به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) امروز چهارشنبه دهم بهمن ماه در همایش بین‌المللی گرامیداشت آیت‌الله مصباح یزدی به تحلیل وضعیت علوم انسانی ـ اسلامی و بررسی دیدگاه‌های ایشان و تبیین نقش علوم انسانی اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت.
وی اظهار کرد: نظام ارزشی اسلام به‌طور خاص ناظر به انسان است و اصول انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی در این نظام تأثیرات عمیقی بر تفکر و فعالیت‌های علمی دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تلاش‌های علمی آیت‌الله مصباح در حوزه علوم انسانی ـ اسلامی، افزود: کار اصلی علامه مصباح در این حوزه، تمرکز بر مبانی انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی بود که در نهایت به‌عنوان مبانی اساسی علوم انسانی ـ اسلامی عمل می‌کنند. ایشان همواره بر این باور بودند که بدون این مبانی، ساختار علوم انسانی ـ اسلامی امکان‌پذیر نیست.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) همچنین بر اهمیت تفکیک علوم انسانی ـ اسلامی از مدل‌های غربی تأکید کرد و افزود: علامه مصباح همواره بر این نکته پافشاری می‌کرد که در طراحی یک علم انسانی ـ اسلامی باید از مفاهیم و اصول دینی و اخلاقی بهره‌برداری شود. این علوم انسانی باید به‌عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به جامعه اسلامی، توانایی انسان‌سازی و جامعه‌سازی را داشته باشد.
ضرورت بازتعریف علوم انسانی ـ اسلامی در مسیر تحقق جامعه متعالی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا ادامه داد: درک درست از علوم انسانی ـ اسلامی تنها زمانی ممکن است که این علوم بر مبانی انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی استوار باشد. این مبانی، از انسان‌شناسی گرفته تا معرفت‌شناسی، در نهایت به‌عنوان نقشه راهی برای شکل‌گیری یک جامعه اسلامی عمل می‌کنند، بنابراین علوم انسانی ـ اسلامی باید در چارچوب اصول دینی و انسانی ساخته شوند تا بتوانند به ایجاد یک جامعه متعالی کمک کنند.
وی به لزوم بازتعریف مفهوم علم در جامعه اسلامی اشاره کرد و گفت: در دنیای مدرن، علم به‌طور غالب به‌عنوان یک پدیده مستقل از فرهنگ و ارزش‌های انسانی در نظر گرفته می‌شود، اما در نگاه اسلامی، علم باید در چارچوب ارزش‌ها و نظام‌های دینی قرار گیرد. این رویکرد موجب می‌شود که علم نه تنها به‌عنوان یک ابزار برای کشف حقیقت، بلکه به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف انسانی و دینی نیز عمل کند.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر نقش فرهنگستان‌ها در تقویت علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و افزود: فرهنگستان باید فلسفه را در زمره علوم انسانی قرار دهد تا علوم انسانی ـ اسلامی در مرکز توجه قرار گیرند.
وی در ادامه بر ضرورت بازنگری در تقسیم‌بندی‌های موجود و توجه به رویکرد‌های جدید تأکید کرد و گفت: این تقسیم‌بندی‌های نادرست و نگاه‌های محدود، به درک ما از فلسفه و علم آسیب‌زده‌اند؛ بنابراین نیاز به بازتعریف و رویکرد جدیدی در این زمینه داریم تا علوم انسانی ـ اسلامی در جایگاه اصلی خود قرار گیرد و جامعه اسلامی بتواند از این علوم بهره‌برداری لازم را داشته باشد.
پیوند علم، فرهنگ و ارزش‌های انسانی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به تبیین نقش علوم انسانی ـ اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت و بر ارتباط عمیق این علوم با فرهنگ و ارزش‌های انسانی تأکید کرد.
وی بیان کرد: علم نباید صرفاً به‌عنوان یک پدیده تجربی در نظر گرفته شود و باید در پیوند با انسان و فرهنگ مورد بررسی قرار گیرد. علوم انسانی شامل مراتب مختلفی هستند و برخی از این مراتب مانند متافیزیک و الهیات نقش ویژه‌ای نسبت به سایر علوم دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: محدود کردن معرفت علمی به جنبه تجربی باعث می‌شود که معرفت‌های متافیزیکی از دایره علوم بیرون بروند که این امر به باور‌ها و نگرش‌های دینی بستگی دارد. بر این اساس تغییراتی در نظام آموزشی و پژوهشی ضروری است تا علوم انسانی ـ اسلامی بتوانند به‌درستی واقعیت‌های انسانی و معرفتی را بازتاب دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه به اهمیت متصل شدن الهیات و انسان‌شناسی در تشکیل نظام آموزشی جدید اشاره کرد و گفت: این دو حوزه باید به‌طور مؤثر به یکدیگر پیوند بخورند تا مباحث معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی در مرکز توجه قرار گیرد. این پیوند می‌تواند به درک عمیق‌تری از حقیقت، وجود و ابعاد مختلف انسان کمک کند.
وی افزود: پژوهش در زمینه عواطف انسانی و رفتار‌های اجتماعی نیازمند توجه ویژه به تفکرات فلسفی و متافیزیکی است، زیرا این تفکرات به ما کمک می‌کنند تا درکی عمیق‌تر از واقعیت‌های موجود پیدا کنیم و از نتایج تحقیقات و تحلیل‌های بهتری بهره‌مند شویم.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به نقش دین در تغییرات اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: دین به‌عنوان عنصر بنیادی در زندگی انسان‌ها می‌تواند راهگشای حل معضلات و بحران‌های اجتماعی باشد. ارتباط دین و علم می‌تواند جوامع آگاه‌تری را شکل دهد و به شناخت عمیق‌تری از خود و دنیای پیرامون کمک کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت همراهی تمامی فعالیت‌های علمی با ارزش‌های انسانی و اخلاقی تأکید کرد و ادامه داد: این ارزش‌ها می‌توانند به‌عنوان معیار‌هایی برای سنجش دانش و پژوهش در تمام حوزه‌ها عمل کنند. نظام‌های آموزشی باید این نگرش را مدنظر قرار دهند و به‌جای محدود کردن خود به مباحث تجربی، ابعاد متافیزیکی و انسانی را نیز در برنامه‌های خود بگنجانند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: برای رسیدن به یکپارچگی میان علوم انسانی و علمی باید از همکاری میان رشته‌های مختلف علمی بهره‌برداری کرد. اگر دیدگاه‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی با جنبه‌های متافیزیکی و فلسفی همراه شود می‌توانیم به درکی جامع‌تر از رفتار و واکنش‌های انسانی دست یابیم و مسائل پیچیده‌تری را تحلیل کنیم که نه‌تنها ابعاد فردی، بلکه جنبه‌های جمعی رفتار انسان را نیز شامل می‌شود.
وی همچنین به بررسی ابعاد مختلف و اهمیت علوم انسانی اسلامی در جامعه پرداخت و ابرازکرد: رویکرد‌های بین‌رشته‌ای می‌تواند به تحلیل و حل معضلات اجتماعی و فرهنگی از دیدگاه‌های مختلف کمک کند. درک درست از تجربیات انسانی نیازمند تحلیل‌های جامعه‌شناسانه در کنار ابعاد دینی و معنوی است که این امر می‌تواند درک بهتری از بحران‌های هویتی و اجتماعی به وجود آورد.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بر این نکته تأکید کرد که علم و دین باید به‌عنوان دو عنصر مکمل در نظر گرفته شود. این ارتباط می‌تواند به ظهور رویکرد‌های نوین در پژوهش‌ها و حل مسائل اجتماعی کمک کند.
وی در ادامه بر اهمیت توجه به ابعاد اخلاقی و انسانی در نظام‌های آموزشی تأکید کرد و گفت: این نظام‌ها باید به فراگیران آموزش‌هایی بدهند که آن‌ها را به تفکر انتقادی و خلاقیت تشویق کند و از محدود شدن به یادگیری تجربی و حفظ اطلاعات جلوگیری کنند.
چالش‌های نظام‌های آموزشی و نیاز به بازتعریف علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به چالش‌های موجود در نظام‌های آموزشی اشاره و خاطرنشان کرد: بسیاری از مباحث علمی موجود در دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های علوم انسانی قادر به حل مسائل و نیاز‌های انسان معاصر نیستند.
وی به نقد ساختار‌های آموزشی موجود پرداخت و بر لزوم ایجاد ساختار‌های علمی جدید تأکید کرد که توانایی پاسخگویی به نیاز‌های معرفتی و اخلاقی جامعه اسلامی را داشته باشند.
|