سال ۱۳۹۹ در حالی به پایان می‌رسد که همانند سال‌های گذشته دانشگاهیان و دانشجویان و فعالان عرصه علم و فناوری از نگاه روشنگرانه رهبر معظم انقلاب سود جسته‌اند.
نگاهی ژرف به موضوعات علم و فناوری و دانشجو و دانشگاه که راهگشای مشکلات این روزهای دانشگاه و فناوری است و اگر فعالان عرصه علم و دانش هر چه بیشتر از آن بهره بگیرند شاهد رشد هرچه بیشتر علم و فناوری در کشور خواهیم بود.
در سال ۹۹ به دلیل شیوع پاندمی کروناویروس و تاکید مقام معظم رهبری بر اجرای پروتکل‌های بهداشتی و حفظ سلامت آحاد جامعه، دیدارهایی که هر ساله با شور فراوان به صورت حضوری برگزار می‌شد جای خود را به حضوری مجازی اما همچنان پرشور داده بود.
در اغلب دیدارها و بیانات معظم له موضوع «جهش تولید در عرصه علم و فناوری»، «تحول در عرصه آموزش»، «همکاری علمی بین رشته ای» مطرح شده است و از این موضوعات می‌توان به عنوان کلید واژه‌های اصلی عرصه علم و دانش برشمرد.
نکته مورد توجه در دیدارها و بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در حوزه‌های مختلف این است که با نگاهی همه جانبه به موضوع علم و فناوری نگریسته می‌شود و موضوعاتی مانند سوءاستفاده قدرت‌ها و استفاده استکبار از ابزار علم و فناوری برای اعمال قدرت طاغوتی، فراخوان دین اسلام به علم نافع، تحول در آموزش و طرح درس فایده‌محور، بهره‌گیری تخصص‌های مختلف از دانش‌های گوناگون و بین رشته‌ای، ایمان، علم و عدل؛ سه عنصر اصلی الگوی اسلامی برای نظام‌سازی، هم‌افزایی و تبادل تجارب دانشگاه‌های نیروهای مسلح در بیانات ایشان مورد تاکید قرار گرفته است.
در این گزارش به مرور مهمترین بیانات مقام معظم رهبری درباره علم و دانشگاه در طول سال ۹۹ می‌پردازیم:
بشر دچار سوءاستفاده قدرت‌ها از علم است
رهبر معظم انقلاب اسلامی در ۲۱ فروردین ۱۳۹۹ در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان (عج) به صورت زنده و خطاب به مردم در بخشی از سخنان خود به موضوع احساس نیاز آحاد جامعه بشری به یک منجی اشاره کردند و تاکید کردند: «بشر با این همه پیشرفت‌های علمی حیرت‌آور که بکلی وضع زندگی را در جهان تغییر داده، احساس خوشبختی نمی‌کند؛ بشر دچار سوءاستفاده قدرت‌ها از علم است؛ قدرت‌ها از علم سوءاستفاده می‌کنند؛ اینها موجب شده است که انسان‌ها در همه جای دنیا احساس نیاز به یک دست نجات‌بخش کنند.
ایشان در این سخنرانی به مسئولین و فعالان جوان عرصه علم و فناوری توصیه کردند: «دو چیز فراموش نشود: یکی مسئله جهش تولید است که این حیاتی است برای کشور و ما بایستی به هر قیمتی که هست، مسئله تولید را دنبال کنیم و به معنای واقعی کلمه جهش برای تولید به وجود بیاوریم؛ یکی هم مسئله ساخت و ساز و کار آزمایشگاهی و تولید نیازهای فراوانی است که جوانها در بخش‌های آزمایشگاهی این را ان‌شاءالله دنبال می‌کنند.
علم نافع جوان ایرانی را به ابزارهای لازم برای پیشرفت و اعتلای کشور و ملت مجهز می‌سازد
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیام به مناسبت روز معلم نیز بر این موضوع تاکید ویژه داشتند که «اسلام ما را به علم نافع فرا می‌خواند، علم نافع از سویی جوان ایرانی را به ابزارهای لازم برای پیشرفت و اعتلای کشور و ملتش مجهز می‌سازد، و از سویی به او هویت می‌بخشد و او را از وزانت و اعتبار روحی و معنوی و اعتماد به نفس برخوردار می‌کند. نسل جوانی که در این مسیر، صیرورت و پرورش می‌یابد، ثروتی آنچنان انبوه و ذخیره‌ای آنچنان عظیم است که هیچ پدیده ارزشمند دیگری برای کشور با آن برابری نمی‌کند.»
شاید بتوان گفت مهمترین بیانات رهبر معظم انقلاب در حوزه دانشجو، دانشگاه و علم و فناوری در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی که به دیدار رمضانی دانشجویان مشهور است، عنوان شده‌اند.
باید اعتراف کنیم و قبول بکنیم که ظرفیت کشور برای مواجهه با دشمن چه در زمینه مسائل نظامی، چه در زمینه مسائل علمی، چه در زمینه مسائل اجتماعی، چه در زمینه مسائل فرهنگی و غیره ظرفیت بسیار بالایی است و ما راحت می‌توانیم با این جبهه مواجهه و مقابله کنیم و بر او پیروز بشویم؛ یعنی این امید به پیروزی یک امید موهومی نیست، یک امید متکی به این واقعیت روشن استامید به پیروزی یک امید متکی به واقعیت روشن است
در ۲۸ اردیبهشت ماه ۹۹ در شرایط کرونا، دیدار مجازی دانشجویان با رهبر معظم انقلاب فراهم شد. ایشان در این دیدار بر نکات مهمی در حوزه دانشجویی تاکید کردند. ایشان با ابراز خرسندی از سطح بالای بحث‌های دانشجویان بر این موضوع که مخاطب این موضوعات همه جوانان دانشجو، طلبه، فارغ‌التحصیل، و شاغل هستند و موضوعات فکری و اندیشه ورزی، مطالبه گری و انقلابی گری تاکید ویژه کردند.
ایشان بر این موضوع تاکید کردند که «باید اعتراف کنیم و قبول بکنیم که ظرفیت کشور برای مواجهه با دشمن -چه در زمینه مسائل نظامی، چه در زمینه مسائل علمی، چه در زمینه مسائل اجتماعی، چه در زمینه مسائل فرهنگی و غیره- ظرفیت بسیار بالایی است و ما راحت می‌توانیم با این جبهه مواجهه و مقابله کنیم و بر او پیروز بشویم؛ یعنی این امید به پیروزی یک امید موهومی نیست، یک امید متکی به این واقعیت روشن است.»
«در انقلاب اسلامی جوانهای کشور احساس کردند که قادرند یک کار نشدنی را که همه در قضاوت‌های شأن می‌گفتند این کار نشدنی است -و آن، تکان دادن حکومت پهلوی بود- به بهترین وجهی انجام بدهند؛ و نه اینکه حکومت را تکان بدهند بلکه ریشه‌کن کنند.»
«همین حادثه کرونا موجب شد که مردم احساس عزت بیشتری پیدا کنند؛ مدیریتی که شد، حضوری که مردم پیدا کردند، کارهای بزرگی که در این زمینه انجام گرفت. یا [مثلاً] پرتاب ماهواره، یا کارهای علمی‌ای که الان دارد انجام می‌گیرد برای شناخت همین ویروس. اینها همه حوادثی است که خدای متعال [مقدر کرده]؛ یا این نهضت عظیم کمک مؤمنانه و خدمتی که انجام گرفت.»
انفعال و انحراف ۲ آسیب برای محیط‌های جوان مانند دانشگاه است
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار به تلاش دانشجویان و مسئله محوری از سوی دانشجویان اشاره کرده و خاطرنشان کردند «بحث فعالیت‌های جهادی واقعاً شگفت‌انگیز که حقیقتاً بنده با اینکه بارها تشکر عرض کرده‌ام، باز هم لازم می دانم تشکر کنم و خدا را شکر کنم که الحمدلله جوانهای ما را این جور آماده کرد.»
ایشان در توصیه به جوانان دانشجو یادآور شدند: «توصیه اول مسئله خودسازی است؛ هم در ابعاد فردی، هم در ابعاد جمعی. خودسازی لازم است. توصیه دوم تقویت مبانی معرفتی است؛ محیط‌های جوان از جمله دانشگاه از قدیم آماج آسیب‌هایی بوده، از جمله دو آسیب بزرگ متوجه محیط‌های جوان بوده که این دو آسیب یکی انفعال است، یکی انحراف است. انفعال و انحراف با این توصیه برطرف می‌شود.»
جوانان پرچم آرمان‌خواهی و مطالبه‌گری را زمین نگذارند
«توصیه سوم این است که این پرچم آرمان‌خواهی و مطالبه‌گری را زمین نگذارید؛ این مطالبه‌گری را از دست ندهید، این آرمان‌خواهی موجب می‌شود که ما راه را گم نکنیم؛ این آرمانهای مهم را: عدالت، استقلال، رفع فساد، در نهایت تمدن اسلامی. آرمان اصلی و واقعی و نهایی، ایجاد تمدن اسلامی است؛ اینها را از دست ندهید و اینها را مطالبه کنید و بخواهید روی آن فکر کنید.»
«نکته چهارم، [اینکه] مطالبه‌گری فقط انتقاد نیست، مطالبه‌گری فقط اعتراض نیست، اگر چه در آن، اعتراض هم وجود دارد. انتقاد در کنار پیشنهاد؛ ببینید در اسلام هم نهی از منکر با امر به معروف همراه است، نهی از منکر همان اعتراض است، امر به معروف یعنی پیشنهاد، ارائه راه حل، ارائه کاری که باید انجام بگیرد و می‌تواند انجام بگیرد؛ اینها با هم هستند.»
«نکته پنجم گفتمان‌سازی است. این ذهنیت‌ها همان گفتمان است؛ یعنی یک به اصطلاح جهت‌گیری فکری مشخصی در جامعه به وجود می‌آورد که این چیز باارزشی است. خواهش من این است که جریان‌های دانشجویی به گفتمان‌سازی اهمیت بدهند. مسائل نظام را استخراج کنید، فکر کنید، راه‌حل‌های سنجیده و قوی پیش‌بینی کنید، اینها را مطرح کنید.»
به دولت جوان و حزب‌اللهی معتقدم
رهبر معظم انقلاب فرمودند: «به دولت جوان و حزب‌اللهی معتقدم و به آن امیدوارم و البته دولت جوان صرفاً به معنای این نیست که باید یک رئیس دولت جوان، آن هم مثلاً جوان به معنای ۳۲ ساله داشته باشد؛ نه، دولت جوان، [یعنی] یک دولت سر پا و بانشاط و آماده‌ای که در سنینی باشد که بتواند تلاش کند و کار بکند و خسته و از کارافتاده نباشد؛ منظور این است.»
«توصیه ششم [اینکه] جبهه انقلاب را گسترش بدهید، یارگیری کنید؛ حذف نکنید؛ صرف اختلاف سلیقه و اختلاف نظر درباره فلان مسئله موجب طرد نشود و از دایره انقلابی‌گری خارج بدانید. هر چه می‌توانید جبهه‌ی انقلاب را گسترش بدهید، جذب کنید.»
«نکته هفتم این است که من هیچ توصیه نمی‌کنم با کسی که مبانی انقلاب را قبول ندارد و ایجاد تردید در این مبانی می‌کند و دشمن را تزئین می‌کند و راه غلط را در مقابل پای ما می‌گذارد، با مماشات رفتار کنیم؛ نخیر، آنجا با صراحت رفتار کنید، با قوت رفتار کنید.»
مسئله پیشرفت علمی همچنان مورد تاکید است
«نکته هشتم مسئله پیشرفت علمی است. این مسئله همچنان مورد تاکید است. علم اقتدار است، علم قدرت است و باید دنبال علم بود. محیط‌های دانشگاهی، محیط‌های تحقیقاتی و پژوهشی حتماً بایستی به مسئله علم توجه کنند. من سال‌ها پیش گفتم که پنجاه سال بعد باید ما به جایی برسیم که هر کسی خواست از تازه‌های علمی دنیا بهره ببرد، مجبور باشد زبان فارسی یاد بگیرد؛ علم با این نیت، با این هدف.»
«توصیه نهم، مسئله حجاب و حیای اسلامی است در دانشگاه‌ها که من نسبت به این مسئله دغدغه دارم و من خواهش می‌کنم که هم مسئولان دانشگاه‌ها و رؤسای دانشگاه‌ها، هم مدیران وزارت‌های مربوط به دانشگاه‌ها، هم خود دانشجوها -بخصوص دخترخانم‌ها- به مسئله حجاب، به مسئله فاصله‌گذاری بین زن و مرد که در اسلام وجود دارد توجه کنند، به آن اهمیت بدهند، موازین شرعی را در دانشگاه رعایت کنند.»
در زمینه مسائل آموزشی واقعاً به تحول احتیاج داریم
ایشان با اشاره به موضوع تحول بر اهمیت تحول در آموزش عالی خاطرنشان کردند و موضوعی را عنوان کردند که در سال‌های اخیر از آن به عنوان یکی از معضلات آموزش عالی نام برده می‌شود. مقام معظم رهبری تاکید کردند: «در زمینه مسائل آموزشی ما واقعاً احتیاج داریم به تحول. تحول در زمینه مسائل آموزش این است که ما آموزش‌های دانشگاهی و دبیرستانی را، حتی دبستانی را، آموزش‌های عمقی قرار بدهیم؛ عمقی، کاربردی، نه صرفاً حفظی؛ درس‌ها و بحث‌های فایده‌محور را مطرح بکنید.»
«بعضی از درس‌ها در مدارس ما یا در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود که برای آن کسی که دارد این را می‌خواند، هیچ فایده‌ای تا آخر عمرش نخواهد داشت! چون در این زمینه تخصص هم پیدا نمی‌کند، اطلاعش هم در این زمینه اطلاع آن چنان کارآمدی نیست؛ تحول به این است که درس، فایده‌محور باشد، عمقی باشد، کاربردی باشد.»
اما بیانات مقام معظم رهبری در حوزه‌های علم، فناوری، دانشگاه و آموزش تنها محدود به این عرصه‌ها نبودند و ایشان در سخنرانی‌های متعدد در سال ۹۹ از منظرهای دیگری نیز به این موضوعات اشاره فرموده‌اند.
از تحریم توانستیم در خدمت شکوفایی علمی کشور استفاده کنیم
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان ۱۰ مردادماه ۱۳۹۹ بر موضوع خودکفایی و اتکاء به نفْس ملی تاکید فرمودند و یادآور شدند: «فرض کنید ما در نیروهای مسلح احتیاج داشتیم به هواپیمای جت آموزشی، خب به ما نمی‌فروختند؛ ما چه کار کردیم؟ آمدیم هواپیمای جت پیشرفته‌ی آموزشی کوثر را در داخل درست کردیم.»
«اگر کارخانه‌دار احتیاج داشت، می‌رفت از خارج وارد می‌کرد و می‌آورد؛ وقتی که نمی‌شود از خارج وارد کند، می‌آید سراغ دانشگاه، می‌آید سراغ پژوهشکده، پژوهشگاه، از آنها می‌خواهد، آنها هم تلاش می‌کنند و برایش درست می‌کنند. بنابراین ما از همین تحریم هم توانستیم به توفیق الهی و به مدد الهی استفاده کنیم در خدمت شکوفایی علمی کشور.»
«ببینید، یک عده‌ای متأسفانه تحت تأثیر همین حرف‌های دشمن می‌گویند «آقا [انرژی] هسته‌ای به چه درد ما می‌خورد؟» من قبلاً گفتم که انرژی هسته‌ای نیاز قطعی فردای کشور ما است. ما تا چند سال دیگر حداقل به بیست هزار یا سی هزار مگاوات برق ناشی از انرژی هسته‌ای نیاز داریم؛ که این را از راه دیگر نمی‌توانیم به دست بیاوریم یا مقرون‌به‌صرفه نیست.»
ایمان، علم و عدل؛ سه عنصر اصلی الگوی اسلامی برای نظام‌سازی
ایشان در دوم شهریورماه ۱۳۹۹ در ارتباط تصویری با جلسه هیئت دولت بر موضوع الگوی اسلامی برای نظام‌سازی و جامعه‌سازی الگویی مرکب از ایمان و علم و عدل تاکید کردند. رهبر معظم انقلاب یادآور شدند: «این سه عنصر اصلی است. ایمان به معنای ایمان توحیدی خالص، علم با گستره بی انتهای آن هم علم الهی و هم علم طبیعی، عدل هم به معنای وسیع آن و عدالت به معنای واقعی کلمه.»
«ما البته در هر سه بخش عقبیم. تحرک ما تحرک مناسب و شایسته‌ای نبوده اما الگو این است که انسان این را در شعارها، در اظهارها، در جهت‌گیری‌ها، در حرکت‌هایی که در این ۴۱ سال در جمهوری اسلامی صورت گرفته، در شخصیت‌سازی‌هایی که صورت گرفته، می‌تواند مشاهده بکند.»
دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی، تنها مسیر ورود معلمان
نکته مورد توجه در بیانات معظم له این است که ایشان با اشراف به موضوعات مختلف، راه را برای دست اندرکاران امر، نشانه گذاری کرده‌اند و این وظیفه مسئولان است که به این موضوع توجه کنند. از جمله این توجهات را می‌توان در بیانات ایشان در ارتباط تصویری با رؤسا و مدیران آموزش و پرورش در آستانه سال تحصیلی جدید در ۱۱ شهریور ۱۳۹۹ اشاره کرد.
ایشان در این جلسه بر مسئله جذب معلم تاکید کردند و یادآور شدند: دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی یکی از آن بهترین مراکزی است که در کشور برای مسائل فرهنگ و مانند اینها به وجود آمده. باید این جور باشد که حتی یک معلم از غیر این مسیر وارد آموزش پرورش نشود. ما دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی را جوری ظرفیت‌سازی کنیم و جوری سازماندهی کنیم که همه معلمین به قدر کفایت بیایند از اینجا عبور کنند و وارد آموزش و پرورش [بشوند]. هر کاری انجام می‌گیرد، ورودی معلمین [باید] از طریق این دو دانشگاه باشد.»
دانشگاه‌های نظامی باید برای مقابله با تهدیدهای نوبه‌نو و جدید برنامه داشته باشند
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از نیروهای مسلح همواره به عنوان بازوی توانمند حوزه علم و فناوری کشور یاد کرده‌اند و در ۲۱ مهرماه ۱۳۹۹ در ارتباط تصویری با مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح، از هم‌افزایی و تبادل تجارب دانشگاه‌های نیروهای مسلح به عنوان یک مژده بزرگ و ایجاد فرصت یاد کردند و خاطرنشان کردند: یک توصیه مهم مربوط به دانشگاه‌ها است که دانشگاه‌های نظامی ما هم باید برای مقابله با تهدیدهای نوبه‌نو و جدید، برنامه داشته باشند؛ این باید در پژوهش‌های دانشگاه‌ها مورد توجه قرار بگیرد.»
«افراد بافکر ما بنشینند و با استفاده از خرد جمعی و پژوهش‌های دانشگاه‌های ما اینها را پیش‌بینی کنند. این بایستی بخش مهمی از فعالیت دانشگاه‌های ما باشد و دانشگاه‌ها حرف جدی باید در این زمینه برای گفتن داشته باشند.»
ایشان تاکید کردند: «نکته بعدی این است که نیروهای مسلح ما در دوران دفاع مقدس و حتی بعد از دفاع مقدس، تجربیات ارزشمندی را به دست آوردند؛ از این تجربیات بایستی استفاده کنیم. بایستی این تجربیات تبدیل بشود به نظریات؛ تجربه تبدیل بشود به نظریه دفاعی و تدریس بشود و تحقیق بشود و اطراف آنها پژوهش انجام بگیرد و این تجربیات به‌روز بشود و منطبق با نیازهای روز بشود و ان‌شاءالله از آنها استفاده بشود.»
انقلاب چهره ایران را از یک کشور عقب‌مانده به کشوری برخوردار از موفقیت‌های بزرگ علمی بدل کرد
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیاناتی در ارتباط تصویری با مردم آذربایجان شرقی در سالروز قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز در سال ۱۳۵۶ در ۲۹ بهمن ماه ۱۳۹۹ با اشاره به دستاوردهای انقلاب اسلامی برای ایران تاکید کردند: «انقلاب چهره کشور را، چهره ایران را از یک کشور عقب‌مانده علمی که به کلی از لحاظ علمی در آخرین صف‌های کشورهای دنیا قرار داشت تبدیل کرد به یک کشور آزاد، کشور مستقل، کشور عزیز، برخوردار از موفقیت‌های بزرگ علمی در رشته‌های مهم حیاتی امروز. امروز ایران در رشته‌های مهمی در بین پنج کشور دنیا، شش کشور دنیا یا حداکثر ۱۰ کشور دنیا حضور دارد؛ این رشته‌ها، رشته‌های بسیار بااهمیتی است. کشور در این قسمتها پیشرفت کرده و کشور مستقل، کشور آزاد، کشور آبرومندی است؛ این یکی از مهمترین کارهایی است که انقلاب انجام داده است.»
هر روز که می‌گذرد اهمیت نقش جوانان در پیشرفت کشور و تضمین آینده آن بیشتر آشکار می‌شود. بلیه عمومی کرونا هم این را یک‌بار دیگر به اثبات رسانید. همت و انگیزه و امید شورانگیز جوانان در این ماجرا نیز مانند بسیاری از مسائل کشور، پیشران گشایش‌های علمی و عملی شد. این یکی از برترین افتخارات انقلاب اسلامی استهمت و انگیزه و امید شورانگیز جوانان در بلیه کرونا پیشران گشایش‌های علمی و عملی شد
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ۲ اسفندماه ۱۳۹۹ در پیامی به پنجاه و پنجمین نشست اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، نشاندن نشان «نقش‌آفرینی در مسائل اساسی» بر سینه جوانان برومند کشور را از برترین افتخارات انقلاب اسلامی خواندند و تاکید کردند: «هر روز که می‌گذرد اهمیت نقش جوانان در پیشرفت کشور و تضمین آینده آن بیشتر آشکار می‌شود. بلیه عمومی کرونا هم این را یک‌بار دیگر به اثبات رسانید. همت و انگیزه و امید شورانگیز جوانان در این ماجرا نیز مانند بسیاری از مسائل کشور، پیشران گشایش‌های علمی و عملی شد. این یکی از برترین افتخارات انقلاب اسلامی است که توانسته است نشان «نقش‌آفرینی در مسائل اساسی» را بر سینه جوانان برومند کشور بنشاند.»
نگاهی اجمالی به بیانات مقام معظم رهبری نشان از نگاهی همه جانبه و موشکافانه به موضوعات مهم در حوزه‌های علم و فناوری و دانشگاه در عرصه‌های مختلف دارد و اگر مسئولان امر و دانشگاهیان به این موضوعات توجه کنند راهگشای آنان در مسیر پیشرفت علمی کشور خواهد بود.
|