در این یادداشت با استفاده از داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران و گزارش­های آماری این مرکز، رابطه ازدواج و اشتغال زنان دارای تحصیلات عالی با مشارکت اجتماعی در ایران در دوره  1395-1385 مورد بررسی قرار گرفته است.

1. توزيع نسبی جمعیت داراي تحصیلات عالی به تفکیک جنس و مدرك تحصیلی:  1395-1385
ورود به تحصیلات عالی به عنوان یکی از عوامل زمینه ای کسب و احراز مشاغل کلیدی و اثرگذار درجامعه، از آرزوهای جوانان به خصوص زنان است. بررسی داده های سرشماری های سال های 1385، 1390 و 1395 نشان دهنده رشد قابل توجه سهم زنان در دوره های تحصیلی فوق لیسانس و دكترای حرفه­ای و دكترای تخصصی در طول این سالهاست، به گونه‌­ای که این سهم در سال­های 1385 معادل 31.5 درصد از کل جمعیت دارای تحصیلات عالی بوده (68.5 درصد مردان) و در1390 به حدود 40.5 درصد رسیده و در سال 1395 به 44.3 درصد افزایش یافته است كه نشان دهنده افزایش تمایل زنان به برخورداری تحصیلات عالی طی دوره مزبور است.

2. وضعیت زناشويی جمعیت داراي تحصیلات عالی به تفکیک جنس: دوره 1395-1390-1385
جدول شماره 1 : وضعیت زناشويی جمعیت داراي تحصیلات عالی به تفکیک جنس: دوره 1395-1390-1385

جنس	جمعیت 10 ساله و بیشتر	حداقل یكبار ازدواج كرده				هرگز ازدواج نكرده	اظهار نشده كلی
		جمع	داراى همسر	بی همسر
				بر اثر فوت همسر	بر اثر طلاق
1385
مرد	100.0	57.1	56.3	0.3	0.5	42.3	0.5
زن	100.0	48.4	46.5	0.9	0.9	50.6	1.0
1390
مرد	100.0	55.9	55.0	0.3	0.6	44.0	0.1
زن	100.0	52.7	50.1	1.1	1.4	47.2	0.1
1395
مرد	100.0	61.1	59.7	0.3	1.1	38.8	0.0
زن	100.0	63.1	59.3	1.1	2.7	36.9	0.0

 

منبع: مرکز آمار ایران

بررسی وضع زناشويی جمعیت داراي تحصیلات عالی بر اساس سرشماری 1385 نشان می­دهد که 48.4 درصد زنان دارای تحصیلات عالی (حداقل یكبار) ازدواج كرده بودند این شاخص در سال 1390 با 4.3 واحد افزایش به 52.7 درصد رسیده است. در سال 1395 این نسبت برای زنان در مقایسه با سرشماری 1390 افزایش یافته و با حدود 10 واحد افزایش برای زنان به 63.1 درصد رسیده است. در مقابل از 50.6 درصد از زنان دارای تحصیلات عالی هرگز ازدواج نکرده در سال 1385، به 47.2 درصد در1390 کاهش یافته و در سال 1395 این روند کاهشی ادامه داشته و به 36.9 درصد رسیده که تغییرات کاهشی معادل 13.1 درصد در دوره مورد نظر بیان می کند.
از کل جمعیت زنان دارای تحصیلات عالی، تعداد زنان دارای همسر از 46.5 درصد در سال 1385 به 59.3 درصد درسال 1395 افزایش یافته است به عبارت دیگر 59.3 درصد زنان دارای تحصیلات عالی در کشور ازدواج کرده و دارای همسر می باشد. برخلاف انتظار افکار عمومی، نرخ رشد طلاق در قشر زنان دارای تحصیلات عالی از 0.9 درصد از کل زنان دارای تحصیلات عالی در سال 1385 به 2.7 درصد در سال 1395 رسیده است.
در حالی که متوسط زنان دارای تحصیلات عالی حداقل یک بار ازدواج کرده در سال 1385معادل 48.4 درصد بوده است این نسبت در استان های قم 56.3 ، خراسان شمالی 55، خراسان رضوی 54.4، البرز 53.4 و تهران 52.4 درصد بوده است. این شاخص در سال 1390 در سطح کشور به 52.7 درصد افزایش می یابد که خراسان جنوبی و یزد هریک با 63.2 درصد، خراسان رضوی با 61، خراسان شمالی با 59.8  و قم با 59.7 درصد از متوسط کشوری بیشتر بوده اند.در سال 1395 نیز شاهد افزایش زنان دارای تحصیلات عالی حداقل یکبار ازدواج کرده معادل 63.1 درصد در سطح کل کشور هستیم که یزد با 76.6، خراسان جنوبی با 72.5، خراسان رضوی 70.5، قم 69.7 و خراسان شمالی 68.1 درصد بیشترین سهم زنان تحصیل کرده حداقل یکبار ازدواج کرده را دارا هستند.
شایان ذکر است که در سال 1395 سهم زنان دارای تحصیلات عالی بی همسر براثر طلاق در استان­های تهران و البرز هریک با 3.8 درصد، خراسان رضوی 3.5 درصد، مازندران 2.9 و کردستان با 2.8 درصد از نرخ 2.7 درصد متوسط کشوری بیشتر بوده اند. استان ایلام با 1 درصد، چهار محال و بختیاری و كهگیلویه و بویراحمد هریک با 1.3 درصد، خراسان جنوبى با 1.4 درصد و خوزستان با 1.5 درصد دارای کمترین سهم زنان دارای تحصیلات عالی بی همسر بر اثر طلاق بوده‌اند.

3. وضعیت اشتغال زنان داراي تحصیلات عالی: دوره 1395-1390-1385
سرشماری‌‌های سه دوره مورد بررسی، حاکی از کاهش اشتغال جمعیت دارای تحصیلات عالی و در مقابل افزایش بیکاری است. بر اساس سرشماری 1385، 48 درصد جمعیت 10 ساله و بیشتر دارای تحصیلات عالی، شاغل بوده­‌اند و این میزان در سال 1390 با 7 درصد كاهش به حدود 41 درصد رسیده است و در سرشماری سال 1395 نیز سهم شاغلان دارای تحصیلات عالی همچنان كاهش یافته و به 39 درصد رسیده است.
بررسی شاغلان زن دارای تحصیلات عالی در سرشماری 1385 معادل 32.7 درصد، در 1390 معادل 26.3 درصد و 1395 نیز 24.3 درصد بوده است.