در ادامه نامگذاری سالهای متوالی و متمادی به نامهای مرتبط با تقویت توان اقتصادی و همچنین پیشرفت و تقویت کننده استقلال ملی و توانمند اقتصاد کشور با هدف امنیت و آسایش اجتماعی، امسال نیز حکیم انقلاب اسلامی حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای، سال 1400 و سال آغاز قرن پانزدهم را به عنوان سال "تولید، پشتیبانیها و مانع زداییها" نام گذاری کردند.
تولید شامل مجموعه فعالیتهایی است که منجر به کالا و خدمات میشود. از سوی دیگر تولید منشاء تامین نیازهای مهم و اساسی و همچنین نیازهای مرتبط با آسایش زندگی است. از این منظر هر تولیدی لزوما تامین کننده نیازهای مهم و اساسی و نیازهای مرتبط با احساس امنیت و آسایش زندگی نیست. تولید همچنین ارتباط معناداری با امور مرتبط با گذران اوقات فراغت و سرگرمیهای زندگی و به عبارتی "صنایع فرهنگی" است.
اگر بپذیریم که تولید مرتبط با عرصه بزرگ خدمات اعم از خدمات آموزشی و پژوهشی، خدمات بهداشت و سلامت و خدمات توریسم و گردشگری و خدمات ساخت و ساز و عمران شهری است، دایره تولید مرتبط با همه عرصههای مرتبط با زندگی و در واقع "فرهنگ زندگی" است.
از سوی دیگر برای کشور عزیز و پر توان جمهوری اسلامی ایران که به دلیل استقلالگرایی و تاکید بر نفی نظام سلطه جهانی، که همواره با تحریمهای اقتصادی و سیاسی و فشارها و تحریفهای فرهنگی مواجه بوده است، تمرکز بر حوزههای "شکننده و آسیبزای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی" اهمیت کانونی دارد که حوزه "اولویتهای تولید و خدمات" را به خود اختصاص میدهد.
بر این اساس از یک سو باید بدنبال تقویت بنیه زیرساختهای "تولید با همه تنوعها و تکثرها" بود و از سوی دیگر بر مبنای شاخصهای مشخص که تامین کننده نیازهای اساسی مثل مسکن، سلامت و بهداشت، آموزش و درمان، غذا و دارو و همچنین نیازهای مرتبط با احساس خوشبختی و کیفیت زندگی است، مسیر پشتیبانی و مانعزدایی از تولید را تقویت نمود.
در این راستا توجه به علم، فناری و فرهنگ که تعین بخش تولید، توزیع و مصرف بهینه است، اهمیت کلیدی و محوری دارد. لازم است به زنجیره دامنهای و سلسله مراتبی تولید که شامل موارد زیر است، توجه نمود:
1)
پشتیبانی و مانعزدایی شناختی تولید: شناخت منتهی به انگیزه و ایمان، موجب پذیرش سختیها و در عین حال تلاش برای "تغییر شرایط" و امید به آینده میشود. پشتیبانی شناختی از مسیر استقلال اقتصادی و تابآوری همراه با توانمندی منتهی به قدرت بازدارنده اقتصادی، مسیر را برای حرکت هموار میکند. شناخت نسبت به توانائی تولیدی کشور، خصوصا در ناحیه کارگزاران اقتصادی کشور اعم از دولت، بخش خصوص و شرکتهای دانش بنیان میتواند مسیر حرکت را بدون لغزندگی و تردیدهای ناشی از "شایدها" هموار سازد. اشراف بر توانمندی علمی و خصوصا توانائی های دانشی در حوزه "نوآوریها" و خصوصا توجه به همه ظرفیتهای علم و فناوری بالفعل ایرانیان در داخل و خارج از ایران، عرصه شناختی را تقویت میکند.
2)
پشتیبانی و مانع زدایی نهادی از تولید: تعدد نهادهای تصمیم گیر و وجود نهادهای موازی و خلاء نهادی برای حمایت از تولید و رفع موانع تولید امر بسیار مهم است که نیازمند تجدید نظر در مدلهای حکمرانی مرتبط با تولید میشود. بنیان نهادی جدید بر بی اعتمادی به تولید کننده و کنترل تولید کننده برای احراز موفقیت و تامین استانداردهای تولید و همچنین اطمینان از اشتغال به تولید است. هر سه هدف یعنی احراز موفقیت، تامین استانداردها و اشتغال به تولید اهمیت بسیار زیادی در موفقیت دارد ولی همه اهداف سه گانه میتواند در انتها یا حتی در مسیر، توسط فرایندها سیستمی و هوشمند تامین شود و فرد را درگیر نظام دیوانسالاری پیچیده نکند. در همین راستا، نقش آفرینی نظام بانکی را بهعنوان یک عامل بازدارنده به عامل تقویت کننده و جبران کننده خسارت های ناشی از
تاخیر یا
شکستهای تولید نمود. در بخش پشتیبانی و مانع زدایی نهادی، با توجه به روندهای جدید حکمرانی تولید که به سمت "صنعت و خدمات 4 فیزیکی – مجازی" حرکت کرده است، تحولات جدی در حوزه حکمرانی تولید، امری گریز ناپذیر است. تغییرات نهادی در جایگاه علم و فناوری و ظرفیت تحقیق و توسعه و همچنین تنوع و گستره نوآوری بسیار موثر است. بهعنوان مثال کره جنوبی که در یک دوره زمانی نسبتا کوتاه از رتبه یازدهم در حوزه ثبت نوآوری ها برخوردار شد، برای تبدیل شدن به رهبر فناوری جهان، دو تغییر مهم را صورت داد:
3)
پشتیبانی و مانعزدایی فرایندی از تولید: فرآیندهای اداری و نظام دیوانسالاری بزرگ، اولا موجب افزایش هزینه ها و ثانیا موجب ظرفیت پیدا کردن فساد و ثالثا طولانی کردن فرایند تولید میشود و کارگزاران تولید را خصوصا در شرکت های دانش بنیان و بخش خصوصی و مردمی دچار خستگی بازدارنده می کند. لذا هم پشتیبانی از تولید کننده و هم مانع زدایی از تولید اقتضا می کند با رویکرد، کاهش دیوانسالاری و سرعت بخشی به تولید، مسیر کار هموار شود. اصلاح فرایندی در ذیل اصلاح حکمرانی نهادی و مدیریتی محقق می شود.
4)
پشتیبانی و مانعزدایی مردمی تولید: منطق فناوری های جدید، "منطق آهن ربایی" است که همه براده های پراکنده و نادیده را تبدیل به قدرت و انرژی تجمیع شده می کند. بنیان توان فناوری های جدید مردمی است و در واقع همه کاربران تولید کننده اصلی،
"توان مجازی" محسوب میشوند. نظام موژولار (خوشه) و شبکهای فضای مجازی که ظرفیت تبدیل پراکندگی به تمرکز، عدم ارتباط به ارتباطات گسترده، کار فردی به کار جمعی و ظرفیتهای محدود به ظرفیتهای گسترده و متمایل به بینهایت را دارد را بایستی مورد توجه قرار داد تا توان نیروی کار متخصص، مهارتی و آموزش پذیر جامعه در مسیر تولید مورد استفاده قرار دهد.
5) پشتیبانی و مانع زدایی از تجارت داخلی و بین المللی: شاخص رشد اقتصادی و رشد تجارت بین المللی، دو شاخص تعین کننده در پویایی اقتصادی و میزان بنیه اقتصادی یک کشور است. رشد اقتصادی در یک تعامل هم افزا تجارت داخلی و خارجی تقویت می شود و نمی توان این دو مقوله را جدای از همدیگر و در انزوای از یکدیگر جستجو کرد. بهعنوان مثال بر مبنای گزارش بانک جهانی، رشد تولید ناخالص داخلی چین در 33 سال گذشته به طور متوسط 9.8 درصد بوده است، در عین حال رشد سالانه تجارت بینالمللی این کشور به طور متوسط 16.6 درصد بوده است.
از سوی دیگر در عرصه
اقدامات با تکیه بر پشتوانههای مذکور، باید بهدنبال اقدامات اساسی شامل:
پایان قرن چهاردهم و آغاز قرن پانزدهم مستلزم بازنگریها، بازآفرینیها و نوآوریها است. لازم است این آفرینش جدید با
درک دقیق از ظرفیت پیشران های اصلی علم و فناوری با تاکید بر فناوری های جدید و همچنین شناخت جامعه و فرهنگ، خواستههای فرهنگی جدید، قابلیتها و حساسیتهای فرهنگی و البته هدفگذاری تمدن نوین اسلامی در چارچوب گام دوم انقلاب اسلامی با مداقه جامعهپردازانه برای دست یافتن به شاخص های تمدن نوین اسلامی است.
سخن پایانی این است که چه سیاستگذریهای موثری در این راستا میتوان انجام داد؟ چه اموری نیازمند سیاستگذاریهای جدید است و چه مقررات و برنامههای اقدام جدیدی نیاز داریم؟ قرارگاه عملیاتی پشتیبانی و مانعزدایی از تولید کجاست؟ وظیفه نهادهای سیاستگذاری مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی با همکاری مجلس شورای اسلامی چیست؟