رییس فرهنگستان زبان فارسی گفت: طرحی داریم تا یک فرهنگ ۳۵ جلدی با قطع رحلی و متشکل از ۳۰ هزار صفحه، برای زبان فارسی تألیف شود و نزدیک ۲۵ سال در تالیف آن سرمایه‌گذاری و نیروی انسانی تربیت کرده‌ایم.
غلامعلی حداد عادل در مصاحبه با برنامه "از پارسی تا فارسی" رادیو گفت‌وگو با بیان اینکه نه تنها در سالروز درگذشت و ولادت استاد شهریار، بلکه در تمامی دوران سال باید از این شاعر بزرگ ایرانی سخن به میان آورد، گفت «شعر شهریار در میان شاعران معاصر، بیش از سایرین، مردمی و بر سر زبان‌هاست؛ مردم شعر شهریار را حفظ می‌کنند و می‌خوانند و من ضمن مقایسه او با "بهار" و "پروین" می‌بینم هیچکدام از این دو استاد دیگر به اندازه شهریار اجتماعی نشدند.»
وی زبان نرم و نزدیک به فهم عامه را اصلی‌ترین دلیل این ادعا دانست و افزود «زبان غزل شهریار نیز در میان غزل‌سرایان نرم و به زبان سایر مردم نزدیک است؛ از طرفی برخی اشعار او همچون "علی ای همای رحمت" با عقاید مردم سازگار و در حقیقت حرف دل مردم است.»
با شهریار در هیئت محل آشنا شدم
حداد عادل ادامه داد «65 سال پیش شعر شهریار را در هیئتی مذهبی در جنوب شهر شنیدم؛ شب‌های ماه رمضان در خانه یکی از اهالی محل مراسمی برگزار می‌شد و شب‌های مقارن با ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع) مداح جلسه شعر "علی ای همای رحمت" را خواند و بنده نخستین بار بود که این شعر را می شنیدم.»
وی شهریار را نمادی از رابطه آذری زبان‌ها با زبان فارسی توصیف کرد و افزود «اهمیت شهریار در این است که زبان مادری او آذری بود و تا این حد به فارسی مسلط است که اشعاری ماندگار دارد و این نشان از پیوند مردم آذربایجان با زبان فارسی است؛ شهریار در عین اینکه یک آذربایجانی غیور است و حیدربابا را در اوج زیبایی می‌گوید، هیچ رقابت فرساینده‌ای در وجود شخصی او بین ترکی و فارسی وجود نداشت.»
شعر، کلام موزون و هنری است
حداد عادل در بخشی دیگر از مصاحبه با رادیو گفت‌وگو با اشاره به تفاوت‌های ماهوی شعر و نثر امروز اظهار کرد «وقتی کلام، رنگ و بوی هنر می‌گیرد، شعر و ادبیات خلق می‌شود؛ درست همانند فرق میان گچکاری و گچبُری... این دو صنف و دو حوزه متفاوت است،گچکار دیوار را گچ اندود می‌کند اما گچبر با همان مواد، اثری هنری خلق می‌کند.»
این شاعر و محقق زبان فارسی با اشاره به اینکه وقتی زبان فارسی جامه هنر بر تن می‌کند، نقطه سرآغاز ادبیات و شعر شروع می شود، یادآور شد «مردم ایران زمین از دیرباز هنرمند بودند؛ چنانچه گفته‌اند هنر نزد ایرانیان است و بس... اگرچه نوعی مبالغه در این مطلب نهفته است، اما ایرانیان به واقع درک عمومی از هنر و ادبیات داشتند.»
هنر نزد ایرانیان است، گزافه نیست
حداد عادل در ادامه داد گفت «هنر در قدیم معنایی وسیع‌تر از هنر امروز داشت و ایرانیان با وجود این طبع هنری، در زبان و کلام نیز ذوق را نمایان ساخته و آن را در مأنوس بودن با شعر نشان داده‌اند، گویی که نشانه فرهیختگی در ایران دانستن شعر بوده و هست و در این میان کمتر دانشمند و فیلسوف و فقیهی را در تاریخ می‌شناسیم که شعر نگفته باشد.»
این محقق زبان و ادبیات فارسی افزود «خواجه نصیرالدین طوسی با وجود اینکه ریاضی‌دان بود، شعر گفته است، اما شعر، تنها به طبقات ممتاز جامعه محدود نبود، بلکه عموم مردم و حتی آنان که توان خواندن و نوشتن نداشتند، با شعر انس می‌گرفتند.»
به دل هرگز نمی‌کردم خیال آشنایی را...
حداد عادل در بخشی دیگر از این مصاحبه افزود «به خاطر دارم خانمی در منزل پدری، نزد پدربزرگ و مادر بزرگم کمک می‌کرد؛ زنی 60 ساله بود، کنار دست او می نشستم، سواد خواندن و نوشتن نداشت؛ روزی جوراب خود را وصله و زیر لب زمزمه می‌کرد؛ این بیت را از او در خاطر دارم که می‌خواند "اگر در خواب می‌دیدم غم روز جدایی را به دل هرگز نمی‌کردم خیال آشنایی را" لذا عامه مردم اینگونه با شعر انس داشتند.»
وی افزود «جای تأسف است اگر ما به تحصیل کرده‌های دانشگاهی بربخوریم و از آنان بخواهیم یک بیت شعر بخوانند و حتی یک بیت نیز در حافظه نداشته باشند؛ اگر این پدیده ادامه یابد، زنگ خطری برای فرهنگ و هویت ایرانی است و تصور می‌کنم کسانی که قصد اصلاحات در شیوه‌های آموزش و پرورش دارند، قدری باید در ملامت آموزش مبتنی بر حافظه حد و اندازه نگه دارند.»
حداد عادل با اشاره به موسیقی و ضرب‌آهنگ اوزان شعری گفت «یکی از راه‌های جلب توجه کودکان به زبان استفاده از شعر است و حفظ شعر آنها را به هیجان می‌آورد.»
شعر معجزه آفرینش است
وی در ادامه این گفت‌وگوی رادیویی در رادیو گفت‌وگو با اشاره به ماهیت زبانی شعر حافظ گفت «حافظ چنان ترکیبات خوش تراشی ایجاد می‌کند که امروز وارد زبان فارسی شده است و از آن برای انتقال معانی و احساس استفاده می‌کنیم.»
حداد عادل یادآور شد «همانطور که رهبری، امسال در دیدار رمضانی خود با شاعران فرمودند "شعر معجزه آفرینش است" به واقع معلوم نیست شاعر چگونه به این توانایی دست پیدا می‌کند و درون او چه اتفاقی می‌افتد که از کلماتی که هر یک در فرهنگ لغت موجود است، نوعی شور و هیجان و درک و لذت و تعالی پدید می آورد.»
قدمت علم زبان‌شناسی از عمر فرهنگستان بیشتر است
رئیس فرهنگستان زبان فارسی افزود «هرچه انس ما با شعر فارسی بیشتر باشد، نثر فارسی نیز بهتر و سخن گفتن ما دلنشین و فصیح‌تر خواهد بود و می‌توان معانی ظریف و لطیف را به کمک ابزارهای شاعرانه که در ذهن ذخیره کرده‌ایم، در کلام خود ارتقا دهیم.»
حداد عادل همچنین به مقوله ادب و زبان فارسی در زیر مجموعه فرهنگستان اشاره کرد و گفت «این فرهنگستان به ایران محدود نشده و ادبیات را در کنار زبان دارد و ما هم به زبان توجه داریم که موضوعی بالنده در دانش زبان‌شناسی است و زمانی که فرهنگستان اول تأسیس شد، زبان‌شناسی در ایران تاسیس شده بود.»
مردم شوخی‌ها را به فرهنگستان نسبت می‌دهند
وی افزود «شاید بسیاری از مردم وظیفه اصلی فرهنگستان را نمی‌شناسند و شوخی‌هایی که به فرهنگستان نسبت می‌دهند اصلاً ریشه‌ای ندارد.»
حداد عادل این مسئله را با ذکر مثالی گفت «اگر روزی از ما سؤال کنند تعریفی از ریال ارائه دهید و یا اینکه قوت ریال چقدر است و ده‌ها مسئله دیگر که درباره پول وجود دارد، باید از طریق نهادی به‌نام بانک مرکزی این سوالات را مدیریت کنیم؛ لذا دستگاهی نیز باید وجود داشته باشد که مرجع تصمیم‌گیر و برنامه‌ریز برای زبان باشد تا بداند زبان دچار چه آسیب‌هایی است و چگونه باید آن را تغذیه و تقویت کرد.»
امسال جلد سوم فرهنگ 35 جلدی چاپ می‌شود
رئیس بنیاد سعدی با بیان این مطلب افزود «در 30 سال گذشته که توفیق داشتم از نخستین جلسه تشکیل فرهنگستان، عضو پیوسته آن بودم و در 95 درصد جلسات آن توفیق حضور داشتم، تاکید دارم از چند جهت، کاری ماندگار و اساسی برای زبان فارسی انجام داده‌ایم که یکی از آنها تألیف یک فرهنگ جامع برای زبان فارسی است.»
حداد عادل یادآور شد «از ماه‌های اول تأسیس فرهنگستان این تألیفات از برنامه‌های اصلی ما بود و این بذری که کاشتیم، امروز میوه داده است؛ همچنین طرحی داریم تا یک فرهنگ 35 جلدی با قطع رحلی و متشکل از 30 هزار صفحه، برای زبان فارسی تألیف شود و نزدیک 25 سال در تالیف آن سرمایه‌گذاری و نیروی انسانی تربیت کرده‌ایم و تا کنون دو جلد از این فرهنگ تالیف و روانه بازار شده و جلد سوم آن نیز در سال جاری به چاپ می رسد.»
منبع: رادیو گفتگو
