وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
سازمان برنامه و بودجه کشور
فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران
«آییننامه شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراثداران تمدنی» که در جلسه 897 مورخ 08/12/1402 شورای عالی انقلاب فرهنگی و بر اساس مصوبه جلسه 465 مورخ 01/12/1402 شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است؛ برای اجراء ابلاغ می‌گردد:
مقدمه
هنرهای سنتی و صنایع دستی و مواریث هویتی و تمدنی به مثابه تجربه زیسته و دانش و توانمندی تاریخی انسان، توانسته است در طول زمان به استمرار و بقاء تمدن؛ یاری رساند. بیشک؛ تداوم این مؤلفه مهم فرهنگی میتواند نقش مؤثری را در بالندگی و پویایی فرهنگ و هنر هر سرزمینی ایفاء نماید. در این میان؛ هنرمندان صنایع دستی، هنرهای سنتی و نیز میراثداران تمدنی این مرز و بوم به عنوان وامداران این دانش و توانمندی، حلقه اتصال دیروز و امروز برای آینده درخشان کشور به شمار میآیند. بهیقین؛ ارج نهادن به جایگاه برجسته و مهم این هنرمندان و میراثداران تمدنی میتواند تداومبخش اقتدار تاریخی ایران و ضامن تداوم هویت پایدار آن باشد. در این راستا و به استناد تبصره یک مصوبه جلسه 876 مورخ 27/10/1402 شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ «آییننامه شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراثداران تمدنی» به شرح مواد آتی، تبویب می‌گردد.
ماده 1- مفاهیم و تعاریف
1-1- شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراثداران تمدنی: عالیترین نهاد ارزشیابی میزان مهارت، دانش، فنون، نوآوری و خلاقیت هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی و میراثداران تمدنی و صدور گواهی درجه هنری برای آنها که در راستای تکریم، تداوم و تقویت جایگاه و نقش آنان؛ تشکیل و فعالیت میکند و از این پس در این آییننامه به اختصار از آن به «شورای ارزشیابی» یاد میشود.
1-2- هنرمند: فردی است که در یکی از رشته‌های موضوع این شورا به طور خلاقانه، نوآورانه، مستمر و هنرمندانه به خلق اثر پرداخته و در حوزه تخصصی خود؛ دارای اطلاعات، دانش، فن، مهارت و توانمندی است.
1-3- صنایع دستی: صنایع دستی مجموعه ای از اشیاء کاربردی- تزئینی هنرمندانه ساختهشده از مواد اولیه در دسترس هستند که با تکیه بر فنون عملی و علوم نظری خاص مبتنیبر هویت بومی و تحت تأثیر نیازهای مادی، عقاید مذهبی، فرهنگی و آیینی خلق، تکوین و تکامل یافته‌اند.
1-4- هنرهای سنتی: هنرها و صنایع بدیعی که جوهره آنها برگرفته از یک سنت و باور تاریخی و تجلیگاه ارزش جمعی و باورهای مادی و معنوی است و نسلبهنسل طی قرون متمادی منتقل و به مثابه میراثی گرانقدر پنداشته میشود و افزون بر اصول ثابت، فروع متغیری دارد که منطبق بر دوران؛ تغییر میکند.
1-5- میراث فرهنگی- تمدنی: مجموعه‌ای از آثار ملموس و ناملموس تمدنی و فرهنگی، دانشها و فنون و فناوریها - غیر از هنرهای سنتی و صنایع دستی- که نقش بسزا و شناخته شدهای در شکلگیری زیست فردی و اجتماعی و هویت تاریخی، تمدنی و فرهنگی ایرانیان داشته‌اند.
1-6- میراثداران تمدنی: نخبگان و استادان در قید حیات که دارای شاخصها و معیارهای ذیل هستند و دانش، مهارت و فنون تاریخی این مرز و بوم را به صورت استاد - شاگردی و سینهبهسینه (غیرآکادمیک) فرا گرفته و در طول زندگی کاری خود در خلق، بازآفرینی، حفاظت و مرمت از مواریث تمدنی و فرهنگی کشور مثل معماری و شهرسازی سنتی، آبخیزداری، صنایع دریاپایه، فناوریهای نرم و سخت مرتبط با زیست فردی و اجتماعی روزمره و... به کار گرفته‌اند و در حال تداومبخشی به این ارزش‌ها از طریق انتقال دانش و فنون به نسل‌های بعدی میباشند. این هنرمندان درجاتی از چیرهدستی و تسلط به رشته تخصصی خود را دارند که شایسته صفت استادی هستند. تجربیات و مهارت این اساتید در شناخت، رمزگشایی و امتداد حیات مواریث تمدنی و فرهنگی؛ ضروری و غیرقابل جایگزین است.
شاخصه‌ها ومعیارهای میراثداران تمدنی:
- چیره دستی وتسلط ویژه در شناخت و بازآفرینی ارزشهای ملموس و ناملموس تمدنی و فرهنگی
- برخورداری از فن، دانش بومی و هنر در بازآفرینی و خلق آثار تمدنی و فرهنگی
- برخوداری از فن، دانش بومی و هنر در حفاظت و مرمت آثار و اشیاء فرهنگی، تاریخی و هنری، میراث معماری شهری و روستایی و صنایع هنرهای وابسته
- نادرهکاری درحوزه میراث فرهنگی ملموس و ناملموس
- تداومبخشی به ارزشهای فرهنگی وتمدنی ازطریق آموزش و پرورش به شیوه استاد - شاگری و انتقال سینهبهسینه دانش، فن و هنر
1-6- مراتب و درجات ارزشیابی: بر حسب میزان مهارت و دانش مرتبط با رشته موردنظر شامل سه رتبه: خوب «درجات 3، 4 و 5»، بسیار خوب «درجه 2» و عالی «درجه 1»
ماده 2- اعضای شورای ارزشیابی
2-1- اعضای حقوقی
- وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یا نماینده تامالاختیار وی (رئیس شورا)
- نماینده تامالاختیار وزارت علوم و تحقیقات و فناوری
- نماینده تامالاختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- نماینده تامالاختیار سازمان برنامه و بودجه
- معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و یا نماینده تام الاختیار وی
- معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یا نماینده تامالاختیار وی
- نماینده تامالاختیار فرهنگستان هنر
- دبیر شورای ارزشیابی
- مسئول کمیتههای تخصصی
2-2- اعضای حقیقی: شامل 3 نفر - یک نفر عضو هیأت علمی مراکز دانشگاهی و دو نفر کارشناس خبره دارای گواهینامه درجه یک هنری در یکی از رشته‌های مرتبط - با انتخاب رئیس شورا در دو حوزه تخصصی میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و هنرهای سنتی میباشد.
تبصره - رئیس شورای ارزشیابی میتواند افزون بر سه نفر عضو حقیقی در هر حوزه تخصصی؛ دو نفر هنرمند دیگر را با همان شرایط به عنوان عضو علی‌البدل انتخاب و منصوب کند تا در صورت غیبت موجه اعضای حقیقی به عنوان جایگزین موقت یا دائم در جلسات شورای ارزشیابی حضور یابند.
2-3- اعضای مدعو: با توجه به تنوع و تکثر رشته‌های هنری و موضوعات مورد ارزشیابی؛ رئیس شورای ارزشیابی میتواند برای مشورت و کسب رأی و نظر خبرگان هنر از استادان مبرز و تراز اول در شاخه‌های تخصصی برای شرکت در یک یا چند جلسه دعوت کند. اعضای مدعو در هر دستور حداکثر دو نفر خواهند بود که بدون حق رأی و به عنوان مشاور شورا برای همیاری در اخذ بهترین تصمیم در جلسه حضور می‌یابند.
تبصره - ترکیب شورای ارزشیابی با حضور اعضای حقیقی و حقوقی، قانونی است و الزامی به دعوت از اعضای مدعو نیست. دعوت از سایر کارشناسان تحت عنوان عضو مدعو منوط به تشخیص رئیس شوراست و تمهید آن الزام‌آور نیست.
ماده 3- معرفی رشته‌های قابل بررسی در شورای ارزشیابی
رشته‌های موضوع این آییننامه در دو حوزه اصلی «صنایع دستی و هنرهای سنتی» و «میراث فرهنگی- تمدنی» رده‌بندی و شناسایی میشوند.
ماده 4- کمیتههای تخصصی شورای ارزشیابی
شورای ارزشیابی به منظور ارتقاء کیفیت داوری و بررسی دقیق تقاضاها، در دو حوزه کلی صنایع دستی و هنرهای سنتی و میراث فرهنگی- تمدنی، کمیتههای تخصصی خود را تشکیل می‌دهد تا مرحله اول ارزشیابی آثار را طبق ضوابط مندرج در این آییننامه برعهده گیرند.
تبصره - رأی و نظر کمیتههای تخصصی، رأی مشورتی تلقی میشود و برای شورای ارزشیابی الزام‌آور نیست.
ماده 5- دبیرخانه شورای ارزشیابی
5-1- دبیر شورا توسط رئیس شورا انتخاب میشود و مسئولیت دبیرخانه را عهدهدار است.
5-2- محل استقرار دبیرخانه؛ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می باشد و تحت نظر حوزه وزارتی در سقف واحدها و پستهای مصوب سازمان قرار دارد.
5-3- انتخاب کارکنان دبیرخانه شورا با پیشنهاد دبیر و تأیید رئیس شورا خواهد بود.
ماده 6- وظایف دبیر شورای ارزشیابی
6-1- هماهنگی به منظور برگزاری جلسات شورا
6-2- هماهنگی با کمیتههای تخصصی به منظور تعیین دستور جلسات شورا
6-3- تنظیم صورتجلسات و مصوبات شورا
6-4- مکاتبات و پاسخگویی به متقاضیان، نهادها، ادارات و...
6-5- آماده‌سازی گواهینامه موقت و دائم مشمولانی که درجه آنها به تصویب شورا رسیده و نظارت بر اجرای مصوبات
6-6- تشکیل بانک اطلاعاتی و مدیریت دانش
6-7- تدوین فرآیند، شناسایی، بررسی و معرفی واجدان شرایط
6-8- ارسال پروندهها برای اعضای شورا یک هفته قبل از تشکیل جلسه مرتبط با پروندههای مورد نظر
6-9- ارائه گزارش سالانه به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
ماده 7- کمیتههای تخصصی و ارکان آن:
7-1- وظایف کمیتههای تخصصی به وظایف معاونت‌های صنایع دستی و میراث فرهنگی اضافه میشوند.
7-2- صاحبنظران شاغل در حوزههای تخصصی مربوطه حسب موضوع با ابلاغ انشایی رئیس شورا، به عنوان رؤسای کمیتههای تخصصی تعیین میشوند. یک کمیته مشترک با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تعیین سرفصلها تشکیل میشود.
7-3- انتخاب دو نفر عضو حقیقی کمیته تخصصی بر اساس شرایط مندرج در این آییننامه و با پیشنهاد رئیس کمیته تخصصی و تصویب رئیس شورای ارزشیابی خواهد بود.
7-4- رئیس هر کمیته موظف است شیوهنامه اجرایی کمیته تخصصی خود مشتمل بر: شرایط، شیوه و نمرهبندی فعالیت برای ارائه معیارهای تشخیصی و تعیین شاخصهای مرتبط را ظرف سه ماه پس از ابلاغ آییننامه ارزشیابی تهیه و به تصویب شورای ارزشیابی برساند.
تبصره 1- صدور ابلاغ عضویت اعضای حقیقی کمیتههای تخصصی توسط رئیس شورای ارزشیابی انجام میشود.
تبصره 2- مدت زمان عضویت اعضای حقیقی در کمیتههای تخصصی سه سال است که قابل تمدید خواهد بود. در صورت نیاز به ترمیم کمیتههای تخصصی پیش از انقضاء مدت خدمت اعضا، تغییر اعضا با تصویب رئیس شورای ارزشیابی بلامانع است.
ماده 8- جلسات شورای ارزشیابی
8-1- برای رسمیت جلسه شورای ارزشیابی؛ حضور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یا نماینده تامالاختیار وی الزامی است. جلسات شورای ارزشیابی با حضور دو سوم از مجموع اعضای حقیقی و حقوقی رسمیت می‌یابد.
8-2- دبیرخانه؛ مسئولیت برگزاری جلسات شورای ارزشیابی را بر عهده دارد.
8-3- رأی موافق اکثریت حاضر برای اعطاء درجات هنری ضروری است.
تبصره 1- در صورت عدم موافقت اعضا و عدم احراز رأی اکثریت برای اعطاء درجه هنری به متقاضی، پرونده مجدداً به کمیتههای تخصصی ارجاع داده خواهد شد.
تبصره 2- در صورتی که اعضاء ثابت حقیقی به عذر موجه امکان حضور در جلسه‌ای را نداشته باشند؛ جلسه شورای ارزشیابی با حضور اعضاء علی‌البدل حقیقی؛ قانونی است.
تبصره 3- حضور متقاضی یا اعضای مدعو یا هر شخص دیگری در جلسه شورای ارزشیابی منوط به تأیید رئیس شورا است.
ماده 9- رسیدگی به درخواست‌ها
9-1- متقاضیان ارزشیابی می‌توانند با مراجعه به درگاه الکترونیکی یا محل دبیرخانه در دو حوزه: الف: صنایع دستی و هنرهای سنتی و ب: میراث فرهنگی- تمدنی موضوع این آییننامه تشکیل پرونده داده و کد اختصاصی دریافت کنند. دبیرخانه پس از بررسی دقیق پرونده و تکمیل نمونبرگ‌ها، پرونده را در کمیته تخصصی مربوطه مطرح و پس از آن، پرونده همراه صورتجلسه بررسی آثار متقاضی به امضای کامل اعضای کمیته میرسد و منتخب آثار یا مستندات مربوطه در اختیار دبیرخانه شورای ارزشیابی قرار می‌گیرد. دبیرخانه، خلاصه پرونده‌هایی که یک هفته قبل از تشکیل جلسه در اختیار اعضا قرار داده است را در جلسات مربوطه مطرح میکند و پس از بررسی آثار، کاربرگ‌ها و صورتجلسه کمیته، صورتجلسه نهایی را تکمیل و در همان جلسه به امضای اعضاء می‌رساند. رأی شورای ارزشیابی از طریق دبیرخانه شورا به کمیتههای تخصصی و هنرمند متقاضی اعلام میشود. دبیرخانه شورا، هر ماه یک بار؛ ادارات کل استانی مرتبط را به صورت کتبی از نتیجه ارزشیابی آگاه می‌سازد.
9-2- دبیرخانه شورای ارزشیابی موظف است غیر از صورتجلسات مجزا برای هر متقاضی؛ یک صورتجلسه جامع برای هر جلسه شورا تهیه کند و به امضاء رئیس شورا برساند.
9-3- در صورت عدم اخذ تصمیم درباره پروندههای شورا، پروندهها برای بررسی مجدد به کمیتههای تخصصی مربوطه ارجاع داده خواهد شد.
9-4- در صورتی که شورا، ویژگی‌های هنری - میراثی اثری را برای احراز درجات پنجگانه مندرج در این آیین نامه؛ کامل و کافی نداند، الزامی به اعطاء درجه هنری ندارد و مراتب جهت اطلاع به متقاضی و کمیته مربوطه اعلام میشود. بررسی مجدد تقاضا حداقل 2 سال بعد از اولین درخواست متقاضی ممکن است.
9-5- دبیرخانه شورا مکلف است بر اساس صورتجلسات هر جلسه، گواهینامه دائمی متقاضیان را برای پنج درجه مطابق این آییننامه تنظیم و صادر کند. لیکن در صورتی که صدور گواهینامه دائمی به دلایل موجه، بیش از دو ماه زمان ببرد، ضرورت دارد جهت تکریم ارباب‌رجوع، تأییدیه موقت با درخواست کتبی متقاضی و امضاء رئیس شورا یا نماینده تامالاختیار وی صادر شود.
ماده 10- شرایط متقاضیان و مدت زمان رسیدگی به درخواست‌ها
10-1- شرایط متقاضیان
1-1-10- داشتن معرفینامه از سه استاد معتبر (دارندگان درجه 1 هنری یا اعضای هیأت علمی دانشگاهها در رشته مرتبط)
2-1-10- داشتن حداقل دو سال سابقه کار هنری- میراثی در رشته مرتبط برای درجه 5
3-1-10- داشتن حداقل سه سال سابقه کار هنری - میراثی در رشته مرتبط برای درجه 4
4-1-10- داشتن حداقل پنج سال سابقه کار هنری- میراثی در رشته مرتبط برای درجه 3
5-1-10- داشتن حداقل ده سال سابقه کار هنری- میراثی در رشته مرتبط برای درجه 2
6-1-10- داشتن حداقل پانزده سال سابقه کار هنری - میراثی در رشته مرتبط و توانایی انتقال دانش و شاگردپروری برای درجه 1
10-1-7- دارا بودن صلاحیت عمومی و اخلاق حرفه‌ای
10-2- مدت زمان
10-2-1- فاصله رسیدگی به درخواست ارتقاء درجه هنری، دو سال است.
10-2-2- هنرمندان متقاضی ارتقاء درجه هنری برای احراز درجات بالاتر ضرورت دارد آثار جدید خود را که در فاصله دریافت درجه قبلی و ارائه تقاضای مجدد، پدید آورده‌اند، ارائه کنند.
10-2-3- گذشت زمان، پیشکسوت بودن و یا دریافت امتیازات اجتماعی نظیر بازنشستگی و... دلیلی برای اعاده رسیدگی و ارتقاء درجه هنری هیچ یک از متقاضیان نخواهد بود.
10-2-4- درخواست خارج از نوبت رسیدگی پرونده هنرمندان متقاضی منوط به تحقق یکی از بندهای زیر است:
10-2-4-1- تقاضای مکتوب رئیس شورا یا نماینده تامالاختیار وی
10-2-4-2- تقاضای مکتوب سه نفر از اعضای شورای ارزشیابی
10-2-4-3- مصوبه اکثریت شورا در موارد خاص
تبصره 1- کاهش فاصله زمانی میان درجات به کمتر از یک سال امکان پذیر نیست.
تبصره 2- بررسی و تشخیص شرایط متقاضیان بر عهده کمیتههای تخصصی مربوطه است.
ماده 11- بازنگری پروندهها
با توجه به داوری دو مرحله‌ای تمام پروندهها در کمیتههای تخصصی و شورای ارزشیابی؛ تقاضای تجدیدنظر امری غیرضروری است، لیکن برای مراعات حقوق متقاضی، تجدیدنظر و بررسی دوباره پرونده منوط به ارائه تقاضای مکتوب از سوی دست‌کم دو نفر از اعضای شورای ارزشیابی است.
تبصره- در صورت درخواست مکتوب متقاضی برای صدور مجدد گواهینامه به علت مخدوش یا مفقود شدن، شورا میتواند حداکثر یک بار نسبت به صدور گواهینامه المثنی- با ذکر کلمه «المثنی» بالای گواهینامه، نسبت به این کار مبادرت ورزد.
ماده 12- بازنگری و تمدید آییننامه شورای ارزشیابی
12-1- شورای ارزشیابی میتواند در صورت تشخیص ضرورت، هر دو سال یک بار آییننامه داخلی را بر اساس مقررات موضوعه کشوری و این آییننامه مورد بازنگری قرار دهد، مشروط بر آنکه آییننامه داخلی مفسر و روشن‌کننده آییننامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی (آییننامه شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراثداران تمدنی) باشد و از حدود مندرج در آن تبعیت نماید. کاهش زمان تجدید نظر در آییننامه داخلی منوط به تغییر آییننامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
12-2- آییننامه داخلی با امضای اعضای حقوقی (اعضای ثابت) شورای ارزشیابی و تصویب رئیس شورای ارزشیابی به اجرا گذاشته خواهد شد.
ماده 13- این آییننامه در یک مقدمه، 13 ماده و 11 تبصره در جلسه 897 مورخ 08/12/1402 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از تاریخ ابلاغ؛ لازم الاجرا میباشد.
سید ابراهیم رئیسی
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی
|