنگ شدن نقش وکارکردفرهنگ درتمام عرصه‌ها وحوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی یکی ازوظایف وماموریت‌های دولت‌ها، سیاست گذاری فرهنگی وساماندهی امورفرهنگی کشورها می‌باشد.
همچنین در تشریح مفهوم مهندسی فرهنگی نیز آمده است مهندسی فرهنگی در هر کشوری، با توجه به قوانین حاکم و شرایط خاص آن کشور بر عهده گروه‌ها، سازمان‌ها یا افراد خاصی قرار داده می‌شود و در کشورمان این امر مهم از سوی مقام معظم رهبری «مدظله العالی» بر عهدة شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است. ایشان در این زمینه می‌فرمایند:
شورای عالی انقلاب فرهنگی را در واقع باید اطاق فرمان فرهنگی کشور یا ستاد عالی فرهنگی و علمی دستگاه‌های کشور اعم از دستگاه‌های فرهنگی و سایر دستگاه‌ها و مرکز مهندسی فرهنگی کشور به حساب آورد.( مقام معظم رهبری، 1381) همچنین می‌فرمایند: مهندسی فرهنگی کشور منحصراً توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی امکان پذیر است.
ممکن است گمان شود که آیا با توجه به دستگاه‌های مختلف درکشور، مانند مجلس شورای اسلامی، دولت یا مجمع تشخیص مصلحت، آیا باز هم باید مهندسی فرهنگی را از شورای عالی انقلاب فرهنگی توقع داشت؟ مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرمایند:
«این مجموعه (شورای عالی انقلاب فرهنگی) در کشور، بی بدیل است، در مدیریت راهبردی فرهنگی، ما به غیر از این مجموعه، هیچ مرکزی را در کشور نداریم. بخش‌های مختلف چه دولت، چه مجلس، چه حتی مجمع تشخیص مصلحت، وظایفی دارند اما هیچ کدام وظیفه‌ای را که این شورا بر عهده دارد، بر عهده ندارند.»(مقام معظم رهبری، 1381
در بخش دیگری از این پژوهش در ذیل عنوان "
آموزش و پرورش در نگاه مقام معظم رهبری
«مدظله العالی» نیز آمده است:
هدف فشار دشمن در جبهه نظامی- سیاسی و اقتصادی، فقر (و ضربه زدن) در جبهه فرهنگی است..... اگر آمریكا به این نتیجه برسد كه می‌توان آموزش و پرورش ایران را چنان تغییر داد كه در چند سال آینده از انقلاب خبری نباشد، دیگر اصراری بر محاصره اقتصادی خود نخواهد داشت.(دیدار با مسئولان آموزش و پرورش كشور، 1363/5/25)
جامعه اسلامی برای خنثی كردن نقشه‌های دشمنان پس از امدادهای غیبی الهی به آموزش و پرورش و معلمان متعهد و دلسوز و دانشآموزان كه سرمایههای انقلابند، چشم دوخته‌اند. (دیدار با وزرای آموزش و پرورش، 1361/6/24)
بعد از تبیین نقش و جایگاه آموزش و پرورش از دیدگاه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) اهداف فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران به قرار زیر دسته بندی شده است:
دولت جمهوری اسلامی ایران در چارچوب قانون اساسی، آرمان‌های حضرت امام خمینی (ره)، رهنمودهای مقام معظم رهبری، اصول و سیاستهای فرهنگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و سند چشم انداز کشور و بر اساس این منابع، اهداف فرهنگی را پیگیری می‌کند.
در مجموعه ذیل از بین 70 هدف فرهنگی، اهدافی که مرتبط با نظام آموزش و پرورش هستند، به تصویر کشیده شده‌اند:
استقلال فرهنگی (قانون اساسی، اصل 2 و اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
ایجاد محیط با نشاط اجتماعی و زندگی فعال (مقام معظم رهبری، 1373 )
ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی(قانون اساسی، اصل 3)
بازشناسی و نگاه بانی از میراث اسلامی و ملی (اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
بالا بردن سطح دانش، بینش، معرفت و قوت تحلیل و تدقیق جامعه در دو سطح عوام، خواص (مقام معظم رهبری)
بسط پیام انقلاب اسلامی در جامعه و جهان (قانون اساسی، مقدمه و اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح(قانون اساسی، اصل 3)
پرورش کیفی نظام آموزشی كشور (امام ره، ج 17: 96)
تجلی ابعاد خداگونگی انسان و رشد انسان در حركت به سوی نظام الهی (قانون اساسی، مقدمه و اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
تقویت زبان و ادب فارسی (اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
تقویت و احیای هنر سازنده و سازگار با تعالیم اسلامی (اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
حفاظت محیط زیست و حراست از میراث فرهنگی (رهنمودهای مقام معظم رهبری، 1378)
حفظ و احیای دستاوردهای تمدن اسلامی و ایرانی(اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
حل مسئله اقتصادی با تصحیح فرهنگ عمومی (مقام معظم رهبری، 1372)
رسیدن به تمدن اسلامی، ایرانی آباد و الگو برای كشورهای اسلامی(مقام معظم رهبری، 1377، 79/7/14 و 21 / 11 / 73 )
شناخت نیازهای روحی و جسمی جوانان (اصول سیاستهای فرهنگی نظام)
قطع وابستگی فكری به غرب(امام ره، 5/ 8/ 58، ج 10: 358، ج 11: 186 و ج 12: 320 )/ (مقام معظم رهبری، 14 / 4/ 79 )
همبستگی ملی (قانون اساسی، اصل 2)
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در بخش مربوط به نتایج کلی
"تبیین نقش آموزش و پرورش در مهندسی فرهنگی كشور"
نیز چنین آمده است:
همان‌طور که مشاهده گردید مولفه‌های 10گانه موثر در طراحی و تحقق مدل مفهومی پژوهش با توافق بالایی مورد تایید قرار گرفته‌اند این بدان معنی است که اكثر خبرگان و صاحبنطران موضوعی، مدیران، معاونان و كارشناسان عقیده دارند كه با در دست داشتن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و نقشه مهندسی فرهنگی می‌بایست شرایط و زمینه‌های لازم مدل مفهومی پیشنهادی فراهم شده تا نظام آموزشی (مدرسه ای) با ویژگی‌های مدل مفهومی، تحقق یابد و همچنین مبتنی بر نتایج حاصل از انطباق سازی سند و نقشه و با توجه به محورهای مشترک بیان گردیده ذیل مباحث مبانی، ارزش‌ها، اصول، چشم انداز، اهداف کلان، اولویت‌های فرهنگی و راهبردهای کلان بین نقشه مهندسی فرهنگی وسند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛ می‌توان بیان داشت که قرابت زیادی بین مبانی نظری این دو سند وجود دارد.
پایان سخن اینکه:
اگر فرهنگ را تجلی باورها، ارزش‌ها و رفتار آدمیان بدانیم که به صورت فردی وجمعی بروز کرده و در نمادها و نمودها متعین می‌شود، باید گفت تحقق مهندسی فرهنگی نیازمند ساماندهی و باز مهندسی اندیشه‌ها، افکار و رفتارانسان‌ها می باشد.
مناسب‌ترین ومستعدترین سن برای سامان بخشی و اصلاح افکار و رفتار انسانها، سنین کودکی و نوجوانی است، زمانی که شخصیت افراد هنوز شکل ثابت نگرفته و سلب و انعطاف ناپذیر نشده است.(العلم فی الصغرکالنقش فی الحجر).
انقلاب اسلامی ایران، انقلاب فرهنگی مبتنی بر آموزه‌های وحیانی و معارف اسلامی و ایران، کشور چندفرهنگی با اقوام وخرده فرهنگ‌های مختلف است فلذا تمام دستگاه‌ها و نهادها، به ویژه نظام‌های آموزشی، نمی‌توانند نسبت به این «واقعیت» و وجو دفرهنگ ملی و خرده فرهنگ‌ها و ماموریت فرهنگی، بی تفاوت باشند و رسالت خطیر خود را در این زمینه انجام ندهند.
آموزش وپرورش، تنها نهاد رسمی وعمومی است که به مدت 12سال از بهترین سنین تربیت پذیری و شخصیت پذیری اکثریت قریب به اتفاق آحاد جامعه را در اختیار دارد و می‌تواند همچون کارخانه انسان سازی عمل کند و ارتباطات و تعاملات در این نهاد، دوسویه و رودررو بوده و با توجه به نقش الگویی معلمان وشرایط سنی دانش آموزان برای الگو پذیری، این تعامل، تعامل ناهمطراز بین مربی و متربیان است.
تعلیم و تربیت وآموزش و پرورش، هم مقوله فرهنگی است و هم در بستر فرهنگ جامعه جریان می‌افتد، لذانمی تواند و نمی‌باید نسبت به تحولات فرهنگی جامعه بی تفاوت باشد البته باید گفت بخش اعظم فرهنگ پذیری افراد جامعه از طریق نظام آموزشی شکل می‌گیرد و از طریق این نهاد، مواریث فرهنگی به نسل جوان منتقل می‌شود.
رویکردحاکم برسندتحول، رویکرد«فرهنگی_تربیتی»است وتمام سیاست گذاری‌ها، تصمیم گیری‌ها، برنامه ریزی ها واجرای برنامه هابایدمبتنی براین رویکرداتخاذ واجرا شوند؛ دربیانیه ماموریت، رسالت آموزش وپرورش، «قوام بخش فرهنگ عمومی وتعالی بخش جامعه اسلامی براساس نظام معیار اسلامی»معرفی شده است.
در صورت اجرای سندتحول، تحولات اساسی و بنیادین در آموزش و پرورش اتفاق خواهد افتاد. یکی از مهمترین این تحولات و چرخش‌ها، تبدیل «نظام آموزشی» به «نهاد فرهنگی-تربیتی» است. یعنی نهادی که زمینه تربیت پذیری دانش آموزان را متناسب با اقتضائات فرهنگ اسلامی-ایرانی فراهم می‌آورد.
سازه‌های مفهومی اصلی سند تحول، با رویکرد فرهنگی تربیتی تعریف شده‌اند. ازجمله واژه «تربیت»که هسته مرکزی و سخت هسته مفاهیم سند تحول است، کاملا فرهنگی تعریف شده و تمام مؤلفه اصلی فرهنگ، نظیر حیات طیبه، هویت، شایستگی، ارزش‌ها، نظام معیار اسلامی... در آن وجود دارد. به بیان دیگر، مفهوم «فرهنگ» و مفهوم «تربیت» وابستگی مفهومی و همبستگی معنایی بالا و فراوانی با هم دارند.
یافته‌های این پژوهش، وابستگی بالا و معنادار مبانی نظری و برنامه‌های عمل سندتحول بنیادین ونقشه مهندسی فرهنگی رابه خوبی وآشکارا تائیدکرده است وقرابت وهمبستگی بالای این دو مصوبه شواری عالی انقلاب فرهنگی رااثبات نموده است.
تحولات فرهنگی وتربیتی، زمان برودیربازده است وبایدهوشمندانه وباصبوری کامل، نسبت به کاشت دانه‌های فرهنگ وتربیت ومراقبت وصیانت ازآنها اقدام کرد.
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید:
