شورای عالی انقلاب فرهنگی

کد خبر:15679 تاریخ انتشار: پنـج شنبه ، 4 دی سال 1399 ساعت 11:47:0

آسیب‌شناسی دوران بلوغ و ارتباطات دختران و پسران دانش‌آموز و راه‌کارهای آگاهی‌بخشی صحیح ارتباطات

پژوهش «آسیب‌شناسی دوران بلوغ و ارتباطات دختران و پسران دانش‌آموز و راه‌کارهای آگاهی‌بخشی صحیح ارتباطات»؛ به‌کوشش علی‌اصغر احمدی (مجری طرح) انجام شده که به‌وسیله دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1386 منتشر شد.

به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ابتدای این پژوهش نگاشته شده است، مسأله بلوغ و پی‌آمدهای مثبت و منفی آن و شیوه برخورد نهادهای مهم تربیتی یعنی خانواده و مدرسه با آن، از جمله مسایل مهم هر جامعه‌ای به شمار می‌آید.
شناخت ماهیت بلوغ از دیدگاه علمی، دینی و فرهنگی، یکی از دل‌مشغولی‌های عالمان، محققان و متفکران هر جامعه‌ای، از جمله جامعه ایرانی است.
همچنین شناخت پی‌آمدهای بلوغ، اعم از پی‌آمدهای مثبت و منفی و نیز واکنش‌های مربیان و برنامه‌ریزان تربیتی نسبت به آن، از جمله نیازهای مهم و ضروری برای هر جامعه‌ای است. یکی از پی‌آمدهای مهم برای جامعه ما، گرایش نوجوانان به سوی جنس مخالف است.
شناخت ماهیت این گرایش و عوامل تأثیرگذار بر روی آن و تعیین حدود صحیح در این روابط نیز از جمله مسایل مهم برای تعلیم و تربیت ما است.
مسأله رابطه مناسب دختر و پسر، یکی از دغدغه‌های همه اقشار جامعه است.
لذا پژوهش حاضر در پی تحقق اهداف ذيل نگاشته شده است:

رسیدن به فراتحلیلی از پژوهش‌های انجام گرفته در ایران، در زمینه روابط دختر و پسر و پیش بینی وضعیت آینده،
تحلیل پی‌آمدهای مثبت و منفی نوجوانی، به ویژه تحلیل گرایش‌های نوجوانان به سوی جنس مخالف و تعیین حدود صحیح آن،
رسیدن به فراتحلیلی در زمینه طرح‌های انجام گرفته در مورد تربیت، راهنمایی، مشاوره و هدایت نوجوانان در مسایل مربوط به روابط دختر و پسر،
ارائه طرح‌هایی برای مدارس و خانواده‌ها در زمینه شیوه‌های مواجهه درست با مسایل نوجوانی، بالاخص روابط دختر و پسر.

اين تحقيق با روش فراتحلیل، بر روی تحقیقات و اطلاعات موجود، به بررسی روابط دختر و پسر در جامعه ایران پرداخته است.
همچنین با بررسی «آسیب‌شناسی دوران بلوغ و ارتباطات دختران و پسران دانش‌آموز و راه‌کارهای آگاهی‌بخشی صحیح ارتباطات» مشخص شد که دوستی‌های دختر و پسر در ایران، به دلایل متعددی، از جمله مغایرت آن با شرع، عدم پذیرش اجتماعی آن از جانب مراجع تربیتی از جمله خانواده و مدرسه و آشفتگی حاکم بر این گونه دوستی‌ها، یک آسیب برای طرفین، به ویژه دختران به شمار می‌آید.
این آسیب‌ها، در مراحل گوناگون، به اشکال مختلفی تجلی پیدا می‌کند که گاه تا مرحله تشکیل خانواده و وقایع بعد از آن نیز تسری پیدا می‌کند.
برای نحوه مواجه شدن با این آسیب، سه رویکرد عمده مطرح شده است که نهاد‌های تربیتی و فرهنگی با اتخاذ یکی از آن‌ها، می‌توانند راهبردهای مواجهه با این آسیب را مشخص کنند.
در این زمینه آموزش خانواده‌ها، آموزش مستقیم نوجوانان و مداخله در رسانه‌های گوناگون، از جمله برنامه‌های صدا و سیما پیشنهاد می‌شود.

والدین باید بیاموزند که با نوجوان به‌گونه‌ای رفتار کنند که او، ضمن هدایت به سمت اهداف تعلیم و تربیت، سر ستیز با هنجارهای خانواده و اجتماع پیدا نکند. لازمه این کار داشتن حساسیت مناسب نسبت به مسایل تربیتی فرزندانشان از یک سو و دانستن شیوه مواجه شدن با مسایل نوجوانی از سوی دیگر است.

این پژوهش همچنین موارد ذیل را نیز به‌عنوان «پيشنهاد برای سامان‌دهی روابط دختر و پسر» مورد اشاره قرار داده است:
تعیین رویکرد مواجهه با روابط دختر و پسر؛ مراجع فرهنگی کشور، رویکرد مقبول خویش را تعیین و به‌عنوان یک استراتژی، برای نحوه مواجه شدن با روابط و دختر و پسر، اعلام کنند.
تفکیک سه سطح ارتباطی بین دختر و پسر و زن و مرد در جامعه؛ یکی دیگر از نکات استراتژیک که باید در زمینه روابط دو جنس در جامعه تعیین شود، تفکیک و تعیین تکلیف در مورد سه سطح ارتباطی بین زن و مرد و دختر و پسر است.
این سه سطح عبارتند از: اول، سطح ارتباط عمومی که از ارتباط در جامعه بزرگ و در محیط‌های علمی و کاری صورت می‌پذیرد.
در این سطح، دو جنس در تعامل‌های رسمی و ضروری وارد شده و بر اساس نیازهای عمومی و اجتماعی، با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.
دوم، سطح دریافت تقویت‌های فردی و روان‌شناختی که در این سطح، انسان‌ها از یک دیگر پیام‌های تقویت‌کننده و رضایت‌بخش فردی دریافت می‌کنند. نشان دادن زیبایی‌ها، استفاده از ابزارها و وسایل آرایشی و جالب توجه، پوشیدن لباس‌هایی که تنوع و زیبایی فرد را بیشتر نمایان می‌کند و.....، همگی در این سطح مطرح می شود.
سوم، سطح ارتباط بین دو فرد و رسیدن به رضایت ناشی از آن هستند.
این سه سطح همان چیزی است که در شرع مقدس اسلام آن ها را با سه مفهوم نامحرم؛ محرم و بالاخره حلال، تعریف کرده‌اند.
مراجع فرهنگی در این زمینه نیز باید موضع‌گیری روشنی داشته باشند. از آن جمله این که تعیین کنند که محیط‌های مجاز برای نشان دادن هر یک از این سه سطح رفتاری، کجا است.
تصویب قوانین و مقررات متناسب با راهبردهای فرهنگی مربوطه؛ به دنبال تعیین راهبردهای مشخص در زمینه روابط دختر و پسر، باید قوانین و مقررات حقوقی و جزایی مناسب با آن رویکردها نیز تعیین و در مراجع قانون‌گذاری به تصویب برسد.
بدون پشتیبانی قانونی لازم، نمی توان راهبردهای مربوطه را اجرایی کرد. از جمله این مقررات می توان به مقرارت مربوط به نحوه نظارت بر حضور و رفت و آمد دانش آموزان و دانشجویان، از جمله نحوه حضور آنان در خوابگاه‌ها باشد.
تعیین ویژگی‌های زندگی سالم و آموزش آن به نوجوانان و جوانان؛ اصل‌ترین محل منازعه طرفداران تعیین خط‌مشی مشخص در روابط دختر و پسر در جامعه ایرانی با کسانی که این حدود را رعایت نمی‌کنند، وجود این اندیشه بنیادی است که خداوند انسان را برای یک زندگی پاک و سالم، در دنیا و عقبی آفریده است. در اندیشه متفکران و اولیاء مدرسه و خانه، مدلی از زندگی وجود دارد که آن را برای بهره‌مندی و رضامندی بیشتر از زندگی، مورد توجه و تأکید قرار می‌دهند. آنان، نوجوانان و جوانانی که در روابط خود با جنس مخالف، دست به هنجارشکنی می‌زنند را در معرض خطر سقوط در ورطه یک زندگی ناسالم می‌بینند. این دیدگاه در پس زمینه خود، چنین نحوه از زندگی را دارد.
وقتی چنین تصوری از زندگی وجود دارد، لذا باید آن را به شکلی قابل قبول به نوجوانان و جوانان، آموزش داد. از جمله محتویات این زندگی سالم، نحوه ارتباط با افراد غیر هم جنس، و نیز نحوه انتخاب همسر و تشکیل زندگی زناشویی است. مدل منتخب جامعه اسلامی ایران، برای مواجه شدن با جنس مخالف و نیز رسیدن به یک زندگی مشترک سالم و سازنده در کنار همسر را باید در قالب درسی مشخص در آموزش های رسمی دانش آموزان در نظر گرفت. نام این درس می تواند "زندگی سالم" و یا "آیین زندگی" باشد.
برنامه‌ریزی برای فعال کردن نوجوانان و جوانان؛ صاحب‌نظران معتقدند که از جمله آفت‌هایی که موجب می شود نوجوانان و جوانان، به دنبال رفتارهای نابهنجاری در زمینه نحوه رفتار با جنس مخالف باشند، وجود اوقات فراغت بیش از حدی است که توانسته است آسیب‌های جدی به برخی از بنیادهای شخصیتی و تربیتی آنان وارد کند.
عدم جدیت در پی‌گیری‌های تحصیلی در بخش بزرگی از آموزش و پرورش و نیز دانشگاه ها، پایین بودن کیفیت آموزشی در بسیاری از مراکز آموزشی، از جمله دانشگاه‌ها، عدم علاقه‌مندی بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان به رشته تحصیلی و مباحث درسی و دلایلی از این دست، باعث شده است که دانش آموزان و دانشجویان، حضوری صوری و ظاهری در مراکز آموزشی داشته و اکثر اوقات خود را به نوعی به بطالت بگذرانند. اوقات باطل، بستری است برای انجام بسیاری از رفتارهای مخرب و غیرسازند، از جمله برقراری انواع روابط با افراد غیرهم جنس.
عدم جدیت و بامعنایی در آموزش، تبعات دیگری را نیز به همراه دارد، که از جمله آن ها شکل‌گیری تصورات منفی از خویشتن است.
آموزش خانواده‌ها؛ از برنامه‌های ضروری برای مدیریت روابط دختر و پسر، آموزش خانواده‌ است. خانواده‌های ایرانی دست کم در محورهای زیر، نیاز به آموزش جدی و دقیق دارند:
اول: در زمینه شناخت نوجوانی و نحوه رفتار با نوجوان: اغلب والدین به دلیل نا آشنا بودن نسبت به دوره نوجوانی و چگونگی رفتار با نوجوان، او را به سمت هنجارشکنی و اصرار و پافشاری بر خواسته‌های خود سوق می‌دهند.
والدین باید بیاموزند که با نوجوان به‌گونه‌ای رفتار کنند که او، ضمن هدایت به سمت اهداف تعلیم و تربیت، سر ستیز با هنجارهای خانواده و اجتماع پیدا نکند. لازمه این کار داشتن حساسیت مناسب نسبت به مسایل تربیتی فرزندانشان از یک سو و دانستن شیوه مواجه شدن با مسایل نوجوانی از سوی دیگر است.
دوم: در زمینه ازدواج و تشکیل خانواده: یکی دیگر از زمینه‌هایی که خانواده‌ها نیاز به آموزش جدی دارند، داشتن شناخت و اطلاعات کافی در زمینه ازدواج فرزندانشان است. در حال حاضر بسیاری از خانواده‌ها، یا به دلیل سخت‌گیری و داشتن ملاک‌ها و معیارهای سخت و دشوار، برای ازدواج فرزندانشان، آنان را به سمت برقراری روابط پنهان با دیگران سوق می‌دهند و یا این که برای جلوگیری از برقراری روابط نامناسب با غیرهم‌جنس، اقدام به ازدواجی زودرس و ناپخته برای فرزندانشان می‌کنند. این دو اقدام، در هر صورت آسیب‌زا است.
نظارت بر مراکز مشاوره و آموزش‌هایی که در این زمینه‌ها داده می شود؛ نوجوانان و جوانان، برای تعیین تکلیف در زمینه کشش‌های خود به طرف جنس مخالف، به برخی از مراکز آموزشی و مشاوره‌ای مراجعه می‌کنند. این گونه مراکز، که در بسیاری موارد، حتی بدون مجوز از مرجعی قابل قبول، به فعالیت‌های خود ادامه می دهند، توصیه‌ها و راه حل‌هایی به نوجوانان و جوانان ارائه می‌دهند که به شکل بارزی با فرهنگ حاکم بر جامعه، در تعارض است.

فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید: