|
کد خبر:13529 تاریخ انتشار: سـه شنبه ، 20 خرداد سال 1399 ساعت 12:20:0
|
آینده‌پژوهی، اولویت‌بندی و چالش‌های نظام توسعه فرهنگ قرآنی |
پژوهش «آینده‌پژوهی فعالیت‌های قرآنی، شناسایی و اولویت‌بندی مسائل و چالش‌های نظام توسعه فرهنگ قرآنی»؛ به‌کوشش مرتضی سلمانی ماهینی (مجری طرح) و دکتر مجتبی لشکر بلوکی (ناظر طرح) انجام شده که توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1397 منتشر شد. |
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مقدمه این پژوهش نگاشته شده است برای آینده‌پژوهی ملی لازم است نگاه منطقه‌ای و جهانی (فضای بزرگ) داشت و بدون شناخت تحولات جهانی نمی‌توان در سطح ملی آینده‌پژوهی کرد.
مطابق چارچوب مفهومی، مسائلی که نظام توسعه فرهنگ قرآنی با آن درگیر می‌شود به پنج حوزه، سیاست‌گذاری کلان، آموزش عمومی قرآن، پژوهش‌های قرآنی، آموزش عالی قرآنی و تبلیغ و ترویج قرآن، قابل تقسیم است.
لازمه آینده‌پژوهی، در کنار توجه به زمان بزرگ، توجه به فضای بزرگ است. بدون داشتن تصویری از جهان و منطقه، نمی‌توان درک مناسبی از آینده پیش‌روی کشور داشت.
با توجه به سیر تطور دانش و بررسی روندهای جهانی، می توان گفت آینده حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی مبتنی بر حکمرانی شبکه‌ای خواهد بود. بر این مبنا شناخت حکمرانی شبکه‌ای و چالش‌های آن ضرورت می‌یابد.
به نظر می‌رسد مدیریت کلان امور قرآنی کشور که در حال حاضر به مرکزیت تصمیم‌گیری شورای توسعه فرهنگ قرآنی و بازوهای فکری کمیسیون‌های سه‌گانه وکارگروه‌های تخصصی کمیسیون‌ها و دستگاه‌های عضو صورت می‌گیرد تا حدی به مدل شبکه‌ای تصمیم‌گیری نزدیک شده است.
بنابراین اهداف تحقیق به دو دسته اهداف اصلی و اهداف فرعی قابل تقسیم است:
اهداف اصلی:
شناسایی و اولویت‌بندی مسائل و چالش‌های آینده نظام توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه‌های مدیریت کلان، آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش وآموزش عالی، در افق‌های 10 و 30 ساله.
اهداف فرعی:
بهبود نظام کشف مسائل و دستورگذاری سیاست‌گذاری کلان امور قرآنی کشور،
آمادگی بهتر نظام توسعه فرهنگ قرآنی در مواجهه با مسائل آینده و شکل‌دهی اقداماتی جهت جلوگیری از روندهای آسیب‌زا و تقویت روندهای مثبت.
همچنین رویکرد پژوهشی به‌کار برده شده در این پژوهش مطالعات کتابخانه‌ای است که تصویری از آینده و کلان روندها در پنج حوزه مربوط یعنی حکمرانی و سیاست‌گذاری، آموزش رسمی عمومی، هنر و رسانه، پژوهش و آموزش عالی، در جهان و تا حدی در کشور ترسیم شد.
سپس با انجام مصاحبه عمیق با 56 نفر از خبرگان حوزه‌های مختلف قرآنی و علمی و اجرایی مرتبط، به همراه ارائه گزاره‌های اصلی و فشرده از وضعیت جهانی و ملی در حین مصاحبه به ایشان، 63 مورد به عنوان مسائل و چالش‌های پیشرو شناسایی و اعتبارسنجی و به کمک ابزار پرسشنامه میان 37 نفر، بر اساس میزان احتمال وقوع و اهمیت و تأثیر و همچنین ضرب آنها اولویت‌بندی شد.
بخشی ازنتایج این پژوهش به‌شرح ذیل است:
هدف تحقیق شناسایی و رتبه‌بندی مسائل احتمالی آینده امور قرآنی در افق 10 الی 30 ساله است. در این تحقیق بعد از شناسایی مسائل و روندهای جهانی در حوزه‌های متناسب امور قرآنی در آموزش عمومی، آموزش عالی، رسانه، مدیریت و حکمرانی، پژوهش و محیط، با انجام مصاحبه با 56 نفر از خبرگان، مسائل شناسایی و با پرسشنامه رتبه آن تعیین شده است، رتبه مسائل با سه روش تعیین شد:
بر اساس احتمال وقوع،
بر اساس میزان اهمیت و تأثیر،
براساس ضرب احتمال وقوع در میزان اهمیت و تأثیر.
بر اساس منظر سوم، مسائلی که امتیاز آنها بالاتر از 2.4 است را به‌عنوان «مسائل دارای اولویت متوسط به بالا» در نظر می‌گیریم که به برخی از آنها می‌پردازیم:
محوریت سرگرمی در فضای مجازی و غفلت از امور دینی در بخش عمده نسل جوان 3.73 است،
ارزش و هنجار نشدن آموزش عمومی قرآن در فرهنگ خانواده‌ها و فرهنگ عمومی جامعه 3.67 است،
بیگانگی نسل جوان با قرآن به دلیل ضعف علمی و رفتاری معلمان 3.55 است،
فقدان نظام تربیت مدیران و برنامه‌ریزان با اخلاص و کارآمد قرآنی3.53 است،
افزایش مرجعیت شخصی، تکثر فهم در دین، کاهش اقتدار دینی علما و حرکت مردم به سمت دین آزاد 3،49 است،
عدم آشنایی و انس کافی با متن، مفاهیم و معارف قرآن و فقدان توانایی‌های لازم برای فعالیت‌های قرآنی در دانش آموختگان حوزوی و دانشگاهی رشته‌های دینی 3،31 است،
تهی شدن فضای رشته‌های قرآنی دانشگاهی از معنویت و رفتار قرآنی 3،29 است،
غلبه فرهنگی آموزش سایر دروس بر درس قرآن و انزوا و حذف در نظام مدیریت مدارس کشور 3،26 است،
عدم آشنایی و انس با قرآن شاغلان فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی کشور به دلیل دوری از قرآن محتوای رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی 3،23 است،
رواج استفاده از ترجمه قرآن و رویگردانی از آشنایی و فهم متن عربی آن 2،41 است،
عدم استقبال طلاب از تحصیل در گرایش‌های قرآنی حوزه‌های علمیه و ترجیح فقه و فلسفه 2،43 است،
غلبه گفتمانی مفاهیم و معارف فلسفی، کلامی و فقهی در محیط علم دینی و انزوای قرآن و معارف آیات 2،52 است،
ناآشنایی فعالان قرآنی با فناوری‌های نرم و سخت فرهنگی، هنری و رسانه‌ای 2،58 است،
دور شدن روش‌ها و ابزارهای آموزش عمومی قرآن از مبانی و ویژگی‌های تعلیم قرآن در سنت پیامبر و سیره معصومین علیهم‌السلام 2،68 است.
لازم به توجه است امتیاز بالای 2.4 به معنای این است که احتمال وقوع و میزان اهمیت تأثیر حتماً بیشتر از متوسط (با توجه به ضریب 0.6 برای احتمال متوسط و 3 برای اهمیت و تاثیر متوسط) است و قاعدتاً حداقل یکی از این دو معیار زیاد یا خیلی زیاد است فلذا از اولویت رسیدگی برخوردار است.
پیشنهادهای پژوهشی به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
تحلیل علی‌معلولی مسائل شناسایی شده با رویکرد پویایی‌شناسی سیستم‌ها،
راهکارهای تقویت شناخت و انس با قرآن مسئولین جامعه در سطوح و حوزه‌های مختلف،
متن‌کاوی جلسات شورای توسعه فرهنگ و تحلیل محتوای آن،
اجرای پیمایش ملی میزان ارزش بودن تعلیم قرآن در میان خانواده‌ها،
بررسی میزان آشنایی و انس و توانایی فهم و تدبر در قرآن روحانیت،
بررسی برنامه درسی حوزه‌های علمیه و پیشنهادهای لازم برای قرآن محور کردن آن،
میزان بهره‌گیری عموم مردم از رسانه‌های سنتی قرآنی،
ارزیابی نسبت میان برنامه درسی قرآنی و مشاغل قرآنی،
تربیت مدیران و برنامه‌ریزان با اخلاص و کارآمد قرآنی،
تحلیل شبکه تصمیم‌گیری امور قرآنی کشور و ارائه مدل پیشنهادی،
بررسی راهکارهای افزایش آگاهی و باور نسبت به اهمیت و محوریت قرآن در مدیران و فعالان نظام فرهنگی کشور،
راهکارهای فرهنگ‌سازی توجه به خودسازی و خلوص در مدیران و فعالان ارشد مسئول امور قرآنی کشور.
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از  دانلود کنید.
|