استاد علی‌اکبر رشاد در چهارمین جلسه از دوره مکتب‌شناسی فقهی مقام معظم رهبری که امروز در این موسسه برگزار شد، با اشاره به نوع نگاه به فقه در گذشته بیان کرد: در گذشته نگاه به فقه، نگاه تجزیه‌ای و خرد بوده و اگر ساختاری هم به آن نگاه شده، نگاه به ساختار اجتماعی و حل مسائل زیست جمعی نبوده، بلکه فردگرایانه بوده است. این فقه اگرچه متهم به سکولاریسم نمی‌شد، اما فاصله‌ای هم با سکولاریسم نداشته است.
رئیس موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) گفت: در دوره معاصر این اندیشه بین فقها پیدا شده که فقه را دستگاه اداره همه امور مسلمین ببینند، در فقه شیعه این اتفاق جدیدی است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به وضعیت تشیع در دوران صفویه خاطرنشان کرد: علامه مجلسی در دستگاه صفویه نفوذ داشت و این را فرصت می‌دانست. گاهی علما در حد دفع افسد به فاسد به حکومت‌ها نگاه می‌کردند و سلاطین هم اساسا برای پیشرفت علم نیاز به علما داشتند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: حتی علمای غیر دینی مثل علمای ریاضی و فیزیک و حتی موسیقی نیاز به رابطه متقابل با علمای دین داشتند. علما از باب واجب کفایی بر خود واجب می‌دانستند که شان قضا را به عهده بگیرند اما اینگونه نبود که براساس فقه قرار باشد حکومت اداره شود نه اینکه تنها برای خلا و مشکل سراغ فقه روند.
استاد دروس خارج حوزه با اشاره به دوران انقلاب اسلامی ایران افزود: الان برای اولین بار در طول تاریخ شیعه فقه حاکم است و نیاز به نظام‌سازی احساس می‌شود.
استاد رشاد با تصریح بر این موضوع که در گذشته علما نیازی به نظام‌سازی نمی‌دیدند، بیان کرد: در گذشته علوم انسانی به مفهوم فعلی وجود نداشت. علوم اسلامی رایج تقسیمی اومانیستی از علم است که از زمان کانت رایج شده است، هرچند چندان دقیق هم نیست ولی مقبول شده، که دسته وسیعی از علوم را تحت عنوان علوم انسانی نامگذاری کنیم.
وی افزود: اکنون علوم انسانی موجود قریب حوزه است چون حوزه همه هست‌ها و نیست‌ها و احکام یعنی باید و نبایدها را که برای فلسفه است و شاید و نشاید اخلاقی و ارزش‌گذاری را در جامعه عملا به عهده گرفته است.
استاد رشاد ضمن اشاره به موضوع اعلمیت اظهار کرد: برای اعلمیت ویژگی‌هایی نیاز است که حضرت آقا آنها را داراست. ویژگی‌های خاص ایشان در بحث اعلمیت عبارتند از فهم بالا که البته اعلمیت به انباشت اصطلاح نیست، اجودیت در فهم است. ویژگی دوم موضوع شناسی است که در اعلمیت بیش از ۵۰ درصد اثردارد چون بدون شناخت موضوع نمی‌شود فتوا داد، هرکس موضوع‌شناس‌تر است، حکم‌شناس‌تر هم است.
وی ویژگی سوم رهبر انقلاب در بحث اعلمیت را حافظه قوی داشتن ذکر کرد و گفت: ذهن منسجم هم مهم است، به همان دلیل که فحص لازمه اجتهاد است، حافظه قوی داشتن هم شرط است وگرنه بعد فحص، فراموش می‌شود، انگار فحص نکرده است. چهارم جرات داشتن در فتوا با نگاه نو در عین تحفظ بر سنت و در کنار این تحفظ پنجم، نگاه نظام‌واره به فقه داشتن است.
|