آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه در همایش ملی «دین، فرهنگ و رسانه‌های نوین» که صبح امروز، ۲۴ مهرماه در دانشکده صدا‌وسیمای قم برگزار شد، با بیان اینکه نهاد دین به معنای عام باید به رسانه‌ها توجه کند، اظهار کرد: غرب‌شناسی برای به‌کارگیری رسانه در خدمت اهداف و آرمان‌های انسانی و الهی، بسیار جدی و ضروری است. تجربه بشری غرب قابل احترام، توجه و بهره‌گیری است و نباید در برابر تجربه غرب دچار انفعال و تسلیم محض باشیم.
وی ادامه داد: در قرون متأخر با دستاوردهای گوناگونی از غرب مواجه هستیم، در عین حال باید بدانیم منظومه تمدنی که از آغاز پایه‌ریزی تعالی و رشد پیدا کرده، یک منظومه دارای روح، عناصر باطنی و محتوایی و شالوده خاص خودش است که این شالوده به‌دلیل مختلف تحولاتی غرب، غیرقدسی و غیرالهی است؛ معنایش این نیست که ابزار و نظریاتی معطوف به حوزه دین و عوالم قدسی وجود ندارد و کم و بیش هنر قدسی هم وجود دارد، اما جهت‌گیری کلان در منظومه اندیشه غربی است که بشر را متوقف و متوجه این عالم و ابعاد مادی و حسی می‌کند.
غرب‌شناسی لازمه کار مشعل‌داران فرهنگی است
اعرافی با بیان اینکه این جهت‌گیری دنیایی، مادی و حسی تقریباً در تمام ارکان و اضلاع تمدن غربی حضور و نفوذ در فناوری‌های انسانی، هنر و رسانه دارد، گفت: همه عناصر تمدنی تحت‌تأثیر روح و جهت‌گیری ویژه این منظومه غربی است و بازتاب عمیق در همه اضلاع این تمدن دارد؛ ما هر اقدامی که در پرتو گفتمان اسلام ناب انجام می‌دهیم، باید بدانیم که سیطره روح تمدنی غرب گسترده، نافذ و عمیق است. جوانان و فرزندان ما امروزه علی‌رغم تدوین متون دینی، در عین حال در فضایی قرار دارند که متأثر از جهت‌گیری تمدن غربی هستند، پس باید غرب‌شناسی را یک ضرورت تلقی کنیم وگرنه در نقاط حساس میدان رقابت و تعامل و رویارویی نقش مؤثری نداریم.
مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: ضرورت دارد که یک تحلیل غرب‌شناسی دقیق و عمیق در سطوح مدارس، دانشجویی، حوزوی و در سطح مشعل‌داران تبلیغ و رسانه و فرهنگ داشته باشیم که نیازمند یک برنامه‌ریزی جدی‌تری دارد. نهادهای علمی ما کاستی‌هایی دارند؛ از حوزه‌های مختلف علمی گرفته تا حوزه عملی و سبک زندگی و رفتاری باید نسبت‌شان با روح غربی و انعکاس پایه‌های تمدن غربی مشخص شود تا بتوانیم دقیق عمل کنیم.
رگه‌های ناهمگن با اندیشه اسلامی الهی شناخته شود
اعرافی با بیان اینکه غرب دنیای امروز را جهت داده است و اگر هوشمندانه رگه‌های ناهمگن با اندیشه اسلامی الهی شناخته نشود توفیق حاصل نمی‌شود؛ اگر بخواهیم بر جوانان اثرگذار باشیم باید اعماق ذهنی آنان را بشناسیم، گفت: ذائقه‌شناسی و نظرسنجی به تنهایی در عرصه فرهنگی کافی نیست، باید عمق ذهنی جامعه را در عرصه فرهنگی بشناسیم یعنی لایه‌های حاکم عمیق‌تر و بنیادی‌تر بر ذهن انسان معاصر را بفهمیم و نفوذ در این لایه‌های عمیق مستلزم شناخت غرب است؛ اگر لایه عمیق ذهن افراد جامعه و ساختار معرفت‌شناسی آنان را نشناسیم ارتباطی میان ما و مخاطب در فرهنگ‌سازی برقرار نمی‌شود.
وی بیان کرد: ما وقتی با پدیده رسانه، فضای مجازی و هوش مصنوعی مواجه می‌شویم برای اینکه منطق اسلام را در این عرصه داشته باشیم نیازمند گرایش علمی جدی هستیم که در این چند دهه اخیر به این موارد توجه شده است، اما باید به شکل گسترده‌تر به آن بپردازیم. کلان‌پروژه هوش مصنوعی در حوزه علمیه نیز در حال بررسی و پژوهش است و اقدامات جدیدی در این راستا انجام می‌شود.
۳ ضرورت و رویکرد جدی در حوزه رسانه
اعرافی اظهار کرد: در حوزه رسانه، هوش مصنوعی و فضای مجازی باید به رویکرد فلسفی کلامی توجه کنیم و این از ضروریات است. فلسفه و کلام اندیشه حکمی اسلام بازتابی در هر قلمرو دارد که باید این بازتاب را به‌صورت عمیق با روش اجتهادی کشف کرد. اقداماتی انجام شده؛ اما در این عرصه هنوز نیازمند کار هستیم، این همان امتداد فلسفه اسلامی و فلسفه مضاف است. حوزه دیگر که باید در عرصه رسانه به آن توجه داشته باشیم مسائل فقهی حقوقی در عرصه رسانه و هوش مصنوعی است که باید به مباحث فقهی قلمروهای رسانه به‌صورت عمیق بپردازیم.
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: دیگر مسئله حوزه اخلاق و ارزش‌ها در عرصه رسانه است که باید مورد توجه جدی باشد؛ در درختواره رشته‌های حوزوی به این مهم توجه شده است. اگر بخواهیم کار دینی انجام داده و از منظر علوم اسلامی به موضوعات گوناگون بپردازیم باید تطورات علوم اسلامی را در حوزه علمیه پیش‌بینی کنیم که در طراحی‌های کلان حوزه به آن پرداخته شده است. در حوزه مباحث فقهی، دفتر فقه معاصر در سطوح خارج و با اعمال روش اجتهادی عمیق در قلمرو رسانه گام برداشته است؛ ۱۰۰ نفر در کلان‌پروژه هوش مصنوعی کار اجتهادی عمیقی را در یک کلان‌پروژه دنبال می‌کنند تا در برابر تحولات منفعل نباشیم.
وی با بیان اینکه باید در همه اقدامات در حوزه رسانه رویکرد بین‌المللی داشته باشیم، حوزه با عرصه بین‌الملل تعامل قوی ندارد، اضافه کرد: به‌صورت مستند عرض می‌کنم که مباحث انقلاب اسلامی و معارف اسلامی، بالفعل برد بالایی در جهان دارد و ظرفیت‌های ذهنی و نگاه قدسی در جهان وجود دارد و اگر معارف اسلامی در جهان پیش نرود این از ضعف ماست.
اعرافی با بیان اینکه باید در حوزه تولیدات فرهنگی و رسانه‌ای در عرصه صدا‌وسیما هزینه کنیم، تصریح کرد: تولیدات ما بازتاب بین‌المللی دارد و می‌تواند اثراتی داشته باشد. باید با ذهن مخاطب ارتباط بگیریم تا بتوانیم اثرگذاری جدی داشته باشیم. یکی از نکاتی که در منشور حوزه مورد توجه است بازنمایی اندیشه و معارف دین در فضای مجازی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی است، البته باید آسیب‌شناسی و آینده‌نگری در این عرصه داشته باشیم.
|