نخستین همایش فرهنگ و دانشگاه در ایران، صبح امروز با قرائت پیام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر محمدعلی زلفی گل آغاز به کار کرد.
بیشتر بخوانید
زلفی گل از عزم وزارت علوم برای ارتقای سرمایه‌گذاری‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها خبر داد
عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم نیز در این همایش به ارائه بحثی در زمینه مناسبات فرهنگ و دانشگاه، پرداخت.
وی با بیان این که بحث درباره مناسبات فرهنگ و دانشگاه در سطح دنیا بحث کلاسیکی است که ادبیات خاصی هم پیرامون آن شکل گرفته، گفت: از آنجا که این مقوله مناسبات چندوجهی و پیچیده‌ای را در بر می‌گیرد، همچنان و هنوز می‌تواند مورد تأمل و بازاندیشی قرار بگیرد. خوشبختانه در کشور ما هم چند سالی است که مقوله دانشگاه‌پژوهی به صورت دغدعه‌ای جدی نزد برخی محققان مطرح شده که از اهمیت بالایی برخوردار است و باید آن را غنیمت شمرد.
وی با اشاره به اهمیت مطالعات نظریِ انضمامی در خصوص مناسبات دانشگاه و فرهنگ، از بانیان برگزاری نخستین همایش فرهنگ و دانشگاه خواست که مباحث مطروحه در این همایش سه روزه را به صورت بسته‌هایی قابل بهره‌برداری در اختیار دانشگاه‌ها و مسئولان قرار بدهند تا از این رهگذر در مجاری اداری و علمی نهادهای حاکمیتی وارد شود.
کلانتری بازگشت به جامعه و امر اجتماعی در تحلیل مناسبات فرهنگ و دانشگاه را موقوف به عنایت به دو معضل اساسی نهاد دانشگاه در ایران دانست و توضیح داد: به گمان من در پیکره کلی نظام آموزش عالی کشور دو معضل جدی وجود دارد که سایر معضلات و مشکلات را می‌توان ذیل این دو دسته‌بندی کرد.
وی افزود: نخستین نارسایی جدی در این حوزه به تبار وارداتی دانشگاه و تناسب ناقص آن با مناسبات تاریخی و آرایش نهادی در ایران برمی‌گردد. این معضلی است که ما از ابتدای تأسیس دانشگاه در کشور با آن دست به گریبان بوده‌ایم و علی‌رغم گذشت یک قرن هنوز هم مرتفع نشده و تبعات ناگوار آن را در بسیاری از ارکان جامعه می‌بینیم که تناسب نامناسب خروجی دانشگاه با جامعه و نیازهای اجتماعی یکی از بارزترین آن‌هاست و اتفاقا یکی از رسالت‌های انقلاب فرهنگی هم همین بود و مقام معظم رهبری هم در سال‌های اخیر تذکرات فراوانی در این زمینه داده‌اند.
به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، بومی سازی و اسلامی سازی علوم انسانی که مورد اهتمام جدی مقام معظم رهبری است، امروزه به صورت یک مطالبه عمومی مطرح است و امید می‌رود که کوشش‌های پژوهشگران و کوشندگان این مسیر هر چه زودتر به نتیجه مطلوب منجر شود تا جامعه از برکات آن برخوردار شود.
وی تلقی نادرست از فرهنگ به مثابه امری خودبسنده و فعال مایشاء را دومین معظل جدی نظام دانشگاهی کشور دانست و یادآور شد: این درک نارسا که مبتنی بر تصورّی انتزاعی و استعلایی از فرهنگ است، آن را به مثابه امری بریده از متن جامعه تصویر می‌کند و تاثیر و تأثرات متقابل سایر ارکان اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را بر حوزه فرهنگ نادیده می‌گیرد.
وی ادامه داد: این تصویر و ادراک ناقص از فرهنگ، اگرچه در ظاهر آن را ارتقا می‌بخشد اما به واقع آن را به قهقرا می‌برد و به نابودی کلی آن منجر می‌شود. فرهنگ ناکارآمد، مشکل‌زا و بی‌ارتباط با دانشگاه نتیجه مستقیم چنین درکی از فرهنگ است و وقتی این دو معضل هم‌افزا می‌شوند اوضاع به قدری پیچیده می‌شود که شاید در بادی امر حل آن ناممکن به نظر برسد. در چنین وضعیتی تنها راه حل، توجه به امر اجتماعی و مرکزیت دادن به جامعه است.
کلانتری همچنین خاطرنشان کرد: از آنجا که ما با نوعی از جاکندگی و بدون توجه به جامعه مبدا و مقصد، نهاد دانشگاه را وارد جامعه خودمان کردیم، توجه به جامعه، ادراک ما را از دانشگاه بسامان می‌کند. اگر ما از همان ابتدا به جامعه و تاریخ خودمان رجوع می‌کردیم امروز با نسل‌بندی متفاوتی در دانشگاه‌ها مواجه بودیم.
وی با تأکید بر ضرورت ساماندهی دانشگاه‌ها حول محور نیازهای داخلی، متذکر شد: باید رشته‌هایی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ما ایجاد شود که کارویژه آن‌ها حل چالش‌های علمی و حرفه‌ای برآمده از جامعه پیرامونی خودش باشد اما متاسفانه این مساله کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اگر نیازسنجی و احصاء دقیق مسائل مورد نیاز جامعه در تأسیس و تعریف رشته‌ها و مراکز آموزشی جدید مدخلیّت نداشته باشد، در همچنان بر همین پاشنه خواهد چرخید و هیچ تحوّل امیدآفرینی شکل نخواهد گرفت.
کلانتری در پایان با انتقاد از شباهت بلاوجه کلیه نهادهای دانشگاهی با یکدیگر که آن‌ها را به صورت نسخه المثنای هم درآورده است، تصریح کرد: اگرچه از یک منظر کلی دانشگاه‌ها یک رسالت واحد و شبیه به هم دارند اما این رسالت کلی و مشترک باید با توجه به مناسبات محلی و پیرامونی هر دانشگاه دنبال شود بنابراین ضرورتی ندارد که شاخص‌های ارزیابی کلیه دانشگاه‌های کشور یکسان باشد چون در این صورت بسیاری از ظرفیت‌های دانشگاه‌های محلی را نادیده گرفته‌ایم.
|