امروز ۳۰ اردیبهشت‌ماه روز ملی جمعیت است. هشدار نسبت به بحران پیری جمعیت عاملی بود که باعث شد این روز نام‌گذاری و طی هفته منتهی به آن تلاش شود مردم و مسئولان با تبعات خطرناک کاهش و پیری جمعیت آشنا شوند.
اما به راستی چه اتفاقی برای آینده ایران با پیرشدن جمعیت رخ خواهد داد؟ سیدکاظم فروتن، دبیر ستاد ملی جمعیت در گفت‌وگو با ایکنا به تشریح این مسئله پرداخت که به طور ملموس پیری جمعیت چه بر سر ایران و مردم آن خواهد آورد و گفت: یکی از ابعادی که ما در رابطه با جوانی جمعیت باید به آن بپردازیم این است که سالمندی کشور در آینده و پیامدهای آن را برای مردم تبیین کنیم. مردم وقتی بدانند افق آینده کشور با سالمندی چگونه خواهدبود، دید دیگری پیدا کرده برای جوان کردن کشور تلاش می‌کنند.
فروتن، متخصص رشته اورولوژی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی و دانشیار رشته تخصصی اورولوژی در دانشگاه شاهد، یکی از وظایف رسانه‌ها را تبیین ملموس تأثیرات پیری جمعیت اعلام کرد و گفت: باید مستندها و سریال‌های مختلف در این خصوص ساخته شود.
این فعال حوزه خانواده و جمعیت به هزینه‌هایی که سالمندی جمعیت برای ایران در پی خواهد داشت، اشاره کرد و گفت: جوانان و میانسالان امروز ما سالمندان آینده ما هستند که نیاز به احترام، توجه و مراقبت دارند، اما علاوه بر این مسئله هزینه‌هایی که سالمندی جمعیت برای کشور ایجاد می‌کند، ابعاد مختلفی دارد و یکی از این ابعاد ضعف توان نظامی کشور است. توان نظامی یک کشور از شاخصه‌ها و مؤلفه‌های قدرت یک کشور است.
وی ادامه داد: دشمنان ایران ۴۰ سال علیه ایران تلاش کردند، اما موفق نشدند؛ اکنون آنها منتظر ۲۰ تا ۳۰ سال آینده هستند که وقتی جامعه ایران جامعه سالمندی شد به راحتی می‌توانند بر این نظام سلطه پیدا کنند. یکی از نکات مهمی که مردم ما باید بدانند این است که با سالمند شدن جمعیت آینده کشور در خطر می‌افتد.
یک سالمند چهار تا پنج برابر افراد عادی نیاز به خدمات پزشکی دارد
دبیر ستاد ملی جمعیت با اشاره به اینکه یک سالمند چهار تا پنج برابر افراد عادی نیاز به خدمات پزشکی دارد، گفت: خدمات پزشکی چه در مراکز درمانی و در منزل و آسایشگاه‌ها باید توسعه پیدا کند. یعنی اکنون کشور باید بر روی توسعه بیمارستان‌ها، توسعه مراکز فیزیوتراپی، توسعه مراکز نگهداری از سالمندان و طب سالمندی تلاش کند، برای اینکه وقتی افراد به سن سالمندی رسیدند آن زمان نمی‌توان به فکر ایجاد این زیرساخت‌ها برای مراقبت از سالمندان بود.
ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی در آینده نزدیک
وی مسئله دیگر در حوزه سالمندی را صندوق بازنشستگی عنوان کرد و گفت: وقتی میزان سالمندان افزایش پیدا کند نظام بازنشستگی کشور تحت فشار شدید و بی‌سابقه‌ای قرار خواهد گرفت، فشاری که تاکنون سابقه نداشته است و حجم زیادی سالمند نیازمند خدمات این صندوق خواهند بود و ما هر روز شاهد افزایش بدهی‌های دولت به این صندوق‌ها خواهیم شد. از سوی دیگر چون تعداد جوان‌ها کمتر است، مالیات کمتری از طریق دولت جمع‌آوری می‌شود و بدهی‌های دولت به صندوق بازنشستگی افزایش پیدا می‌کند و موجب وارد آمدن فشار زیاد به صندوق‌های بازنشستگی و ورشکستگی آنها خواهدشد.
فروتن اضافه کرد: وقتی سالمندان ما زیاد و تعداد جوانان ما کم شد یعنی کشور در همه ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، امنیتی، پزشکی و ... با فشار سنگین و تهدید جدی مواجه می‌شود.
کاهش جمعیت ایران به ۳۰ میلیون نفر
وی از نظر آماری، گفت: طبق تعاریف بین‌المللی سالمندان افراد بالای ۶۰ سال هستند که معمولاً انتظار داریم کمتر از ۱۰ درصد افراد یک جامعه سالمند باشند و اگر در کشوری جمعیت سالمند بیشتر از شش تا هفت درصد باشد آن کشور در حال پیر شدن است. در ایران از سال ۱۴۲۵ تا سال ۱۴۳۰ حدود یک سوم جمعیت ما سالمند خواهند شد که عدد نگران کننده‌ای است و می‌دانیم که تا سال ۱۴۳۰ افزایش جمعیت داریم، اما از آن سال به بعد رشد جمعیت کاهش پیدا می‌کند و اگر با همین روند پیش برویم در سال ۱۴۸۰ جمعیت کشور به ۳۰ میلیون خواهد رسید در حالی که نصف این جمعیت هم سالمند است.
دبیر ستاد ملی جمعیت تصریح کرد: از همین اکنون باید به این مشکل فکر کرد؛ وقتی به کشورهای اروپایی نگاه می‌کنیم که هنوز از ایران جوان‌تر هستند، می‌بینیم که در شرایطی دارند سالمند می‌شوند که زیرساخت‌های خود را از نظر علمی و اقتصادی درست کرده‌اند و اگر ما سالمند شویم اما این زیرساخت‌ها را آماده نکرده باشیم، قطعاً کشور با تهدیدهای جدی در ابعاد مختلف مواجه می‌شود.
وی ضمن هشدار نسبت به این مسئله که ۲۵ سال بعد همین جوان‌های کنونی سالمندان کشور هستند اما در کنار آنها جوانانی وجود ندارند که از آنها مراقبت کنند، گفت: با این روند کشور ما جزو سالمندترین کشورها حتی در منطقه خواهد بود.
جوانان به جای کار باید مراقب سالمندان باشند
فروتن همچنین گفت: سالمندان به مراقبت نیاز دارند و جوان‌ها باید به آنها کمک کنند. یعنی مقدار زیادی از نیروی جوانان آینده باید صرف مراقبت از سالمندان کشور شود و عملاً باز هم نیروی کار ما کمتر خواهد شد، چرا که تعداد زیادی از جوان‌ها به جای اینکه در عرصه تولید و اقتصاد کشور قرار بگیرند، باید در مراکز مختلف به سالمندان خدمات ارائه دهند که خود این مسئله فشار به وضعیت اقتصادی کشور را مضاعف می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اکنون بیشتر سالمندان توسط خانواده‌های خود مورد مراقبت قرار می‌گیرند، گفت: در آینده وقتی فرزند کمتری وجود دارد، سالمندان بیشتری باید در آسایشگاه‌ها زندگی کنند. اما عجیب است که ما می‌بینیم یکسری از افراد به جای اینکه حداقل به خاطر خودشان به فکر فرزند باشند، از حیوان خانگی نگهداری می‌کنند، اما آیا در زمان سالمندی این حیوانات خانگی از آنها مراقبت خواهند کرد؟
فروتن ادامه داد: اکنون شرایط بد است. مسائل اقتصادی، کمبود شغل، کمبود مسکن و ... وجود دارد. اگر همه این مسائل را اکنون داریم، در شرایط ۳۰ سال آینده وضعیت بدتر خواهد بود، یعنی اگر اکنون را شرایط بد بدانیم بالاخره با ۳۰ سال آینده مواجه خواهیم شد و در آینده نه چندان دور شرایط بدتر خواهد شد و بین بد و بدتر یک انسان عاقل به سمت بد حرکت می‌کند. از سوی دیگر افراد می‌گویند باید دولت کمک کند و شرایط فراهم باشد؛ این حرف درست است و باید شرایط اشتغال بیشتری فراهم شود، اما یک سؤال دارم: اگر اکنون به شما اعلام کنند که هوای تهران آفتابی است اما به زودی ابرهای سیل آسای سنگیتی به سمت تهران می‌آید و موجب سیل خواهد شد و از مردم خواسته شود که از کنار رودخانه‌ها فاصله بگیرند، آیا مردم می‌گویند حالا هوا آفتابی است، چرا باید اینجا را ترک کنیم؟ یا وقتی سیل رسید مردم می‌ایستند که دولت برنامه‌ریزی و امکانات را فراهم کند تا از کنار رودخانه دور شوند؟ خیر؛ به هر نحوی خود را نجات می‌دهند.
وی بر این مسئله تأکید کرد که بالاخره با این روند سونامی سالمندی در کشور در حال شکل‌گیری است و گفت: اکنون استان‌های گیلان و مازندران جزو استان‌های سالمند ما هستند و ۱۰,۶ درصد جمعیت ما سالمند هستند که آمار بسیار نگران‌کننده‌ای است و اگر این روند با کاهش تولدها ادامه پیدا کند در آینده نه چندان دور با سونامی سالمندی مواجه خواهیم شد و اگر از هم اکنون زمینه مقابله درست با این بحران را آماده نکنیم، آن زمان واقعاً دیر می‌شود.
دبیر ستاد ملی جمعیت اضافه کرد: ما مدام می‌گوییم باید تعداد تولدها در کشور بیشتر شود، اما باید سالمندی و افق تیره‌ای که با آن مواجه هستیم، تبیین کنیم. معتقدم یکی از وظایف رسانه ملی نشان دادن واقعیت سالمندی در سریال‌ها است تا مردم به صورت ملموس بدانند چه اتفاقی خواهد افتاد و آسایشگاه‌ها، مراکز درمانی، نوع و نحوه زندگی به چه صورت خواهد بود. هم اکنون هم در آسایشگاه‌ها افراد مسن زیادی داریم که حتی کسی را ندارند که به آنها سر بزند؛ خب خودشان به فکر خودشان نبودند و این مسئله باید برای مردم تبیین شود.
سالمندی خطرناک‌تر از کرونا است
فروتن، در ادامه گفت: آمار تولدهای ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰ نزدیک به ۴۴ هزار تولد کمتر شده است. تعداد ازدواج‌ها هم کمتر شده است. ما موضوع کرونا را داشتیم؛ آیا موضوع کرونا برای کشور خطرناک‌تر بود یا موضوع سالمندی؟ کرونا فقط سلامت افراد را تحت تأثیر قرار می‌داد اما سالمندی سلامت، مسائل فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای کرونا چه قدر برنامه‌ریزی و اقدامات رسانه‌ای شد؟ همه رسانه‌ها به صورت گسترده به کرونا پرداختند، اما موضوع سالمندی که فاجعه‌بارتر از کرونا است چندان مورد توجه رسانه‌ها و مردم نیست.
وی خواستار ترسیم نقشه سالمندی کشور و نشان دادن آن به مردم شد و گفت: باید نقشه سالمندی کشور را رسانه‌ای کنیم و مدام در شبکه‌های مختلف نشان داده شود تا مردم وضعیت استان‌های خود را ببینند که قبلاً آبی بوده اما اکنون به وضعیت نارنجی رسیده و دو سال دیگر قرمز خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه طی ۴۰ سال پس از انقلاب هر جا مردم ورود کرده‌اند مشکلات حل شده است، گفت: در موضوع جمعیت هم باید مردم ورود کنند.
فروتن هشدار داد: کشور ما به عنوان نظام جمهوری اسلامی و یک کشور انقلابی سال‌های سال در مقابل سلطه گران ایستاده است و دشمنان نتوانسته‌اند این کشور را زمین بزنند. عوامل ناآگاه داخلی بحث تنظیم خانواده را مطرح کردند و این مصیبت را برای کشور ایجاد کردند. ۴۰ سال تلاش شد و تمام انرژی بر روی این مسئله گذاشته شد که فرزند کمتر زندگی بهتر و نگذاشتند مردم به فکر آینده بیفتند. گفتیم که حدود ۲۰ تا ۳۰ بیشتر وقت نداریم و ۴۰ سال را هم از دست داده‌ایم. نکته‌ای که باید مسئولان به آن توجه کنند این است که دشمن برای اینکه نظام جمهوری اسلامی ایران را دچار سقوط کند حواشی برای مسئولان ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: یعنی با ایجاد حاشیه‌ها و موج‌هایی به شکل‌های مختلف ذهن مسئولان را به مسائل روزمرده درگیر می‌کند تا مسئولان ما فراموش کنند که برای ۲۰ سال آینده برنامه ریزی کنند.
سالمندترین کشور جهان خواهیم شد
فروتن در پایان سخنانش آمارهایی نیز ارائه کرد و گفت: کشور اکنون در میانسالی است و میانه سنی ایرانیان در سال ۹۵ بر اساس اعلام مرکز آمار ایران ۳۰ سال بود در حالی که در سال ۹۰ این رقم ۲۷ سال بوده است یعنی طی این مدت سه سال کشور ما پیرتر شده است. در سال ۱۴۲۹ حدوداً میانگین سنی ما ۴۵ سال خواهد شد در حالی که در جهان میانگین سنی ۳۶ سال است یعنی کشور ما سالمندتر از جهان خواهد بود و این باز هم زنگ خطری است که باید به آن توجه کرد.
وی همچنین گفت: در سال ۱۴۰۰ در استان گیلان ۱۵,۲ درصد جمعیت سالمند بودند، در استان مازنداران ۱۳.۷، در استان تهران ۱۲.۱ و در اصفهان ۱۱.۹ درصد مردم سالمند هستند. یعنی عددها در شهرهایی که از نظر اقتصادی جزو استان‌های برخوردار ما هستند، خوب نیست و این استان‌ها در حال پیر شدن هستند و به شدت تعداد تولدها در آنجا کاهش پیدا کرده است در حالی که اگر مسائل اقتصادی را هم در نظر بگیریم، انتظار داریم در استان‌های کم‌رخوردار مثل سیستان و بلوچستان و هرمزگان با کاهش ولادت‌ها مواجه باشیم در حالی که کاملاً برعکس است و گاهی وضعیت استان‌های کم برخوردار از نظر جوانی جمعیت بسیار بهتر از استان‌های برخوردار است.
|