اشاره: دکتر حمید میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ مکتوب به سوالات مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی پیرامون فعالیت های فرهنگی در دانشگاه ها؛ تاکید کرد راه اندازی شوراهای راهبردی فرهنگی در سطوح مختلف این دانشگاه، فعالیت های فرهنگی در دانشگاه آزاد اسلامی را گسترش و تعمیق بخشیده است.
چه مؤلفه‌هایی را می‌توان به عنوان اصلی ترین برنامه‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها در نظر گرفت تا دانشجویان و اساتید با فرهنگ انقلاب و اسلام آشنا شوند؟
دانشگاه آزاد اسلامی از زمانی که وارد مرحله جدید مدیریت شد، مهم‌ترین تصمیمی که اتخاذ کرد بهره‌گیری از دیدگاه‌های اصحاب تجربه و دانش و صاحب نظر برای برنامه‌ریزی متقن و استوار بود و به همین منظور شوراهایی موسوم به شورای راهبردی تشکیل شد.
در حوزه فرهنگی نیز شورای راهبردی فرهنگی و اجتماعی جزء نخستین شوراهای راهبردی بود که با حضور استادان برجسته حوزه و دانشگاه و اصحاب رأی و قلم و با ریاست رئیس دانشگاه تشکیل شد.
این شورا همواره رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) و منویات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) و در چارچوب اسناد بالادستی فرهنگی کشور را در سیاست‌های کلان خود مدنظر داشته و برنامه‌های فرهنگی دانشگاه را با همین رویکرد تعریف کرده است.
رهاورد این شورا، مصوبات و برنامه‌هایی بود که به‌تدریج در دستور کار قرار گرفت و اجرا شد و یا در حال اجراست که راهبردها، برنامه‌ها و رویکردهای برنامه محور و تحول‌گرا در حوزه‌های دانشجویی و فرهنگی از اهم این برنامه هاست.
از جمله این طرح ها می توان به طرح‌های ماندگار فرهنگی نظیر طرح‌های کالبدی اعم از مساجد، خانه‌های فرهنگ و هنر، یادمان شهدا و طرح‌های ساختاری و نهادی نظیر ایجاد امکان حضور دانشجویان و تشکیل کانون‌های فرهنگی و طرح‌های رخدادی همچون همایش‌های سبک زندگی اسلامی – ایرانی و بزرگداشت مفاخر و مشاهیر دینی، فرهنگی و علمی اشاره کرد.
از سویی معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی در راستای طرح‌های بزرگ فرهنگی، پیگیری کرسی‌های آزاداندیشی، برنامه‌های سراسری «صلح و سلام» را با هدف معرفی چهره واقعی اسلام و تقویت ایده صلح و برادری به اجرا درآورده است.
برگزاری همایش‌هایی با موضوع سبک زندگی پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) و همچنین ساماندهی اردوهای زیارتی «راهیان نور» نیز از جمله برنامه‌های مؤثر فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی به شمار می‌آید.
اهتمام ویژه به موضوع قرآن و عترت باعث شد علاوه بر پژوهشکده قرآن و عترت، یک حوزه دیگر نیز با عنوان مدیریت فعالیت‌های قرآن و عترت تعریف شود.
حضور فعال دانشگاه در عرصه‌های کشوری و بین‌المللی نظیر برگزاری نمایشگاه کتاب بغداد و شرکت در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، برگزاری مسابقات قرآن و عترت و جشنواره‌های سراسری هنر و ادبیات دینی و کسب رتبه‌های برتر در فعالیت‌های قرآنی کشور نیز از جمله برنامه‌های دانشگاه برای آشنایی دانشجویان با فرهنگ اسلام و انقلاب به شمار می‌آید.
وضعیت فعلی فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید و این فعالیت‌ها چه جایگاهی در میان استادان و دانشجویان دارد؟
اساس و زیربنای برنامه‌های فرهنگی دانشگاه باید از خود دانشگاه و دانشجویان سرچشمه بگیرد و در صورت تحقق این موضوع، چشم‌انداز کار روشن است.
باید توجه داشته باشیم این موضوع که دانشگاه مرجع است؛ یعنی باید در لایه‌های مختلف اجتماعی اثرگذار باشد و اگر دانشگاه به درستی وارد این مقوله شود، می‌تواند بخش قابل‌توجهی از دغدغه‌های فرهنگی خود و جامعه را برطرف کند.
دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که در آن به موازات توسعه علم، ارزش‌های اسلامی، رفتاری و انسانی هم ترویج شود، به گونه‌ای که یک فارغ‌التحصیل دانشگاه هم در حوزه تحصیلی خود سرآمد باشد و هم متخلق به ارزش‌های اخلاقی و اسلامی باشد.
دانشگاه آزاد اسلامی در دوره جدید مدیریت خود، تلاش کرد برنامه‌های فرهنگی را از محدوده صرفاً دانشجویی به عرصه استادان و کارکنان نیز گسترش دهد.
از سویی تلاش شد فعالیت‌هایی در دستور کار قرار گیرد که نسبت به فعالیت‌های رایج فرهنگی در جامعه متمایز باشد و ویژگی دانشگاهی آن، بیشتر مد نظر باشد چون اعتقاد بر این است که دانشگاهیان از آن دسته از برنامه‌های فرهنگی استقبال می‌کنند که برخاسته از نیاز دانشگاهیان باشد و نسبت به برنامه‌هایی که عمومیت دارد متمایز باشد.
با این رویکرد توانسته‌ایم تا با یاری خداوند متعال طیف گسترده‌ای از دانشگاهیان را با ذائقه‌های فکری مختلف، حول محور فرهنگ گردآوریم و ضمن بهره‌گیری از اندیشه آنان در پیشبرد اهداف فرهنگی دانشگاه، نسبت به هدایت سایر دانشگاهیان نیز اهتمام ورزیم.
با توجه به بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) چه نقدی بر جایگاه و نوع فعالیت‌های فعلی دانشگاه‌ها وارد است؟
همان‌گونه که در پاسخ به پرسش قبلی اشاره شد فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه، باید با فعالیت‌های فرهنگی که جنبه عمومی دارد تفاوت داشته باشد و در دانشگاه باید برنامه‌هایی اجرا شود که بتواند معضلات جامعه را شناسایی و برطرف نماید.
یکی از مواردی که همواره تأکید مقام معظم رهبری (مدظله العالی) را در پی داشته برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی است.
اگر این برنامه در دانشگاه‌ها با همه چارچوب ها و ابعاد آن محقق شود بسیاری از معضلات فکری دانشجویان در مسیر اصلاح جریان خواهد یافت و خوشبختانه گام‌های مؤثری در راه تحقق این امر برداشته شده و موانع، شناسایی و تا حدودی برطرف شده است.
بهره‌گیری از فضاهای مجازی و برای هدایت اندیشه و تفکر دانشجویان یکی دیگر از دغدغه‌های ماست و توسعه فعالیت‌های اقتصادی دانش‌بنیان ازجمله تأکیدات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بوده و همواره این نکته را یادآور شده‌اند که دانشگاه‌ها در زمینه اشتغال جوانان باید ارائه راهکار نمایند.
دانشگاه آزاد اسلامی در این زمینه نه تنها گام برداشته که در زمینه فعالیت‌های اقتصادی دانش‌بنیان فرهنگی نیز اقدام کرده است.
همچنین پیوست فرهنگی دانشگاه نیز تدوین شده است و علاوه بر آن تدوین پیوست فرهنگی اقتصاد مقاومتی نیز در دستور کار قرار گرفته است.
ایجاد عدالت در صرف بودجه فرهنگی دانشگاه در زمینه‌های مختلف و نیز نظارت جدی بر برگزاری اردوهای فرهنگی و علمی مجموعاً در راستای سیاست‌های کلی فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه بوده است.
دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه غیردولتی کشور که بخش اعظمی از آموزش‌های عالی کشور را بر عهده دارد و دارای بیشترین سطح تماس با جامعه است برای مؤثر بودن فعالیت‌های فرهنگی چه راهبردها و راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهد؟
همان گونه که اشاره شد برنامه‌های فرهنگی دانشگاه در دوره جدید نه تنها در سطح دانشجویان گسترش یافت بلکه استادان و کارکنان را نیز در برگرفت.
علاوه بر این خانواده هر یک از این سه قشر، طیف وسیعی از مخاطبان دانشگاه هستند که نمی‌توان از آن‌ها غافل بود و به همین دلیل، خانواده دانشگاهیان نیز در برنامه‌های فرهنگی دانشگاه جای گرفتند.
تأسیس انجمن خانه و دانشگاه زمینه مساعدی است که برای همین امر و ارتباط نزدیک تر خانواده ها با دانشگاه پیش بینی شده است.
ضمن آن که برنامه‌هایی برای تعامل و ارتباط با فارغ‌التحصیلان دانشگاه پیش بینی شده که تحقق آن می‌تواند جمعیت وسیعی از جامعه را با برنامه‌های فرهنگی دانشگاه مرتبط سازد.
نقش و جایگاه مسؤولان، استادان، دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی در فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه چیست؟
بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته میزان اثرگذاری استادان در هدایت فرهنگی دانشجویان قریب به 70 درصد است و سایر فعالیت‌های فرهنگی که در دانشگاه انجام می‌شود در صورت توفیق، می‌تواند 30 درصد مؤثر باشد و از این رو در دانشگاه تلاش شد تا زمینه‌های ارتباط استادان با حوزه فرهنگی دانشگاه، شناسایی و تقویت شود.
کارگاه‌های دانش‌افزایی استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاه به همین منظور، از محورهای برنامه‌های این حوزه است. از سویی دیگر، رؤسای دفاتر فرهنگ اسلامی که در واحدهای دانشگاهی فعالیت می‌کردند در دوره جدید و به ویژه پس از ادغام حوزه دانشجویی و فرهنگی با عنوان معاونان دانشجویی و فرهنگی واحدهای دانشگاهی، فعالیت خود را آغاز کردند که تمامی آنان از اعضای هیئت علمی دانشگاه هستند.
در کنار آن فعالیت‌های دانشجویی در قالب کانون‌های فرهنگی، اجتماعی و هنری و تشکل‌های دانشجویی نیز محملی مناسب برای پیدایش و ظهور استعدادهای دانشجویان است.
نقش مسئولان دانشگاه همان‌گونه که در پیوست فرهنگی دانشگاه بر آن تأکید شده در قالب تکریم دانشگاهیان و فرهنگ بهره‌وری و همچنین رعایت مکارم اخلاقی به عنوان الگوهای مدیریتی در دانشگاه می‌تواند فضای فرهنگی هر یک از دانشگاه‌ها را تحت تأثیر خود قرار دهد. تجربه نشان داده است در هر دانشگاه که مسئولان آن به مقوله‌های فرهنگی و اجتماعی بیشتر اهتمام می‌ورزند فضای اخلاقی و فرهنگی بهتری حاکم است و ناهنجاری‌ها کمتر به دانشگاه راه می‌یابد.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در سخنان خود تأکید داشتند که زمینه برای فعالیت دانشجویان و اساتید انقلابی در دانشگاه‌ها فراهم شود. در خصوص تسهیل فعالیت‌های این اقشار چه اقداماتی باید انجام شود؟
همان‌طور که اشاره شد در دانشگاه آزاد اسلامی، اهداف و برنامه‌های معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه با تکیه بر آموزه‌های قرآن و عترت (ع)، رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره) و بر اساس منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و اسناد بالادستی فرهنگی نظام، اجرا می‌شود.
در دانشگاه آزاد اسلامی تمامی تشکل‌های دانشجویی که ضوابط دانشگاه را می‌پذیرند و در چارچوب نظام حرکت می‌کنند، بدون توجه به گرایش‌های سیاسی می‌توانند آزادانه فعالیت کنند و دانشگاه، از آن‌ها حمایت مالی، تدارکاتی و پشتیبانی انجام داده و می‌دهد. هیچ تفاوتی در بودجه و امکانات برای دانشجویان با گرایش‌های سیاسی مختلف اعمال نمی‌شود. معتقدیم نخستین شرط مورد نیاز در دانشگاه‌ها، وجود شورای راهبردی فرهنگی و تشکل‌های دانشجویی است. دانشجویان باید از آزادی مناسبی برخوردار باشند و دانشجویان و اساتید انقلابی نیز جزء خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی هستند که برای دانشگاه و نظام، گام برمی‌دارند.