حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در آئین اختتامیه پنجمین جشنواره شعر حوزه که شامگاه ششم بهمن‌ماه در سالن همایش‌های بین‌المللی غدیر قم برگزار شد، اظهار کرد: شیخ عبدالکریم حائری یزدی به همراه جمعی از شاگردان برجسته خود به قم آمدند و این هجرت، آغاز یک حرکت بسیار شتابان برای اوج گرفتن حوزه علمیه قم شد تا جایی که امروز حوزه علمیه قم مرکز حوزه‌های علمیه جهان تشیع است.
وی با بیان اینکه امروز حوزه علمیه نسبت به دهه‌های قبل از انقلاب یک ویژگی‌های خاصی پیدا کرده است، ادامه داد: یکی از این ویژگی‌ها مسئله برجسته شدن و تقویت وجه هنری حوزه است، برخی از وجوه هنری مثل شعر و ادب در قرون و اعصار رواج داشته است؛ اما وجوه دیگر هنر مانند هنرهای نمایشی و تجسمی و انواع دیگر هنرها که امروز حوزه علمیه دانش‌آموخته‌هایی در این زمینه دارد و فعالیت‌هایی شکل گرفته است.
زبان شعر وقتی ناظر به واقعیت است که به واقعیت‌های زندگی نزدیک شود
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه زبان شعر ظرفیت‌های متنوعی دارد همان‌گونه که تکثر غالبی متعددی دارد، گفت: زبان شعر می‌تواند ثنائی محض باشد و فقط برخوردار از آهنگین بودن و زیبایی‌های لفظی و مربوط به ساخت زبانی باشد.
وی ضمن تأکید بر اینکه شعر می‌تواند تماماً از عنصر و صور خیال برخوردار باشد و اغراق‌آمیز و بی‌ارتباط با واقعیت باشد، ادامه داد: شعر می‌تواند معطوف به واقعیت باشد و قرائت زیبا و خیال‌انگیز از واقع باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی زبان شعر را وقتی ناظر به واقعیت دانست که نزدیک به عرصه زندگی، حوادث و واقعیت‌های زندگی بشود و افزود: زبان شعر حکایتگری و گزارشگری عالمانه از واقع نیست و از لحاظ گزاره‌های شعری، گزاره‌های اخباری از جنس گزاره‌های واقع‌نمای علمی نیستند، زیرا اگر زبان شعر گزارش خشک و عریان واقع باشد، لطافتی ندارد و از سنخ زبان علم می‌شود برای همین هیچ‌وقت از گذشته وقتی کل دانش را به حکمت عملی و نظری تقسیم می‌کردند، شعر را از این دو قسم قرار ندادند زیرا شعر وجه ثنائی‌اش غالب است و نمی‌شود آن را زبان حکایت از واقع قرار داد.
وی با بیان اینکه شعر وقتی معطوف به واقع و حوادث است، قرائت و روایت زیباشناسانه واقع می‌شود، گفت: وقتی شعر قرائت زیباشناسانه واقع پیدا می‌کند ممکن است شخصی فکر کند زبان شعر جنبه سوبژکتیو (ذهنی و درونی) به خود می‌گیرد، ولی در عین حال که زبان شعر روایت زیبا شناسانه واقع است، اما یک امر کاملاً و صرفاً سوبژکتیو نیست.
واعظی سِرِّ سوبژکتیو نبودن زبان شعر را در اساس زیبایی دانست و ادامه داد: زیبایی چیزی است که در نظر و رؤیت ماست، زیبایی یک اُبژه خارجی نیست که خودش را بر ما تحمیل بکند به‌گونه‌ای که همه مضطر به تصدیق او باشیم، روشنایی سالن تاریکی شب و رطوبت آب، اینها امور واقعی هستند که مورد تصدیق همه واقع می‌شوند اما زیبایی و زشتی مقولاتی نیستند که به‌گونه‌ای باشند که به تصدیق همگان در بیایند.
منشأ زیبا بودن امور؛ نظام ارزشی و زیباشناختی انسان
وی منشأ زیبا بودن امور را دنیای درون و شبکه‌های باور، نظام ارزشی و زیباشناختی انسان دانست و تصریح کرد: این نظام‌هاست که یک منظره و واقعه و اتفاق و عمل را در عمل ما زیبا می‌کند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه حضرت زینب(س) درباره واقعه عاشورا فرمودند: «ما رأیت إلّا جَمیلا» گفت: یعنی من این حادثه را زیبا می‌بینم، ابن زیاد و دیگرانی که در نظام ارزشی و بینش‌شان و در شبکه باورها و علایق شأن شهادت، عبودیت، توحید، بندگی، عشق به خدا و عرض عبودیت ارزش نیست، شهادت را کرامت نمی‌دانند.
وی با بیان اینکه آنکه می‌گوید و «اکرمنا بالشهاده» یک دنیا معرفت و جهان‌بینی و شبکه خاص باور و ارزش پشتش هست که این واقعه را زیبا می‌بیند، ادامه داد: اگر شبکه باورها و علایق و نظام ارزش‌ها و بینش‌ها که در درون انسان هست از حقانیت و صدق و عینیت برخوردار باشد، از قرائت زیباشناختی از واقعیت‌ها و عرصه‌های زندگی و حوادث از درجه‌ای از عینیت و حقانیت برخوردار خواهد بود.
واعظی، حقانیت زیباشناختی را رقیقه حقیقه نظام معرفتی و ارزشی خواند و در تفسیر عبارت «إن من الشعر لحکمه» گفت: گاهی شعر محتوای حکمی و محتوای مستقیم معرفتی پیدا می‌کند و می‌شود حکمت؛ گاهی و لو اینکه خیال‌انگیز و قرائت زیباشناسانه از واقعه و حماسه جنگ و واقعیت‌های تاریخ اسلام است این هم «إن من الشعر لحکمه» می‌شود، زیرا پشتوانه بینشی و ارزشی که آن نگاه را به شخص داده و آن تفنن‌های زیباشناسانه را به شخص داده حکیمانه و حقانی است.
وی با بیان اینکه نگاه حقانی، معرفت حقانی و نظام ارزش حقانی، رؤیت حقانی را به دنبال می‌آورد ولو زیباشناسانه باشد، ادامه داد: شاعر اگر متوجه رنج‌ها، حوادث و واقعیت‌ها که جامعه را احاطه کرده باشد و با این نگاه زیباشناسانه برخواسته از بینش توحیدی و نظام ارزشی اسلامی شعر بسراید توان ایجاد تغییر در ذائقه فرهنگی و تغییر در حرکت اجتماعی را خواهد داشت.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه گفته می‌شود شعر متعهد، شعر معطوف به آلام جامعه و عینیت جامعه است، یادآور شد: اگر شاعر حوزوی متکی بر آن نظام معرفتی و نظام ارزشی و نظام زیباشناختی که از بطن و متن دین و معارف مکتب اهل بیت(ع) و قرآن منبعث است به سراغ عرصه زندگی و واقعیت برود می‌تواند منادی ارتقای سطح فرهنگی جامعه و ایجاد تغییرات مثبت اجتماعی شود و امید و ایمان و مهرورزی و عزت و معنویت را در میان جامعه بیفشاند.
|