دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی متن کتاب سال قرآنی جمهوری اسلامی ایران که شامل نتایج پیمایش ملی سنجش شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی و فعالیت‌های دستگاه‌ها و نهادهای کشور در سال ۱۴۰۰ است، منتشر کرد.

دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی مبتنی بر بند یک ماده چهار منشور توسعه فرهنگ قرآنی و در اجرای وظیفه تهیه شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی، مطالعات متعددی را تا کنون به سامان رسانده است. بخشی از این فعالیت‌ها منجر به طراحی سبد شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی و در نهایت استخراج و گزینش این شاخص‌ها با عنوان «شاخص‌های ملی توسعه فرهنگ قرآنی» شده است.
این شاخص‌ها با گردآوری برخی تجربیات جهانیِ طراحی شاخص و شاخص‌های فرهنگی و علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین اجرای مطالعات مستقل، در جلسات نخبگانی بحث و بررسی و نتایج جهت تصویب به شورای توسعه فرهنگ قرآنی پیشنهاد شد، و نهایتاً در سال ۱۳۹۹ کلیات این شاخص‌ها به تصویب رسید.
با توجه به اینکه شاخص‌سازی نوعی مدل‌سازی است و در مدل‌سازی ممکن است که آگاهانه بخشی از واقعیت کنار نهاده شود، لاجرم در خصوص شاخص‌های انتخابی ادعای جامعیت وجود ندارد، بلکه این پژوهش نقطه عزیمتی برای تشحیذ افکار و مُمهِّد تشـریک مساعی محققان، خصوصاً دانشوران علوم اجتماعی است تا با سنجش توسعه فرهنگ قرآنی در جامعه هم عیار عملکرد و کارآمدی مدیران و دستگاه‌های قرآنی کشور را منعکس نموده و هم برنامه‌ریزی و سیاستگذاری امور قرآنی کشور را با دستاوردهای علمی مقرون و مبتنی سازند.
آنچه که با عنوان کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۰، تدوین و ارائه می‌شود رهاورد فعالیتی مستمر از آغاز سال ۱۴۰۰ تا نیمه ۱۴۰۱ در شورای توسعه فرهنگ قرآنی است. در سومین دوره از انتشار این کتاب، نخستین تجربه از سنجش توسعه فرهنگ قرآنی نیز ارائه شده است. از این رو این کتاب در دو بخش سامان یافته است. بخش نخست، نتایج پیمایش ملی سنجش شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی است که برای نخستین بار در کشور انجام شده که طیِّ فرایندی از ابتدای سال ۱۴۰۰ شروع شد و پس از تدوین و نهایی‌سازی پرسشنامه شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی، اجرای پیمایش و مصاحبه در تابستان انجام شد.
پس از آن گروه محتوایی پیمایش، بر اساس نتایج به دست آمده، اقدام به تحلیل و جمع‌بندی نتایج کردند. بخش دوم کتاب سال نیز مشتمل بر گزارش عملکرد قرآنیِ دریافتی از دستگاه‌هاست. لازم است تا بیان شود که از سال ۱۴۰۰ برای اولین بار فرایند دریافت گزارش‌ها از دستگاه از طریق سامانه نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی (رصد) صورت می‌پذیرد. هر چند با وجود پیگیری چند باره از دستگاه‌ها و نهادهای کشور و تأخیر در ارسال برخی گزارش‌ها، فرایند جمع‌آوری داده‌ها تا مردادماه ۱۴۰۱ به طول انجامید.
روند گردآوری و روش تحلیل و تجمیع گزارش‌ها و تدوین کتاب با توجه به نکات و اصول زیر تعقیب شده و به انجام رسیده است:

۱ - کتاب سال ۱۴۰۰ متکفل معرفی اجمالی فعالیت‌های قرآنی اجرا شده توسط ۲۴ دستگاه در این سال است. مسلماً حجم وسیعی از فعالیت‌های قرآنی که هر سال در کشور انجام می‌شود به دلیل عدم ارائه گزارش در این کتاب منعکس نشده است.

۲. اهم تغییراتی که در گزارش‌های اولیه ارسالی دستگاه‌ها به منظور همگن‌سازی ادبیات اعمال شده عبارت است از:
- اصلاح و بازنویسی عناوین فعالیت‌ها در موارد لازم
- ترکیب و تلفیق عناوین مشابه فعالیت‌ها و بالتّبع تجمیع کمیت و اعتبار آنها
- اصلاح کمیت و حجم فعالیت‌ها

۳. در این بخش میزان مبالغ اعتبارات به میلیون ریال ذکر شده است.

۴. تعدادی از گزارش‌های ارسالی دارای اشکالات ظاهری و محتوایی بسیار بوده که این اشکال روند تجزیه و تحلیل و مقایسه را دشوار و بعضاً با خطا پیش برده است. شایسته است تا دستگاه‌ها برای سال‌های آتی، با دقت بیشتری گزارش ارائه کنند که این مهم جز با ارتقای دانشی و مهارتی عناصر انسانی میسر نخواهد شد.

از صاحب‌نظران و کارشناسان محترمی که طی سالیانی در مراحل تدوین شاخص‌ها همکاری داشته‌اند یا در مسیر این پروژه با ارائه نظر، همکاری و مشاوره همراهی و هم‌رأیی داشته‌اند، صمیمانه حق‌شناسی می‌شود.

ان شاءالله که دستگاه‌ها و نهادهای قرآنی کشور استوار و با اتخاذ به قوت کتاب وحی، ظرفیت‌های موجود قرآنی کشور را در ارتقای شاخص‌های فرهنگ قرآنی در جامعه، به کار گیرند تا با هماهنگی قول و عمل قرآنیِ ایشان، جامعه اسلامی ما در سایه انتشار رایحه جان‌پرور و شمیم دلکش قرآن در تحکیم و تشیید نظام اسلامی خویش، مجدّانه و بیش از پیش بکوشد.
 

سومین کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی ایران