|
کد خبر:18076 تاریخ انتشار: چهارشنبه ، 3 شهریور سال 1400 ساعت 15:40:0
|
بازخوانی انتقادی نظریه فرهنگی جهان مدرن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی |
پژوهش «بازخوانی انتقادی نظریه فرهنگی جهان مدرن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی»؛ به‌کوشش مهدی سلطانی (مجری طرح) و حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا (ناظر طرح) انجام شده که بهوسیله دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1395 منتشر شد. |
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی نقطه عطف این پژوهش واژه فرهنگ به معنای علم، دانش و ادب است.
این واژه با عقاید و افکار مربوط به پیشرفت، تحول، تعلیم و تربیت و خرد که در کانون تفکرات عصر روشنگری قرار دارند، همراه می‌شود. پیشرفت زاده آموختن است؛ یعنی زاده فرهنگ، فرهنگ فراز و فرودهای بسیاری را در سطح فلسفی و علوم اجتماعی داشته است.
فرهنگ در فضای فلسفی نیز هم افق با ساحت علمی پیش رفت.
تفاوت فلسفه‌ها در هستی‌شناسی فرهنگ و در پی‌آن، در تعامل با علوم تأثیر به سزایی به دنبال دارد.
چنین تحولات متنوع در سطوح مختلف، که می‌توان با عنوان رویکردهای مختلف به فرهنگ از آن نام برد، متأثر از این فضا است، هر چند که زمینه‌های غیرمعرفتی نیز تأثیر خاص خویش را دارند.
همچنین در این پژوهش، هویت فرهنگ و مبانی معرفتی و غیرمعرفتی تأثیرگذار در رویکردهای مختلف دنبال شده است.
لذا پژوهش حاضر در پی تحقق هدف ذیل نگاشته شده است:
بازخوانی علوم انسانی – اجتماعی مدرن و تأمل انتقادی در آن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی.
همچنین شیوه گردآوری داده‌ها و فرآیند تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت ذیل است:
مجموعه ارائه‌های اساتید مطرح در باب اندیشمندی گردآوری و در گام بعد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است لذا مجموعه سخنرانی‌ها، در قالب خاصی، تنظیم و تدوین می‌شود و با ارزیابی انتقادی آن، گام نهایی انجام شده است.
عنوان تنظیم و تدوین اشاره به فرآیندی دارد که مراحل زیر در آن لحاظ می‌شود:
اول. تحقیق و تنظیم،
دوم. غنی‌سازی،
سوم. کنترل و استخراج منابع،
چهارم. تنظیم ابتدایی و نهایی.
در بخش دیگری از این پژوهش نگاشته شده است که فرهنگ، حوزه بسیار وسیع و چند وجهی است که می‌توان با رویکرد روان‌کاوانه، جامعه‌شناختی، مردم‌شناختی و تعلیم و تربیت، به آن پرداخت. حوزه آموزش و پرورش و یا تعلیم و تربیت، زمینه اساسی فرهنگ به شمار می‌آید.
فرهنگ به‌عنوان امر برساخته اجتماعی است. لذا امر محتوم، مقدس و از قبل متصور نیست، بل امری حادث است. از این رو، سرشت و ماهیت اعتباری و قراردادی دارد. فرهنگ حاصل مناسبات و تعامل اجتماعی افراد در بستر تاریخی است.
بنابراین، علاوه بر سرشت اجتماعی، سرشت تاریخی نیز دارد. در نتیجه ماهیت لایه‌‌مند و انباشتی دارد.
همچنین با«بازخوانی انتقادی نظریه فرهنگی جهان مدرن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی» مشخص شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان مرجع عالی سياست‌گذاری فرهنگی و تعيين‌کننده خط‌مشی‌های فرهنگی درکشور تلاش دارد تا به بخشی از کلان پروژه نظریه فرهنگی انقلاب اسلامی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شده است، بپردازد.
حوزه آموزش و پرورش و یا تعلیم و تربیت، زمینه اساسی فرهنگ به شمار می‌آید.
آموزش، ابزاری است که موجب بسط و فربه شدن فرهنگ و نیز تغییر و دگرگونی فرهنگ را فراهم می‌آورد.
علوم در درون فرهنگ شکل می‌گیرد؛ از منظر علایق معرفت‌ساز، اصولی راجع به تعلیم و تربیت مطرح شده است که به شرح ذیل است:
- نیاز به ایجاد کارهای تعاملی و مشترک،
- ضرورت ایجاد کارها براساس مباحثه و گفت‌وگو،
- ضرورت وجود فرآیند یادگیری مستقل و منعطف که بتواند در برابر مسائل، قابلیت انطباقی داشته باشد،
- ضرورت ایجاد فرآیند یادگیری و آموزش انتقادی قابل نقد و گفت‌وگو،
- ضرورت فرآیند یادگیری مرتبط با دیگران به صورت جمعی،
- ضرورت وجود فعالیت‌ها و کارهای معطوف به حل مسأله.
در بخش جمع‌بندی کليه نتايج بدست آمده در اين تحقيق که در پی يافتن «بازخوانی انتقادی نظریه فرهنگی جهان مدرن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی» بودند، نتايج ذيل از اين پژوهش بدست آمد:
فرهنگ فراز و فرودهای بسیاری را در سطح فلسفی و علوم اجتماعی داشته است. تفاوت فلسفه‌ها در هستی‌شناسی فرهنگ و در پی آن، در تعامل با علوم تأثیر به سزایی به دنبال دارد.
چنین تحولات متنوع در سطح مختلف، که می‌توان با عنوان رویکردهای مختلف به فرهنگ از آن نام برد، متأثر از این فضا است، هر چند که زمینه‌های غیرمعرفتی نیز تأثیر خاص خویش را دارند.
ضرورت بازخوانی علوم انسانی- اجتماعی مدرن و تأمل انتقادی در آن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی، ابعاد مختلفی دارد که بازخوانی مفاهیمی همچون فرهنگ و نظریه‌های فرهنگی است.
فرهنگ حاصل مناسبات و تعامل اجتماعی افراد در بستر تاریخی است.
همچنین در این پژوهش، شیوه گردآوری داده‌ها و فرآیند تجزیه و تحلیل داده‌ها در قالب خاصی، تنظیم و تدوین شده است و با ارزیابی انتقادی آن، گام نهایی به انجام رسیده است.
عنوان تنظیم و تدوین اشاره به فرآیندی دارد که مراحل زیر در آن لحاظ می‌شود:
- تحقیق و تنظیم،
- غنی‌سازی،
- کنترل و استخراج منابع،
- تنظیم ابتدایی و نهایی.
در ادامه بخش نتیجه‌گیری هم «بروندادهای پژوهش» به‌شرح ذیل آمده است:
- امکان تجزیه و تحلیل نظریه فرهنگی مطرح شده مطابق با چیستی و هویت فرهنگ، عناصر فرهنگ، فرآیندهای تحول فرهنگ در نظریه مذکور،
- تحلیل و بازشناسی نظریه فرهنگی بر اساس مبانی معرفتی و مبادی غیرمعرفتی تأثیرگذار،
- نقد و بازخوانی انتقادی بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی.
این پژوهش همچنین موارد ذیل را نیز به‌عنوان «بازخوانی انتقادی نظریه فرهنگی جهان مدرن بر مبنای حکمت و اندیشه اسلامی» مورد اشاره قرار داده است:
- طرح و بحث اندیشمندان دیگر در حوزه فرهنگ؛ ضروری است،
- انجام پژوهش‌های فلسفی نسبت به مفاهیم و رویکردهای فلسفی مدرن بر اساس حکمت و اندیشه اسلامی.
|