اختتامیه سومین همایش بین‌المللی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران، به میزبانی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس و در تالار شهید مدرس موزه مجلس شورای اسلامی برگزار و دو نسخه خطی «اخوان الصفا» و «محبوب القلوب» از گنجینه نسخ خطی کتابخانه مجلس، رونمایی شدند.
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این همایش با استقبال از برگزاری این همایش در ساختمان موزه مجلس، گفت: چند سالی این سنت تعطیل شده بود و از اینکه این رسم دوباره احیا شده است خوشحالم و به دلیل اهمیتی که برای این امر قائل هستم، از آن استقبال کردم.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با یاد‌آوری خاطره اولین سال عضویت خود در کتابخانه مجلس، گفت: سال ۱۳۴۲ که به تازگی دانشجو شده بودم، عضو کتابخانه مجلس شدم، کتاب‌هایی به امانت گرفتم، که هنوز نام من در برگ امانت هست. خوشبختانه کتابخانه مجلس رشد کرده و امیدوارم که ساختمان جدید بر سودمندی کتابخانه مجلس بیفزاید.
حدادعادل در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه هویت هر ملتی با میراث فرهنگی آن ملت شناخته می‌شود، اضافه کرد: میراث بر دو بخش مکتوب و نامکتوب تقسیم می‌شود. میراث نامکتوب شامل بناهای تاریخی و آثار باستانی ماقبل تاریخ، زبان، ضرب‌المثل‌ها، حکایت‌ها، ترانه‌ها، افسانه‌های رایج، آداب و سنت‌ها است. اما کتاب میراث فرهنگی مکتوب است که در این میان، ارزش هیچکدام به پای میراث مکتوب نمی‌رسد، زیرا تفکر و جهان‌بینی یک ملت را تبیین می‌کند. اگر هر ملتی بخواهد خودش، گذشته و راهی را که طی کرده است، بشناسد، نمی‌تواند نسبت به میراث مکتوب خود بی‌اعتنا باشد. خصوصاً ایران که صاحب گنجینه‌ای عظیم از میراث مکتوب است.
وی با تأکید براینکه سابقه میراث مکتوب ما بسیار طولانی است، اضافه کرد: در هر کتابخانه بزرگ دنیا که پا بگذارید، افتخارشان این است که چند نسخه خطی دارند. نسخه خطی برای کتابخانه‌های دنیا معنا دارد و ملت ایران چنین سابقه‌ای در علم و دانش و معرفت داشتند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: شاید برخی بر این عقیده باشند که تاریخ مصرف گذشته، گذشته است، اما ما چنین تفکری نداریم. هرچند دایره علوم تجربی وسیع‌تر شده است؛ اما ما معتقدیم تاریخ‌مصرف فکر، اندیشه و عقل نمی‌گذرد.
حدادعادل با تأکید براینکه ما نمی‌توانیم با گذشته وداع کنیم، تصریح کرد: حتی لجوج‌ترین افراد هم محتاج این هستند که بدانند پیشینیان چگونه فکر می‌کردند. از این منظر مصححان نسخ خطی کار بسیار مهمی می‌کنند. تصحیح نسخه خطی کار بسیار دشواری است؛ هنر، مهارت، دانش، صبر و حوصله باید در فرد جمع شود تا به کار تصحیح نسخ خطی بپردازد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه و در بیان ویژگی‌های مصححان نسخ خطی، عنوان کرد: مصحح باید کاغذ را بشناسد، از جلد به نکاتی پی ببرد، خط را بشناسد که تنها چشم بصیر و خبیر، خط و رسم‌الخط را تشخیص می‌دهد. دستور زبان و واژگان هم هزار فوت و فن دارد که مصحح باید به آن آگاه باشد. فهرست‌نویسی نسخ نیز نکات خاص به خود را دارد و ظرافت آن زیاد است و مهم‌تر از همه اینها احاطه به موضوع کتاب است.
حدادعادل با اشاره به اینکه هنر و تخصص تصحیح نسخ در کشور ما بعد از اختراع صنعت چاپ شروع شد، عنوان کرد: بزرگانی مانند مجتبی مینوی، ایرج افشار، اقبال آشتیانی و دیگرانی در این زمینه بسیار کار کردند، لذا اگر امروز به گذشته خودمان می‌بالیم، مدیون کسانی هستیم که سربازان گمنام ایران هستند. مثلا مرحوم مینوی در ترکیه رایزن فرهنگی بود، هزار نسخه خطی را از کتابخانه‌های مختلف انتخاب کرده و با وسایل هفتاد سال قبل عکسبرداری و فیلمبرداری کرده و به دانشگاه تهران اهدا کرده است، که بسیاری از این گنجینه هنوز تصحیح نشده باقی مانده است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان تصریح کرد: این امر مهم نباید در فرهنگ و معارف ما فراموش شود. باید به دیگران بفهمانیم که ملت ایران چه گذشته باشکوهی داشته است و چه آینده باشکوه‌تری خواهد داشت.
نگاه به گذشته به اندازه نگاه به آینده اهمیت دارد
مسعود معینی‌پور، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در این همایش با اشاره با سابقه فرهنگی این کتابخانه، گفت: کتابخانه مجلس با بیش از صد سال حضور درعرصه علمی و فرهنگی کشور، وارث و پاسدار بخش مهمی از میراث ماندگار تمدن کهنسال و بزرگ ایران اسلامی است و با توجه به رسالت تاریخی خود، یعنی پشتیبانی اطلاعاتی از فرآیند قانون‌گذاری و حمایت از پژوهش‌های تراثی و اسنادی، ایفاکننده نقش مهمی در تمدن‌سازی نوین اسلامی و ارتقاء نظام حکمرانی اسلامی دارد.
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه حکمرانی مطلوب و کنشگری شایسته و آگاهانه مبتنی‌بر مقتضیات زمان نیازمند شناخت مناسب از گذشته و حوادث تاریخی، اسناد، آثار و تراث باقیمانده از سلف صالح است؛ اضافه کرد: رسیدن به تمدن اسلامی نیازمند شناخت این آثار و پاسداری از میراث کلان و گران گذشته است و این امر محقق نمی‌شود مگر اینکه این آثار شناخته و در آنها فحص شود.
معینی‌پور تصریح کرد: همان قدر که نگاه به آینده اهمیت دارد، نگاه به گذشته نیز مهم است. گذشته و تجربیات آن است که می تواند هدایت‌گر ما در رسیدن به اهداف اسلامی و تمدن بزرگ ایران اسلامی باشد. اگر زیرساخت پیشرفت‌های فرهنگی و اجتماعی امروز بر مبنای تجربیات گذشتگان شکل بگیرد، بی‌شک، آینده ای پربار با پشتوانه‌ای استوار برای ما رقم خواهد خورد.
به گفته رئیس کتابخانه مجلس، میراث مکتوب، شناسه و شناسنامه هویتی ما به‌شمار می‌رود که با آن واقعیـت تاریخی و فرهنگی خود را در جهان امروز به اثبات می‌رسانیم و جایگاه خود را در میان ملـتهای متمدن دنیا تثبیت می‌کنیم.
معینی‌پور گفت: حلقه مفقود و گسست تاریخ علم، ساختار و سازه‌های زبانی، مکتب‌ها و سبک‌های هنری، فرهنگ و آداب و تاریخ گذشته، همه و همه را می‌توان در لابه‌لای اوراق عتیق نسخه های خطی دریافت و با این مؤلفه‌ها و عناصر، تاریخ تمدن اسلامی و ایرانی را رقم زد.
وی با تأکید بر اینکه اهمیت بازخوانی نسخ خطی و متون گذشته بر کسی پوشیده نیست، عنوان کرد: به قول زنده یاد استاد جلال‌الدین همایی؛ احیای هر اثری از آثار علمی و ادبی قدیم، در حکم یافتن حلقه مفقوده‌ای است که شیرازه ادبیات و سلسله حیات معنوی و فرهنگی ما را به هم پیوند می‌دهد. از این رو باید بر پایه نظریه‌پردازی‌های علمی نسخه‌شناسانه و موازین و شیوه‌های کارآمد تصحیح متون، به احیا و انتشار تک تک اجزای این میراث گرانسنگ اهتمام کنیم.
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در بخش پایانی صحبت‌های خود درخصوص جهت‌گیری دوره جدید مدیریت این مرکز علمی و فرهنگی، گفت: کتابخانه مجلس فعالیت‌های درخشانی را در احیای میراث اسلامی و ایرانی و انتشار مطالعات تراثی، داشته و با وجود کارنامه درخشانی که در دوران حیات پژوهشی خود رقم زده است، به جرأت می‌توان گفت یکی از پیشگامان احیا و انتشار متون در دو دهۀ اخیر به شمار می‌رود و در کنار فعالیت‌های علمی در عرصه‌های مختلف مطالعات قانون‌گذاری، اسلام شناسی، ایران‌شناسی، سندپژوهی، احیاء تراث علمی و نسخ خطی را با جدیت مضاعف در دستور کار دارد.
معینی‌پور با اشاره به باز شدن درهای کتابخانه مجلس به روی پژوهشگران و عموم پس از یک دوره توقف در این زمینه، ادامه داد: حفظ و نگهداشت مطلوب نسخ خطی و دسترسی برخط اساتید، محققان و علاقمندان به این آثار و فراهم‌سازی تمهیدات ویژه برای پژوهشگران نسخه‌شناس و تلاش در یافتن و جمع‌آوری این منابع، بخشی از سیاست‌های دوره جدید خواهد بود.
شرکت ۸ کشور دنیا در همایش بین‌المللی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران
علی افضلی، دبیر اجرایی سومین همایش بین‌المللی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران با بیان اینکه این همایش رویدادی بین‌المللی است که آبان‌ماه هر سال برگزار می‌شود، عنوان کرد: فراخوان این دوره از همایش اسفندماه ۱۴۰۲ منتشر و مقالات همایش از داخل و خارج از کشور به تدریج در سامانه همایش بارگذاری شد.
دبیر اجرایی سومین همایش بین‌المللی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران با اعلام اینکه در این همایش ۵۱ مقاله علمی از ۷۵ نویسنده ایرانی دریافت شد و از ۸ کشور دنیا در این همایش شرکت کرده‌اند.
افضلی با اشاره به بررسی آثار همایش توسط ۱۷ داور علمی با متوسط درجه علمی دانشیار، اضافه کرد: در این دوره هر مقاله را دو داور علمی بررسی کردند و در پایان ۱۹ مقاله واجد استاندارد‌های پژوهشی تأیید و برای انتشار برگزیده شد.
طبق اعلام دبیر اجرایی سومین همایش بین‌المللی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران، علاوه بر اکثر دانشگاه‌های ایران، دانشگاه‌های بغداد و بابل از عراق، سلجوق و آنکارا از ترکیه، داکا از بنگلادش، دهلی و مولانا ابوالکلام آزاد از هندوستان و جامعه اسلامیه از پاکستان به عنوان حامی معنوی در این همایش حضور دارند.
افضلی با اشاره به اینکه مجموعه مقالات دو همایش قبلی در بیش از ۱۰۰۰ صفحه در پایگاه اینترنتی همایش منتشر شده، اضافه کرد: مجموعه مقالات این همایش نیز به روال هر سال در بهمن ماه و هم‌زمان با دهه فجر انقلاب اسلامی منتشر می‌شود.
دبیر اجرایی همایش بین المللی تحقیق و تصحیح نسخ خطی در پایان تصریح کرد: سعی داریم این همایش به مرکز استاندارد مقالات حوزه نسخه‌شناسی و تصحیح و تحقیق متون خطی تبدیل شود.
در پایان ضمن رونمایی از دو نسخه خطی «اخوان الصفا» و «محبوب القلوب» از گنجینه نسخ خطی کتابخانه مجلس، سه تن از مصححان و نسخه‌پژوهش‌هان پیشگام و پیشکسوت تقدیر. و تجلیل شدند.
|