به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ابتدای این پژوهش نگاشته شده است، در سالهای اخیر به ویژه با رشد تکنولوژی و صنعت، انسان در پی معناداری هستی و یافتن فلسفه زندگی بوده است اما به دلیل محدودیت‌های وجودی، توان پاسخگویی دقیق و همه جانبه به این پرسش عظیم و حیاتی را ندارد. در این میان، نگاه عمیق، دقیق و همه جانبه قرآن کریم به زندگی انسان که کلام خالق و مالک وی می‌باشد، می تواند پاسخگوی فطرت حقیقت‌خواه انسان شود.
در حال حاضر یکی از دشوارترین پرسش‌ها و معضلات فلسفی ،" معنای زندگی" است، که نیاز به پاسخی اقناع کننده دارد.
برای شناخت معنای زندگی انسان، شناخت ابعاد وجودی وی نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است.
رفتار و اعمال ظاهری انسان، از باطن و تفکر و نگرش او تأثیر می‌پذیرد ودر واقع سبک و شیوه زندگی انسان را نگرش‌ها و ارزش‌ها و هدف‌های وی تشکیل می‌دهند.
همچنین این پژوهش می‌افزاید؛ هدف خداوند متعال از برانگیختن انبیای الهی، هدایت و تربیت انسان‌ها و رساندن آنان به سعادت دنیوی و اخروی بوده است که این مهم جز با آگاهی و شناخت نسبت به زندگی دنیا و آخرت و هدف و فلسفه آن حاصل نمی‌شود.
با نظر به اهمیت به سزای درک فلسفه و تأثیرگذاری آن بر سبک زندگی انسان، پژوهش حاضر، به بررسی چیستی و چرایی زندگی در قرآن کریم و استنتاج اصول تربیتی حاصل از آن و در نهایت، دلالت‌های تربیتی اصول منتج، بر سبک زندگی می پردازد.
بنابراین پژوهش حاضر در پي تحقق اهداف ذيل نگاشته شده است:
- چیستی زندگی (شامل ماهیت و ویژگی‌ها) در قرآن کریم،
- چرایی زندگی (شامل ضرورت و هدف) در قرآن کریم،
- دلالت‌های تربیتی فلسفه زندگی بر سبک زندگی (مجموعه نگرش‌های کلی فرد).
همچنین روش تحلیلی – توصیفی و سپس از روش استنتاجی ( قیاس عملی) در این پژوهش استفاده شده است.
بخش نتیجه‌گیری این پژوهش که «تبیین فلسفه زندگی در قرآن کریم و دلالت‌های تربیتی آن بر سبک زندگی» بود به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
ابتدا به بررسی مفهوم «زندگی» از نظر لغوی و اصطلاحی پرداخته شد چرا که برای فهم هدف زندگی ابتدا باید مفهوم و معنی آن درک شود. سپس از منظر فیلسوفان و اندیشمندان و به‌ویژه از منظر قرآن کریم به بحث از چیستی زندگی و چرایی آن پرداخته شده است.
با تبیین نظرات این اندیشمندان اینگونه نتیجه‌گیری شد که گروهی از آنان زندگی را دارای هدف و معنا می‌دانند و معنا را در باطن زندگی نهفته می‌دانند که انسان‌ها باید این معنا را کشف کنند و برخی نیز می‌گویند زندگی فی‌نفسه دارای معنا و هدف نمی باشد بلکه انسان‌ها خود، جعل معنا کرده و زندگی را معنادار می‌کنند تا زندگی هدفمندی برای خود بسازند بر اساس این دیدگاه به تعداد انسان‌ها، معناهای متفاوت زندگی وجود دارد.
از آنجا که هدف پژوهش حاضر تبیین فلسفه زندگی از منظر قرآن کریم است لذا مبرهن است که ابتدا باید ویژگی‌های وی اعم از توانایی‌ها و محدودیت‌هایش بیان شود تا بتوان بر اساس این شناخت، فلسفه زندگی انسان تبیین شود، لذا قبل از ورود به بحث زندگی از منظر قرآن کریم به این مهم پرداخته شد.
انسان دارای دو بعد درهم تنیده روحانی و جسمانی است که اصالت، با روح او است.
انسان خلیفه خداست و استعداد قرب الهی را داراست و دارای فطرت و عقل می‌باشد که به کمال وی یاری می‌رسانند و در حقیقت رشد و کمال انسان در شکوفایی عقل و فطرت او است.
از منظر قرآن کریم، زندگی حقیقی، ویژه خداوند متعال دانسته شد و زندگی بخش نیز خداوند معرفی شد که حیات و ممات (زندگی و مرگ) همه موجودات عالم هستی تحت اراده او است.
قرآن کریم بر اساس نوع نگرش انسان به هستی و به‌ویژه زندگی دنیا و هدف یا وسیله قرار دادن آن، زندگی دنیایی را به دو بعد؛ زندگی دنیایی ممدوح و زندگی دنیایی مذموم تقسیم کرده است.
همچنین زندگی اخروی و ابدی را زندگی حقیقی و اصیل می‌شمرد، که مقدمه‌ساز و تأمین کننده این زندگی اصیل، همین زندگی دنیا است و در نهایت، زندگی انسان را دارای اهدافی می‌داند که شامل اهداف واسطی و اهداف غایی است.
اهداف واسطی شامل؛ آزمایش انسان در دنیا و عبادت.
اهداف غایی شامل؛ رسیدن به مقام عبودیّت، خلیفه خدا شدن، رسیدن به قرب و لقاء و رحمت الهی.
زندگی دنیوی از منظر قرآن کریم به دو بعد ممدوح و مذموم تقسیم شد که هرکدام دارای ویژگی‌های خاص خود است.
این پژوهش در ادامه به زندگی اخروی پرداخته و آن را زندگی اصیل و پایدار می‌شمرد و زندگی دنیوی را در مقابل زندگی اخروی، بسیار پست و ناچیز می‌داند.
بنابراین زندگی دنیا برای کسی‌که از تمتعات آن در حد حلال بهره ببرد و حتی از نعمات و ابزار دنیا جهت سعادت اخروی بهره‌برداری کند و از آخرت خود غافل نشود، این‌چنین دنیایی، عین آخرت است و مذموم نیست.
زندگی دنیا مقدمه و وسیله رسیدن به حیات ابدی است و توأم با ایمان و عمل صالح شود، نتیجه‌ای که حاصل می‌شود، زندگی پاک و طیب خواهد بود که از نظر قرآن کریم یک زندگی جدید و نوع خاص حیات است که تعبیر به " حیات طیّبه " می‌کند.
این طیب بودن شامل تمام ابعاد زندگی اعم از بعد فردی و اجتماعی، اخلاقی و عملی و فکری و روحی و جسمانی است که در همین زندگی دنیایی نیز قابل حصول است.
از منظر قرآن کریم برنامه زندگی توسط انسان باید با راهنمایی دین که شامل قرآن کریم و پیامبران الهی است، به‌گونه‌ای تنظیم و اجرا شود که او را به اهداف غایی خلقت هستی و حیات که عبارتند از؛ رسیدن به مقام عبودیت، قرب الهی، رحمت الهی، خلافت الهی و لقاءالله سوق دهد.
همچنین با بررسی «هدف و چرایی زندگی انسان و خلقت عالم هستی» مشخص شد که خلقت زندگی و هستی دارای اهداف متعددی است که می‌توان آن را اهداف غایی دانست و این غایات تعدد مفهومی دارند اما در مصداق یکسان هستند، لذا اهداف خلقت به‌شرح ذیل بیان شده است:
- رد باطل و عبث بودن خلقت عالم هستی،
- اثبات حق بودن خلقت عالم هستی،
- خلقت هستی و زندگی برای ابتلاء و آزمایش،
- خلقت هستی و زندگی برای عبادت،
- رسیدن به مقام عبودیت،
- رسیدن به رحمت الهی،
- رسیدن به قرب الهی،
- رسیدن به لقاء الله.
با بررسی آیات قرآن کریم و تفاسیر مبتنی بر پژوهش حاضر، می توان این گونه بیان داشت که؛ نگرش قرآن کریم به زندگی انسان، یک نگرش گسترده و عمیقی است که فقط در مادیات و جسمانیات خلاصه نمی‌شود، بلکه زندگی انسان دارای عوالم گسترده‌ای است که هر کدام بر اساس حکمتی خلق شده تا انسان با بهره‌گیری از آن‌ها و شکوفاندن فطرت و استعدادهای الهی خود در زندگی دنیوی، به سعادت حقیقی خود و زندگی ابدی که سراسر سعادت است نائل شود و برای نیل به این هدف متعالی، نقش انسان به‌عنوان عامل، بسیار اساسی و مهم است، چرا که اختیار و عمل انسان، شرط رسیدن به کمال مطلوب است.
زندگی دنیوی انسان را زمینه و مقدمه و مزرعه آخرت می‌شمرد تا انسان با سعی خود و عدم غفلت و غرق شدن در لذات و زینت‌ها و شهوات آن، به یک زندگی گوارا و طیب، به نام "حیات طیبه " برسد که البته این حیات پاک هم شامل حیات دنیوی و هم اخروی است، در حقیقت قرآن کریم کتاب تربیتی است که خواهان و سوق دهنده به سوی زندگی پاک، هم در دنیا و هم در آخرت است.
بنابراین از منظر قرآن کریم برنامه زندگی توسط انسان باید با راهنمایی دین که شامل قرآن کریم و پیامبران الهی است، به‌گونه‌ای تنظیم و اجرا شود که او را به اهداف غایی خلقت هستی و حیات که عبارتند از؛ رسیدن به مقام عبودیت، قرب الهی، رحمت الهی، خلافت الهی و لقاءالله سوق دهد.
زندگی دنیا برای کسی‌که از تمتعات آن در حد حلال بهره ببرد و حتی از نعمات و ابزار دنیا جهت سعادت اخروی بهره‌برداری کند و از آخرت خود غافل نشود، این‌چنین دنیایی، عین آخرت است و مذموم نیست.
این پژوهش همچنین موارد ذیل را نیز به‌عنوان «پيشنهاد» مورد اشاره قرار داده است:
- با توجه به تأثیر دو سویه باور بر سبک زندگی و سبک زندگی بر باور و ایمان، جهت ایجاد بینش‌ها و باورهای اصیل و ایمان قوی، در سبک زندگی مربیان و متربیان تغییرات اصلاحی عمیقی توسط سیاست‌گذاران تربیتی صورت پذیرد، به طور مثال عادت‌های مفید مانند، عادت به مطالعه (با قرار دادن زنگ مطالعه حتی به مدت نیم ساعت، عادت مطالعه و باور به اهمیت آن ایجاد شود)، عادت به حضور در نماز جماعت، عادت به حضور در مراسم‌های مذهبی و تعظیم شعائر و ....که باور ساز هستند ایجاد شود،
- با توجه به اهمیت ویژه درک فلسفه زندگی و تأثیرگذاری ویژه آن بر اعمال و رفتار فردی و اجتماعی، در امر سیاست‌گذاری‌های کلان در دستگاه‌های فرهنگی کشور از جمله در عرصه نظام تربیت رسمی و عمومی در راستای عملیاتی کردن دلالت‌های تربیتی فلسفه زندگی حاصل از این تحقیق بر سبک زندگی تلاش‌های درخوری انجام گیرد،
- با توجه به ظرفیت محتوایی کتاب تربیتی قرآن کریم و تأثیرگذاری جدی چگونگی فلسفه زندگی بر سبک زندگی و نوع نگرش‌های انسان، پیشنهاد می‌شود دستگاه‌های متولی، زمینه‌سازی‌های لازم را جهت بهره‌گیری از این منبع غنی با فراهم آوردن امکان انس بیشتر متربیان با این محتوا، در قالب‌های متنوع و جذاب و برنامه‌های کاربردی و عملی فراهم آورند،
- نشست‌های گفتگو محور در راستای تبیین فلسفه زندگی و دلالت‌های تربیتی آن بر سبک زندگی مبتنی بر یافته‌های حاصل از تحقیق برای معلمان، دانش آموزان، خانواده ها و ...به ویژه از طریق رسانه ملی که تأثیرگذاری آن در سطح گسترده‌ای است، برگزارشود.
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید: 
|