کد خبر:14233 تاریخ انتشار: چهارشنبه ، 22 مرداد سال 1399 ساعت 16:21:0
بررسی نقش و جایگاه پرچم به‌عنوان یک نماد ملی و راهکارهایی برای تقویت آن
پژوهش«بررسی نقش و جایگاه پرچم به‌عنوان یک نماد ملی و راهکارهایی برای تقویت آن»؛ به‌‌‌کوشش علی‌اکبر صادقی(مجری طرح)، بیژن زارع (ناظر طرح) و محمدجعفر سعادت و سمانه دلبری (همکاران اصلی طرح) انجام شده که توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1391 منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مقدمه این پژوهش نگاشته شده است در سال‌های اخير از يك سو نياز به نمادهای ملی همچون پرچم بيشتر احساس می‌شود و از سوی ديگر قرارگرفتن پرچم در متن منازعات سياسی و فرهنگی لزوم حفظ جايگاه اين نماد ملی را يادآوری كرده است.
اسطوره‌ها، حماسه‌ها و نمادها بخش مهمی از تاريخ فرهنگی هر سرزمينی هستند. آنها نه تنها بيانگر روحيات، آرمان‌ها، روياها و تنگناهای حيات فرهنگی و اجتماعی مردمان هر سرزمين بوده و هستند، بلكه خود نيز در شكل دادن به زندگی فرهنگی و اجتماعی نقش مهمی ايفا می‌کنند.
پرچم به‌عنوان يك نماد ملی در جهان امروز از اهميت خاص خود برخوردار است، اگر چه نمادهايی مانند پرچم در همه تاريخ نقش ايفاء می‌کرده‌اند اما در عصر جديد و به‌واسطه تشكيل دولت- ملت‌ها آنها جايگاه و كاركردی جديد و اهميتی مضاعف يافته‌اند.
همه دولت‌های مدرن به نمادهای ملی نیاز دارند. در همه قرون و اعصار نمادها و نشانه‌هایی رایج بوده (از جمله در تاریخ ایران و اسلام) اما در دولت- ملت‌های مدرن این نمادهای ملی جایگاه خاصی می‌یابند.
بنابراین اهداف اصلی اين تحقيق را می‌توان در موارد زير خلاصه كرد:
بررسی تاریخچه پرچم به‌عنوان یک نماد ملی و مذهبی،
بررسی جايگاه اجتماعی- فرهنگی پرچم در ايران،
آسيب‌شناسی پرچم از جنبه حقوقی و فرهنگی،
ارائه راهكارهای مناسب برای تقويت جايگاه پرچم از جنبه‌های مختلف در ايران.
همچنین روش غالب تحقيق در اين پژوهش روش اسنادی است، اما از روش تحليل متن نيز استفاده شده است و در بخش‌های دیگری از تحقیق از روش‌های تطبیقی- مقایسه‌ای نیز استفاده شده است.
در ذیل عنوان این پژوهش نتایج منتج به آن به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
پرچم در ايران و اسلام جايگاه خاصی داشته است. در ايران پيش از اسلام، اشكال مختلفی از پرچم، به‌ويژه در جنگ‌ها، به كار می‌رفته است كه رنگ‌ها و طرح‌های موجود در آنها بازتابدهنده اسطوره‌ها و نمادهای رايج در آن دوره بوده است. در ايران دوره اسلامی، رنگ‌ها و طرح‌هايی با معانی دينی و مذهبی به پرچم‌ها افزوده شده و يا اينكه از همان رنگ‌ها و طرح‌های موجود، تعبير دينی شده است. پرچم در صدر اسلام هم اهميت خاص خود را داشت و در بسياری از غزوات و حوادث صدر اسلام به كار می‌رفت و كاركردهای مختلفی از منسجم كردن سپاه تا امان دادن به دشمنان را انجام می‌داد.
موفقيت نمادهای ملی البته ضروری و قطعی نيست. عوامل مختلفی بر اثرگذاری اين نمادها مؤثر است. در مورد پرچم اين اثرگذاری وقتی حاصل می‌شود كه پرچم هر كشور با پيشينه تاريخی و فرهنگی مردمان آن سرزمين بيشترين سازگاری را داشته باشد و مهم‌تر از آن تفسيری موسع و فراگير از رنگ‌ها و طرح‌های موجود در آن ارائه شود به‌گونه‌ای كه همه مردمان يك سرزمين از اقوام و مذاهب و نژادها و مناطق گوناگون با آن احساس همدلی كنند. اين نكته درباره پرچم ايران صادق است و اين پرچم و رنگ‌ها و طرح‌های موجود در آن با بافت تاريخی و زمينه فرهنگی ايرانيان به‌نسبت زيادی سازگار است.
مهم‌ترين اولويتی كه می‌تواند در قانون‌گذاری برای پرچم مورد نظر باشد حفظ حرمت پرچم است. در كشور ما با در نظر گرفتن همه جوانب، وضع محدوديت‌هايی برای استفاده احزاب و گروه‌های سياسی و حتی غير سياسی از پرچم كشور به‌عنوان نماد اين گروه‌ها ضروری به نظر می‌رسد. اين ممنوعيت يا محدوديت بايد با اين هدف انجام شود كه استفاده يك گروه از پرچم به‌عنوان نماد خاص اين گروه در رقابت با گروه رقيب (حالا چه اين رقابت سياسی باشد و چه مثلاً ورزشی) پرچم كشور را در معرض رقابت‌ها و چالش‌ها و تنش‌های معمول چنين رقابت‌هايی قرار ندهد.
همچنین راهكارها و پیشنهادهای این پژوهش «برای تثبيت جايگاه اجتماعی و حقوقی پرچم ايران» به‌شرح ذیل است:
تلاش شود تا رسانه‌های رسمی كشور به شكل مناسبی برای پرچم ايران تبليغ كنند (نهادهايی مانند صدا و سيما و رسانه‌های دولتی ديگر می‌توانند مخاطب اين پيشنهاد باشند)،
در هرگونه تبليغ يا بحث از پرچم ايران بر هر دو وجه ملی و مذهبی مستتر در پرچم ايران تأکید شود تا از هر گونه نگاه تك بعدی كه جايگاه پرچم كشور را تضعيف می‌کند اجتناب شود (اين موضوع بايد مورد توجه همه رسانه‌ها بويژه رسانه‌های رسمی گرفته تا آموزش و پرورش و سازمان تبليغات و ساير نهادهای مربوطه باشد)،
سيستم آموزشی كشور نقش بسيار مهمی در تثبيت جايگاه نمادها و نشانه‌های ملی و انتقال ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی دارد. يكی از ابزارهای سيستم آموزشی در اين جهت كتاب‌های درسی است كه بايد به شكل سنجيده و دقيق، به طرح موضوع پرچم بپردازند. بايد با ارائه جذاب و دلنشين تاريخچه پرچم در ايران و جهان و ذكر اهميت آن و ريشه‌های فرهنگی و تاريخی و دينی و ملی پرچم ايران اين موضوع را در ذهن و ضمير دانش‌آموزان جا انداخت. امروزه در همه منابع آموزش و پرورش تأکید می‌شود كه قالب و فرم ارائه مطلب به اندازه محتوای آن مهم است، بنابراين در مسأله پرچم هم قالب و شيوه ارائه مطلب اهميت خاص خود را دارد كه البته اين موضوع قابليت پرداخت جذاب را هم دارد مثلاً می‌توان از تصاوير و نقش‌های قدیمی و جديد و عبارات و اشعار مربوط به پرچم در متون قديمی و ... بهره برد (مخاطب اين بخش بيشتر وزارت آموزش و پرورش و به‌نسبت کمتری وزارت علوم، فناوری و تحقيقات است)،
در آثار هنری به‌ويژه در سينما و تلويزيون بايد به شكل هنرمندانه و غيرمستقيم برای پرچم ايران تبليغ شود. طبعاً نمی‌توان تهیه‌کنندگان و كارگردانان را ملزم به استفاده از پرچم ايران در آثارشان كرد و در ضمن استفاده مكرر و بی‌مورد در فيلم‌ها و سريال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی به دلزدگی تماشاگر منجر خواهد شد، اما آنجايی كه زمينه لازم وجود دارد می‌توان با استفاده هنرمندانه و تبليغ سنجيده ( به‌ويژه تبليغ غيرمستقيم) بر افكار عمومی تأثیر گذاشت. اين موضوعی است كه در آثار خارجی، نمونه‌های مشابه زيادی دارد (اين پيشنهاد می‌تواند مورد استفاده صدا و سيما و ساير نهادهای فرهنگی از جمله وزارت ارشاد باشد و نهادهای زير نظر آن مثلاً بنياد سينمايی فارابی باشد)،
برگزاری مسابقات هنری با موضوع پرچم ايران می‌تواند گام مؤثر ديگری باشد كه توجه و حساسيت افكار عمومی نسبت به پرچم ايران را برانگيزد. مثلاً اگر برای نمایشگاه عكسی با موضوع پرچم ايران يا موضوعی محدودتر و مشخصتر (مثلاً پرچم در عرصه عمومی جامعه ايران) فراخوان سراسری (يا دانشجويی) داده شود و آنگاه آثار برگزيده از رسانه‌های عمومی به مردم معرفی شوند می‌تواند بسيار تأثیرگذار باشد (اين پيشنهاد می‌تواند مخاطبان زيادی داشته باشد و به‌نوعی همه نهادهای فرهنگی و آموزشی از وزارتخانه‌های علوم و آموزش و پرورش و ارشاد تا صدا و سيما و سازمان تبليغات و ساير مؤسسات فرهنگی دولتی را شامل شود)،
يكی از اقدامات مفيدی كه می‌توان برای سنجش جايگاه پرچم در ميان مردم ايران انجام داد اين است كه در پیمایش‌های سراسری كه در دبيرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی يا مراكز ديگر انجام می‌شود گویه‌هایی در ارتباط با پرچم گنجانده شود تا بتوان به ارزيابی دقيقتری از جايگاه پرچم در ميان مردم دست يافت،
تدوين آیین‌نامه‌ای كه مقررات و ضوابط استفاده از پرچم در ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی را به شكل دقيق بيان كند، پيشنهاد ديگری است كه می‌توان برای ارتقاء جايگاه پرچم ارائه كرد،
علاوه بر موارد فوق انجام پژوهش های کمی (ملی) و کیفی از گروه های ویژه (مثل نخبگان، اقوام و ...) به‌منظور تعیین وضعیت فعلی و جایگاه پرچم در نگرش ایرانیان و در وهله بعد ارائه راهکارهای برگرفته از پیمایش‌ها و پژوهش‌های یاد شده جهت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اجرایی به منظور ارتقاء جایگاه پرچم به‌عنوان نماد ملی کشور نیز ضروری به نظر می‌رسد.
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید:
