سوال: نسبت بین جهاددانشگاهی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این چهل سال چگونه بوده است؟
جواب: برای پاسخ به این سوال ضروری است مروری کوتاه بر اساسنامه جهاددانشگاهی مصوب ستاد انقلاب فرهنگی در سال 1359 و اصلاحات آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال‌های بعد داشته باشیم.
در مقدمه این اساسنامه آمده است: « در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی – قدس سره- در تاریخ 23/3/59 مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مذکور در جلسه مورخ 16/5/1359 به‌منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی را به‌عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس کرد.» در بخش اهداف و وظایف انجام تحقیقات کاربردی با تولید فناوری و تجاری‌سازی فناوری تا مرحله تولید نیمه‌صنعتی و صنعتی، انجام فعالیت‌های فرهنگی برای نسل جوان به‌منظور مقابله با غرب‌زدگی و انحرافات باهدف خودباوری در نسل جوان و نیل به خوداتکایی ذکرشده است. بدیهی است انجام این مأموریت‌های مهم تنها با الگوسازی توان انجام فعالیت‌های شاخص علمی و فناورانه و یا به‌عبارت‌دیگر حرکت در مرز علم و فناوری و کاربردی کردن موفق آن‌ها در تأمین نیازهای جامعه و صنعت کشور امکان‌پذیر بود.
دکتر طیبی: جهاددانشگاهی وظیفه خودش را در تحقق بخشیدن به آن بخش از اهداف انقلاب فرهنگی که در اساسنامه برای این نهاد در نظر گرفته‌شده است با تحمیل حداقل هزینه‌بر منابع مالی کشور به انجام رسانده است
هم‌چنین علاوه بر مسئولیت انجام فعالیت‌های فوق‌برنامه فرهنگی دانشگاه‌ها بر اساس موازین دینی و انقلابی جمهوری اسلامی ایران، باید با ساختار سازی‌های خوب فرهنگی توسط جوانان و برای جوانان این توان الگوسازی را در حوزه فرهنگی هم اثبات می‌شد، اگرچه برای انجام این دو مأموریت مهم منابع مالی ویژه‌ای در نظر گرفته نشد و در ساختار اجرائی کشور هم تمهیدی برای واگذاری مأموریت‌های مرتبط در اجرای فعالیت‌های شاخص علمی و فناورانه و ساختارسازی فرهنگی پیش‌بینی نگردید، ولی خودباوری و روحیه جهادی مؤسسین و اعضا که حاصل تقاطع سه عنصر ایمان، علم و عمل و تلاش سخت شبانه‌روزی و ناامید نشدن در خوردن به درب‌های بسته در کنار توکل بر خداوند بود، باعث شد که این نهاد در طی چهل سال فعالیت خود موفق‌ترین الگوسازی‌ها را در جهت تحقق اهداف اساسنامه‌ای خود انجام دهد. از شروع فعالیت علمی در حوزه سلول‌های بنیادی به‌عنوان بحث علمی روز دنیا و حرکت از سمت دارودرمانی به سلول درمانی، حرکت در مرز علم، تبدیل آن به فناوری و آوردن آن به بالین و سلول درمانی و شروع پروژه بسیار مهم درمان بیماری پارکینسون یک الگوسازی موفق در بیان توان کشور در توسعه علمی و فناوری و کاربردی نمودن آن است و امروز با فرهنگ سازی و خودباوری انجام‌شده درزمینه‌ی سلول‌های بنیادی به لحاظ تولیدات علمی و فناورانه جزء کشورهای مطرح دنیا شده‌ایم. به همین شکل در حوزه درمان ناباروری، سرطان پستان و درمان زخم‌های بدخیم دیابتی، در حوزه فنی و مهندسی هم الگوسازی‌های موفقی چه در حوزه دفاعی و دوران جنگ و پس‌ازآن و به‌ویژه در تأمین نیازهای فناورانه صنعت کشور انجام داده‌ایم. از طراحی و ساخت فرستنده‌های AM و FM برای صداوسیما تا دکل‌های حفاری نفت، مته‌های حفاری، بازوهای بارگیری تا مواد شیمیایی و تجهیزات برقی و الکترونیکی که همه در رقابت با بهترین‌های اروپایی و ژاپنی وارد صنعت ایران شده‌اند. در حوزه فرهنگی هم همین‌طور بوده است. راه‌اندازی مرکز انتشارات جهاددانشگاهی باهدف مستند کردن دانش محققان و اساتید ارجمند دانشگاهی و غیردانشگاهی باهدف سرعت بخشیدن به انتشار دانش کد کشور، برگزاری دو جشنواره مسابقات کتاب سال دانشجویی و پایان‌نامه‌های دانشجویی در تشویق دانشجویان به انجام فعالیت‌های شاخص علمی و فناورانه در پایان‌نامه‌هایشان بر اساس نیاز کشور و مستندسازی آن‌ها در قالب کتاب، راه‌اندازی خبرگزاری دانشجویان ایران، به دست دانشجویان به‌عنوان اولین خبرگزاری غیردولتی جمهوری اسلامی ایران و به دنبال آن راه‌اندازی خبرگزاری تخصصی قرآنی دانشجویان به‌نام ایکنا و مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران در ابتدای دهه 80 و تبدیل‌شدن آن‌ها به مؤسسات حرفه‌ای و مورد اعتماد مردم، ازجمله این الگوسازی‌های موفق بوده است. حجم فعالیت‌های شاخص انجام‌شده به‌گونه‌ای است که می‌توان ادعا کرد که جهاددانشگاهی وظیفه خودش را در تحقق بخشیدن به آن بخش از اهداف انقلاب فرهنگی که در اساسنامه برای این نهاد در نظر گرفته‌شده است با تحمیل حداقل هزینه‌بر منابع مالی کشور به انجام رسانده است. امروز اعتمادبه‌نفس و خودباوری حاصل از فعالیت‌های شاخص جهاددانشگاهی در میان جوانان دانشگاهی ما منجر به انجام فعالیت‌های علمی و فناورانه در حوزه‌های مختلف و تشکیل هزاران شرکت دانش‌بنیان و یا انجام فعالیت‌های شاخص فناورانه در سازمان‌های دولتی و غیردولتی و خصوصی شده است که جوان‌های دانشگاهی در آن‌ها مشغول به‌کار و تولید دانش‌بنیان شده‌اند.
دکتر طیبی: پیشرفت و توسعه پایدار در یک برنامه‌ریزی جامع درازمدت محقق می‌شود.
سوال: سوال این است که چرا علیرغم الگوسازی‌های خوب انجام‌شده توسط جهاددانشگاهی و دیگران مورد توان کشور دررسیدن به پیشرفت و توصیه‌های اکید مقام معظم رهبری بر اهمیت توسعه علمی و فناورانه و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان متکی بر تولید ملی و هم‌چنین تهیه نقشه جامع علمی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی، تحول موردنظر در پیاده‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و حل مشکلات اشتغال کشور صورت نگرفته است؟
جواب: سوال مهمی است و جوابی که به آن می‌دهیم نظر شخصی بنده است و نه نظر سازمانی اینجانب به‌عنوان رییس جهاددانشگاهی، اگر ساده بخواهم بیان کنم توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشور ما فاقد فرماندهی قدرتمند برای سیاست‌گذاری و نظارت قوی بر برنامه‌ریزی‌های اجرایی، اجرا و حمایت‌های قانونی و مالی از برنامه‌ریزی خود است. پیشرفت و توسعه پایدار در یک برنامه‌ریزی جامع درازمدت محقق می‌شود. حتماً ضروری است در گردش‌های طبیعی سیاسی دولت و مجلس جهت برنامه‌ریزی اصلی تغییر نکند و لذا بسیاری از کشورها سیاست‌گذاری عالی برنامه پیشرفت را در شورایی از نخبگان به‌صورت حداکثری و البته با حضور شخص اول اجرائی کشور، وزرای مرتبط و نمایندگان کمیسیون‌های مرتبط مجلس و قوه قضائیه انجام می‌شود. دولت برنامه‌ریز اجرای سیاست‌گذاری این شورا است. کلیه وزارتخانه‌ها و نهادهای مسئول چه در حوزه برنامه‌ریزی اجرائی که بدنه دولت است و چه مجریان که دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در توسعه علمی و فناورانه هستند و چه بنگاه‌های اقتصادی که محصول تولید در کشور هستند و چه مجلس که وظیفه قانون‌گذاری را دارد و چه بانک‌ها و مؤسسات مالی که وظیفه حمایت مالی هوشمندانه از برنامه توسعه کشور را دارند که کاملاً باید هماهنگ باسیاست‌های مرکز فرماندهی عمل کنند. نمی‌توان قبول کرد در کشور ما که هنوز احزاب سیاسی قوی شکل نگرفته‌اند و دامنه اختلافات سیاسی بسیار زیاد است حوزه اجرایی کشور هم سیاست‌گذار باشد، هم برنامه‌ریز و هم مجری و هم ناظر. حتماً این روش دارای اشکال و به ناکارآمدی منجر می‌شود. شخصاً فکر می‌کنم که با واگذاری تهیه سه سند بسیار مهم «تحول بنیادین آموزش‌وپرورش»، سند « نقشه جامع علمی و فناورانه کشور» و سند «مهندسی فرهنگی کشور» توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی به شورای عالی انقلاب فرهنگی این نقش می‌تواند به این شورا با اصلاحاتی در تخصص اعضاء واگذار شود. حضور رئیس‌جمهور به‌عنوان شخص اول اجرائی کشور، در کنار روسای قوای مقننه و قضاییه فرصت این سیاست‌گذاری برای برنامه پیشرفت کشور را می‌دهد.
رییس جهاد دانشگاهی: برنامه‌ریزی پیشرفت کشور به‌صورت قطع نیاز به یک شورای فرماندهی فرا قوه‌ای نیاز دارد که تصمیماتش برای همه قوا لازم‌الاجرا باشد
حوزه اجرایی کشور و یا دولت باید نقش سیاست‌گذاری این شورا را بپذیرد و اگر ایراداتی به عملکرد آن دارد روش اصلاح را بیان کند. برنامه‌ریزی پیشرفت کشور به‌صورت قطع نیاز به یک شورای فرماندهی فرا قوه‌ای نیاز دارد که تصمیماتش برای همه قوا لازم‌الاجرا باشد چه این شورا، شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد و یا شورای عالی دیگر. این شورا یا مرکز فرماندهی باید سیاست داخلی و خارجی را به‌گونه‌ای هماهنگ سیاست‌گذاری عالی کند که این دو بردار در جهت هم‌گرائی و تقویت یکدیگر عمل نمایند. یقیناً در یک سیاست‌گذاری درست برنامه توسعه کشور، جهاددانشگاهی به‌عنوان یک‌نهاد توسعه‌ای نه نگران این موضوع است که برای اثبات توان انجام کارهای بزرگ علمی و فناورانه سه تا دوازده سال باید وقت صرف کند و نه نگران این موضوع می‌شود که وقتی بودجه قابل‌توجهی از مملکت در اختیارش برای تولید فناوری‌های موردنیاز کشور گذاشته می‌شود و به‌صورت قطع هم این فناوری‌ها را تولید می‌کند. مجدداً باید نگران کاربرد آن‌ها در انجام واردات غیرضروری به کشور باشد.
دکتر طیبی: مصوبه تهیه‌شده توسط ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور برای جهاددانشگاهی، مأموریت‌های بسیار خوبی را در نظر گرفته است.
سوال: نقش جهاددانشگاهی را در برنامه‌ریزی آینده پیشرفت کشور چه می‌دانید؟
جواب: مصوبه تهیه‌شده توسط ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور برای جهاددانشگاهی، مأموریت‌های بسیار خوبی را در نظر گرفته است. مأموریت اول در حوزه انتقال فناوری است ما معتقدیم بازار کشور حسب ضرورت در مقابل انتقال فناوری، آن‌هم بخش کوچکی از آن، به شرکت‌های معتبر خارجی باید واگذار شود و مسئول انتقال فناوری هم باید یک سازمان علمی و فناورانه باشد. بر اساس بند یک مصوبه، جهاددانشگاهی می‌تواند چند مأموریت خاص در سطح ملی در این زمینه به عهده بگیرد. دربند دوم مصوبه به جهاددانشگاهی به‌عنوان یک RTO (سازمان پژوهش و فناوری) و یا ایجادکننده یک RTO با مأموریت‌های مشخص علمی و فناورانه نگاه شده است که چند مأموریت خاص جهت حل مشکلات کشور باید به این RTO واگذارشده و RTO در اجرای آن از همه امکانات کشور استفاده کند. معنای این حرف این است که ما باید پژوهش در کشور را مأموریت محور جهت حل مشکلات امروز و فردای کشور انجام دهیم و مقاله خروجی جانبی پژوهش باشد و نه هدف اصلی.
در مأموریت سوم، جهاددانشگاهی مأمور می‌شود که سازمان همکاری بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران را جهت کمک به توسعه کشورهای هدف جمهوری اسلامی چه به لحاظ فرهنگی و چه لحاظ اعلمی و فناورانه ایجاد کند. مجموعه‌های شبیه جایکا در ژاپن و یا کوئیکا در کره جنوبی.
ساماندهی نظام هدایت شغلی دانش‌آموختگان در حوزه‌های منتخب، ارتقاء فرهنگ کارآفرینی و روحیه خودباوری، مشارکت در تعمیق و گسترش فرهنگ اسلامی و مشارکت در ترویج و تعمیق کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره و چهار مأموریت دیگری هستند که برای جهاددانشگاهی در این مصوبه در نظر گرفته‌شده بود.
اما علیرغم ابلاغ این مصوبه توسط دبیر محترم وقت شورای عالی و تلاش ما برای گنجاندن دو مأموریت در حوزه انتقال فناوری در برنامه ششم توسعه در ماده‌ی 36 و 54 و هم‌چنین تمهیدات لازم برای اجرایی شدن کل سند توسط سازمان برنامه‌وبودجه دربند ح ماده 64، اما عملاً به علت همان مواردی که در سؤالات اول و دوم به آن اشاره کردم، این مواد نیز اجرایی نشدند.
خوشبختانه دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی علاقه‌مند به عارضه‌یابی عدم اجرائی شدن این مصوبه هستند که انشاء الله با تهیه آن در شورای راهبردی نقشه جامع ارائه می‌گردد.
|